Ứng dụng AI: Tái thiết môi trường làm việc trong kỷ nguyên 'AI-first'

Con người vẫn chịu trách nhiệm cho mọi quyết định khi ứng dụng AI.

Trong sự kiện "Tái thiết môi trường làm việc - Công nghệ, con người và sự cân bằng" do VNHR miền Bắc phối hợp cùng ACCA tổ chức vào ngày 14/11/2025 vừa qua, với vai trò một người điều phối và được lắng nghe chia sẻ từ các chuyên gia, tôi nhận thức rõ một điều: "AI sẽ không thay thế con người nhưng cách chúng ta làm việc chắc chắn sẽ không còn như cũ”.

Câu hỏi mà nhiều doanh nghiệp cần đặt ra lúc này không còn là "có nên dùng AI hay không", thay vào đó là "dùng như thế nào cho đúng, hiệu quả và có trách nhiệm"?

AI sẽ không thay thế con người

AI tạo sinh (GenAI) đã có một bước tiến rất xa và nhanh hơn dự đoán, từ thử nghiệm đã nhanh chóng đến giai đoạn ứng dụng “thực chiến” trong công việc. Tuy nhiên, khi tư vấn cho doanh nghiệp, tôi nhận ra một hiểu lầm phổ biến rằng “bắt tay với AI đồng nghĩa với cắt giảm con người”.

Trên quan điểm cá nhân, tôi cho rằng, nhà lãnh đạo được coi là biết sử dụng AI nếu thỏa mãn ba yếu tố sau.

Thứ nhất, ứng dụng AI giúp con người bớt việc tay chân, nhiều việc giá trị cao hơn. Thứ hai, AI cho phép đội ngũ ra quyết định nhanh hơn, mang tính dữ liệu hơn, minh bạch hơn. Cuối cùng, AI gắn với hiệu suất dài hạn và sức khỏe tinh thần của nhân viên thay vì lúc nào cũng "đuổi theo KPI".

Như vậy, AI không thể thay thế vai trò của nhân sự. Tuy nhiên, những nhân sự biết dùng AI sẽ thay thế những người đang làm mọi việc theo phương thức cũ.

AI-first và ứng dụng AI có trách nhiệm

AI-first là một tư duy chiến lược trong kinh doanh, trong đó AI được đặt làm phần cốt lõi trong hoạt động, là nền tảng và động lực chính giúp doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh.

Chiến lược AI-first giúp doanh nghiệp tận dụng triệt để sức mạnh của AI, thay vì chỉ như một công cụ hỗ trợ bên ngoài. Tuy nhiên, áp dụng chiến lược AI-first mà không “đặt con người làm trung tâm”, nỗ lực của doanh nghiệp sẽ chỉ như một cuộc chạy đua công nghệ thiếu linh hồn.

Thảo luận với các chuyên gia, chúng tôi thống nhất một vài nguyên nhắc ứng dụng AI có trách nhiệm. Những nguyên tắc này rất cơ bản nhưng thường hay bị bỏ qua.

Thứ nhất, con người vẫn là người chịu trách nhiệm cuối cùng. Ví dụ trong quản trị nhân lực, AI có thể gợi ý, phân tích, xếp hạng, chấm điểm nhưng việc tuyển ai, đánh giá ai, luôn chuyển ai vẫn là quyết định của con người.

Không chỉ tuyển dụng mà ở tất cả khía cạnh vận hành doanh nghiệp, con người đều phải chịu trách nhiệm cho tất cả các quyết định.

Thứ hai, phải có khung quản trị cho việc sử dụng AI, không thể chỉ “trải nghiệm cho vui”. Khung quản trị bao gồm dùng AI cho việc gì, đầu vào – đầu ra thế nào, tiêu chí đánh giá độ trung thực của mô hình và ai được phép truy cập, dữ liệu nào được phép đưa vào mô hình AI.

Những câu hỏi này giúp doanh nghiệp kiểm soát chất lượng công việc nhân sự, đảm bảo các đầu việc quan trọng vẫn nằm trong tầm kiểm soát của con người và đảm bảo tính bảo mật thông tin. Nếu chưa có câu trả lời rõ ràng, doanh nghiệp chưa thật sự sẵn sàng cho AI.

Thứ ba, nâng cao đạo đức khi sử dụng AI. Riêng trong lĩnh vực nhân sự, một prompt (câu lệnh) thiếu chuyên nghiệp có thể tạo ra sự thiên vị tuyển dụng, đánh giá sai về hiệu suất hay rò rỉ dữ liệu, thông tin nhạy cảm. Do đó, đạo đức ứng dụng AI cần phải đưa vào quy chế, đào tạo, đánh giá và cả kỷ luật của nhân sự.

Thứ tư, nên tự phát triển mô hình AI riêng hay thuê bên ngoài? Cá nhân tôi cho rằng không phải doanh nghiệp nào cũng cần tự xây một hệ thống AI của riêng mình.

Nghe có vẻ rất hào nhoáng khi doanh nghiệp “khoe” rằng có mô hình AI nội bộ. Tuy nhiên, ở góc nhìn một nhà tư vấn, tôi nhận thấy rủi ro rất lớn của việc tự phát triển AI, bao gồm chi phí đầu tư cao, đội ngũ không đủ sức duy trì mô hình và mô hình AI quá phức tạp, phát triển xong không thể ứng dụng trong công việc.

Trong khi đó, thuê giải pháp AI chuyên biệt giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí, rút ngắn thời gian triển khai, tối ưu quy trình, bảo mật, tuân thủ, báo cáo. Ngoài ra, khi thuê ngoài, đội ngũ HR chỉ cần tập trung vào chiến lược và thay đổi con người thay vì đi giải quyết lỗi mô hình.

Tất nhiên, nếu doanh nghiệp có đủ quy mô, dữ liệu, năng lực vận hành, hoàn toàn có thể tự phát triển mô hình AI để tạo thành lợi thế cạnh tranh thật sự. Nếu câu trả lời chưa chắc chắn, lựa chọn khôn ngoan thường là hợp tác với bên thứ ba đáng tin cậy, để AI nhanh chóng trở thành nguồn lực chứ không thành gánh nặng.

HR nên làm gì?

Thứ nhất, đánh giá lại hiện trạng ứng dụng AI thông qua trả lời 3 câu hỏi: Chúng ta đang dùng AI vào những đầu việc gì tại thời điểm hiện tại? Dùng AI như vậy với mục đích là gì? Kết quả đo lường được là gì?

Thứ hai, xây khung quản trị đơn giản nhưng rõ ràng, bắt đầu từ những yếu tố: công cụ được phép dùng, dữ liệu được phép đưa vào, nguyên tắc đạo đức và bảo mật.

Thứ ba, chọn 1 – 2 tình huống để thí điểm với đối tác bên ngoài, ví dụ như tuyển dụng, đào tạo nội bộ hay quản lý hiệu suất.

Thứ tư, đầu tư vào tư duy AI cho đội ngũ. Thay vì đưa công cụ để nhân viên tự do trải nghiệm, hãy dạy họ cách đặt câu hỏi sao cho chi tiết, cụ thể, từ đó có thể training AI đúng hướng nhất, cách kiểm chứng kết quả hay cách kết hợp trực giác nghề nghiệp với dữ liệu từ AI.

Thứ năm, giữ con người ở trung tâm. Mỗi khi triển khai một tính năng AI mới, hãy tự hỏi liệu nhân viên có cảm thấy an tâm hơn không hay sẽ cảm thấy lo sợ bị thay thế, bởi nếu mang tâm lý e sợ, nhân sự của bạn sẽ không hợp tác để ứng dụng AI hiệu quả vào công việc của họ.

Liệu việc ứng dụng AI vào quản lý có ra quyết định dễ dàng hơn, công bằng hơn, văn hóa tổ chức có được củng cố hơn hay không? Nếu câu trả lời là “không biết”, hãy quay lại về bước thiết kế.

AI không phải là câu trả lời cho mọi vấn đề nhưng là một phần rất quan trọng của câu trả lời cho bài toán hiệu suất, trải nghiệm nhân viên và cạnh tranh dài hạn.

Đó cũng là lý do tôi tin rằng, trong hành trình AI-first, người làm nhân sự không chỉ là người dùng cuối, mà phải trở thành người quản trị của sự cân bằng giữa công nghệ và con người.

ThS. Vũ Việt Dũng