Từ phòng lab đến đấu trường robot: Hành trình của những chồi non STEM Việt Nam

Từ các thiết bị ở phòng Lab do Petrovietnam trao tặng, Đội "GreenAms Robotics Team" của trường Trung học Phổ thông Chuyên Hà Nội-Amsterdam đã đoạt vé vào vòng chung kết giải vô địch quốc gia!

Từ sớm, sân thi đấu đã rộn ràng tiếng nói cười xen lẫn âm thanh đặc trưng của động cơ, bánh xe robot lăn trên sàn. Dưới ánh đèn rực rỡ, từng đội thi khoác trên mình màu áo riêng đỏ, xanh, vàng, trắng... tạo nên một bức tranh sinh động của sức trẻ và khát vọng.

Trên khán đài, các thầy cô, phụ huynh, bạn bè nô nức cổ vũ, những tấm băng-rôn ghi tên đội được giơ cao, những chiếc điện thoại liên tục ghi lại khoảnh khắc đáng nhớ.

Không khí chờ đợi phút khai trận căng như dây đàn. Khi tiếng còi vang lên, cả khán phòng như nín thở. Bốn đội thi cùng bốn robot được chia thành hai liên minh, phối hợp với nhau trong một “trận đấu công nghệ” đòi hỏi chiến thuật, tốc độ và độ chính xác tuyệt đối. Mỗi cú di chuyển, mỗi cú rẽ hay cú đẩy bóng của robot đều là kết quả của hàng ngàn dòng lệnh, là trí tuệ, là công sức của những đêm thức trắng, là sự kiên nhẫn của những lần thử-sai-sửa chữa.

Những cỗ máy kim loại nhỏ bé nhưng tinh xảo ấy lướt trên sàn thi đấu, thực hiện những thao tác mạnh mẽ, dứt khoát. Một cú rẽ gọn gàng, cú tấn công đưa bóng vào vị trí chính xác, cú phòng thủ thông minh... đều khiến khán phòng vỡ òa trong tiếng reo hò. Có những khoảnh khắc im lặng căng thẳng đến nghẹt thở, rồi lại bùng nổ khi robot ghi điểm. Những đôi mắt học trò sáng lên, căng tràn năng lượng và tự tin, không bỏ lỡ bất kỳ chuyển động nào trên sân.

“Chúng em đã mất gần ba tháng để hoàn thiện con robot này. Có những ngày cả nhóm ở lại trường đến tối, chỉ để điều chỉnh vài dòng code hay gắn lại một khớp bánh xe. Nhưng khi thấy robot chạy đúng hướng, hoàn hảo đến từng chi tiết, mọi mệt mỏi đều tan biến”, nam sinh đến từ Trường trung học phổ thông liên cấp Edison kể, lau mồ hôi trên trán mà vẫn cười rạng rỡ.

Với Trần Khánh Linh, nữ sinh lớp 10 thì đây là lần đầu tiên em tham gia VEX Robotics: “Lúc đầu em hơi 'ngợp' vì robot của đội em cứ lỗi liên tục. Nhưng càng làm càng cuốn, càng thử càng ham. Khi robot của mình ghi được điểm đầu tiên, cả đội hét lên sung sướng. Em nhận ra mình có thể làm được những thứ tưởng như quá tầm”, Linh tâm sự.

Những chia sẻ mộc mạc ấy nói lên tất cả: robot không chỉ là cỗ máy, mà là biểu tượng của tinh thần dám nghĩ dám làm, của khát vọng chinh phục công nghệ và tự tin vượt giới hạn. Mỗi cú xoay bánh, mỗi lần robot đứng dậy sau lỗi kỹ thuật… là một bài học về kiên trì và sáng tạo.

Khi tiếng còi báo hiệu trận chung kết khép lại, tiếng vỗ tay vang dội khắp khán phòng. Các đội ôm nhau cười, những cái bắt tay siết chặt dù thắng hay thua. Trên gương mặt các em là niềm vui thuần khiết, niềm vui của người vừa hoàn thành một hành trình học hỏi và trưởng thành.

Phía sau sàn đấu, khẩu hiệu “Học-Đam mê-Sáng tạo” nổi bật phía sau bảng điểm như một lời nhắc giản dị mà sâu sắc. Cuộc thi không chỉ là nơi đo tài năng lập trình hay kỹ năng kỹ thuật, mà là hành trình dạy các em biết hợp tác, biết lắng nghe, biết thất bại và đứng dậy.

Cô Phạm Thu Trang, thành viên Ban tổ chức, xúc động nói: “Mỗi em nhỏ ở đây là một mầm cây STEM của tương lai. Hôm nay các em thi đấu bằng robot, ngày mai, có thể chính các em sẽ là người thiết kế những công nghệ giúp đất nước phát triển, giúp thế giới tốt đẹp hơn”

Tận mắt chứng kiến những trận đấu hấp dẫn, nghẹt thở, các khán giả - đa phần là học sinh, thầy cô và phụ huynh, không giấu nổi sự hồi hộp. “Nhìn các con điều khiển robot, tôi cảm thấy đây không chỉ là trò chơi. Các con đang học cách giải quyết vấn đề, học cách tư duy logic, và quan trọng hơn, học cách làm việc cùng nhau”, một phụ huynh nói, mắt dõi theo từng chuyển động trên sân.

Có một điểm đặc biệt trong cuộc thi năm nay, là đội "GreenAms Robotics Team" của Trường trung học phổ thông Chuyên Hà Nội-Amsterdam đã "trình làng" sản phẩm robot VEX V5. Robot này được lắp ráp từ phòng lab STEM Innovation 57 mà Tổng Bí thư Tô Lâm trực tiếp trao tặng cho nhà trường vào hồi tháng 5/2025 vừa qua.

Hệ thống phòng lab thuộc hàng đẳng cấp của trường cũng là những phòng lab đầu tiên của chiến dịch "100 phòng học STEM trong 100 ngày" mà Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia (Petrovietnam) phát động. Và với robot VEX V5, GreenAms Robotics Team đã đoạt giải đổi mới sáng tạo của vòng khu vực phía Bắc của giải vô địch quốc gia robot VEX V5 năm 2025-2026, đồng thời đoạt được vé vào vòng chung kết giải vô địch quốc gia!

Đặc biệt hơn nữa là, nhiều tháng qua thành viên của đội - em Phạm Đình Minh Sơn, Á quân thế giới robot 2025 đã tự thiết kế và lập trình thành công phần mềm robot ảo CUBICO, cũng từ các thiết bị ở phòng Lab do Petrovietnam trao tặng.

Chuyên gia STEM độc lập Đỗ Hoàng Sơn chia sẻ với chúng tôi: "Phần mềm robot ảo CUBICO đã được công nhận là xuất sắc sau lần đầu tiên thử nghiệm ở Ngày hội STEM Trung thu xã Tri Lễ (tỉnh Lạng Sơn) và được ngành giáo dục Lạng Sơn quyết định thử nghiệm rộng rãi vì có nhiều tính năng thiết kế kỹ thuật hơn phần mềm robot ảo nước ngoài.

Có thể thấy, robot ảo CUBICO là một giải pháp tiết kiệm được chi phí dạy robotics cho những nơi thiếu kinh phí mua robot thật. Tới đây, nhiều trường học ở Cao Bằng, Lạng Sơn, Ninh Bình và cả Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào cũng sẽ sử dụng robot ảo CUBICO để dạy và học STEM Robotics miễn phí".

Cũng theo ông Sơn, VEX Robotics không chỉ là một cuộc thi, mà là một phương pháp học mới đang định hình lại cách học sinh tiếp cận khoa học-công nghệ. Và điều quan trọng nhất không nằm ở chiếc cúp hay bảng điểm, mà ở việc các em được chạm tay vào kỹ thuật, lập trình, thử sai, rồi lại làm lại đến khi robot vận hành trơn tru. “Khi các em được học bằng robot, được tự mình làm ra sản phẩm, tư duy sáng tạo sẽ được khai phóng. Tôi đã đi nhiều trường và thấy rõ cuộc thi này tạo ra cú huých rất lớn cho nhận thức giáo dục STEM ở Việt Nam”, ông Sơn chia sẻ.

Một trận thi đấu hấp dẫn tại Vòng loại Giải Vô địch Quốc gia Việt Nam - VEX Robotics 2025-2026.

Và sự xuất hiện của sản phẩm robot ảo CUBICO càng cho thấy một tương lai mở rộng hơn của giáo dục STEM Việt Nam, nơi mọi học sinh, dù ở thành phố hay nông thôn, miền núi, biên giới, hải đảo... đều có thể học robotics mà không cần đến chi phí lớn để mua robot thật. Những gì diễn ra ở Alpha School hôm nay, theo ông, chính là bằng chứng sống động rằng STEM đang bước ra khỏi phòng thí nghiệm, đi vào đời sống học đường và nuôi dưỡng một thế hệ biết mơ ước, biết thực hành, và dám sáng tạo.

Giữa thời đại mà công nghệ đang định hình tương lai, những cuộc thi như VEX Robotics không chỉ giúp học sinh tiếp cận tri thức mới, mà còn truyền cảm hứng để các em “học để làm-làm để sáng tạo-sáng tạo để cống hiến”.

Và trong ánh mắt trong veo, say mê của những nhà lập trình trẻ hôm nay, ta thấy thấp thoáng hình ảnh một Việt Nam năng động, tự tin và đầy khát vọng bước vào kỷ nguyên đổi mới sáng tạo.

Hoàng Anh