Ưu tiên đầu tư cảnh báo sớm lũ quét, sạt lở đất

Sạt lở đất, lũ quét ngày càng nghiêm trọng

Ngày 13/5, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Bộ Đất đai, Hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật Bản (MLIT) tổ chức Hội thảo “Đối thoại hợp tác quản lý thiên tai Việt Nam - Nhật Bản lần thứ 13” với chủ đề chia sẻ kinh nghiệm, công nghệ cho các biện pháp ứng phó với sạt lở đất, lũ quét.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Trường Sơn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và phòng, chống thiên tai cho biết, thiên tai đang ngày càng cực đoan hơn, với tần suất cao hơn và tác động khốc liệt hơn. Tại Việt Nam, với địa hình 70% là đồi, núi, cùng với tác động cực đoan của mưa, bão làm cho sạt lở đất, lũ quét ngày càng nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn đến tính mạng, tài sản và sinh kế của người dân.

Lũ quét kinh hoàng tại làng Nủ (xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, Lào Cai) khiến ngôi làng bị xóa sổ, 60 người chết và 7 người mất tích.

"Chắc hẳn chúng ta còn chưa thể quên thiệt hại nặng nề do cơn bão số 3 gây ra vào tháng 9/2024 tại khu vực miền Bắc Việt Nam. Đây là cơn bão mạnh nhất trong 30 năm trên biển Đông và trong 70 năm qua đổ bộ vào đất liền Việt Nam. Hoàn lưu bão gây mưa lớn trên diện rộng tại 26 tỉnh, TP khu vực Bắc Bộ, kéo theo lũ lớn, sạt lở đất và lũ quét nghiêm trọng. Hậu quả là 345 người chết và mất tích, gần 2.000 người bị thương, gần 400.000 nhà bị hư hỏng, ngập nước, hàng trăm nghìn hécta cây trồng và diện tích thủy sản bị hư hại, với tổng thiệt hại ước tính trên 81.800 tỷ đồng. Chính vì vậy, việc đầu tư nguồn lực cũng như nâng cao nhận thức của người dân trong việc phòng ngừa, ứng phó với loại hình thiên tai này đang là một trong những ưu tiên của Chính phủ Việt Nam", ông Nguyễn Trường Sơn phát biểu.

Tính đến năm nay là 13 năm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam (trước đây là Bộ NN&PTNT) và MLIT đã ký kết thỏa thuận hợp tác về tăng cường năng lực của hai quốc gia về quản lý rủi ro thiên tai, quản lý thủy lợi và các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu liên quan đến nước.

Tại sự kiện, ông Nguyễn Trường Sơn gửi lời cảm ơn tới Chính phủ Nhật Bản, đặc biệt là Bộ MLIT và Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã hỗ trợ Việt Nam trong việc triển khai thí điểm đập SABO - công trình phòng, chống lũ bùn đá đầu tiên tại Việt Nam. Công trình đã được hoàn thành vào tháng 4/2025 tại lưu vực suối Nậm Păm, huyện Mường La, tỉnh Sơn La – khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ quét và sạt lở đất. Tuy nhiên, đây là đập thí điểm, được xây dựng đơn lẻ với quy mô nhỏ nên sẽ khó phát huy hết hiệu quả của nó, cần xây dựng đồng bộ hệ thống đập SABO trên lưu vực sông Nậm Păm thành mô hình mẫu cho Việt Nam để đánh giá hiệu quả.

"Chúng tôi hi vọng Chính phủ Nhật Bản, Bộ MLIT và JICA sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong việc hoàn thiện mô hình mẫu này để từ đó có đủ cơ sở để xem xét, huy động nguồn lực để đầu tư nhân rộng công trình đập SABO tại các khu vực khác có rủi ro tương tự", ông Nguyễn Trường Sơn nói.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI

Phát biểu tại hội thảo, ông Shin Ishikawa – Thư ký - Bộ trưởng Bộ Đất đai, Hạ tầng, Giao thông và Du lịchNhật Bản cho biết: Hội thảo sẽ trao đổi ý kiến về chủ đề cụ thể và rất kịp thời là "các biện pháp phòng chống sạt lở đất" trong khuôn khổ "tăng cường hợp tác trong lĩnh vực phòng chống thiên tai".

Chia sẻ tại hội thảo bức tranh toàn cảnh về lũ quét và sạt lở đất tại Việt Nam, bà Đặng Thị Hương, Phó trưởng Phòng Ứng phó và Khắc phục hậu quả thiên tai, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai thông tin, miền núi phía Bắc và miền Trung là 2 khu vực của Việt Nam thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ quét và sạt lở đất. Trong giai đoạn từ năm 2015 - 2024, tại khu vực miền núi phía Bắc và miền Trung, trung bình mỗi năm, lũ quét và sạt lở đất làm 79 người chết, mất tích. Lũ quét và sạt lở đất cũng là một trong những nguyên nhân chính gây thiệt hại về người tại khu vực.

“Nguyên nhân chính xảy ra lũ quét, sạt lở đất đến từ việc địa hình núi cao, độ dốc lớn nên bị chia cắt mạnh. Ngoài ra, kết cấu địa chất phức tạp, hệ thống sông, suối dày đặc cũng như mưa lớn cực đoan trong thời gian ngắn cũng gây nên lũ quét, sạt lở đất”, bà Đặng Thị Hương phân tích. Từ đó, chuyên gia cho rằng trong thời gian tới, Việt Nam cần tăng cường đầu tư, xây dựng công trình phòng, chống lũ quét, sạt lở đất, hệ thống cảnh báo tại các điểm có nguy cơ rất cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất, các khu vực dân cư tập trung, công trình hạ tầng quan trọng. Đồng thời, cần kiểm soát quy hoạch xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng khu vực có nguy cơ cao. Tổ chức di dời, bố trí, sắp xếp dân cư vùng có nguy cơ cao lũ quét, sạt lở đất kèm theo các hoạt động sinh kế cho người dân. Cùng đó, cần nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo mưa lớn, nhất là mưa cực đoan trong thời đoạn ngắn; xây dựng bản đồ phân vùng, bản đồ rủi ro lũ quét, sạt lở đất đến cấp thôn, bản phục vụ công tác quy hoạch, bố trí dân cư và ứng phó khi có tình huống.

“Việc lắp đặt hệ thống cảm biến đo mưa, cảm biến dịch chuyển đất đá tại các khu vực có nguy cơ cao cũng như xây dựng hệ thống cảnh báo sớm kết hợp giữa thiết bị cảnh báo và công nghệ số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI cũng sẽ hỗ trợ trong công tác ứng phó lũ quét, sạt lở đất”, bà Hương cho hay.

Cùng với đó, Việt Nam cần tiếp tục tăng cường hợp tác với các quốc gia trong khu vực và các tổ chức quốc tế, các cơ quan nghiên cứu về công nghệ cảnh báo, mô hình dự báo thiên tai. Đồng thời khuyến khích doanh nghiệp tham gia cung cấp giải pháp công nghệ, thiết bị cảnh báo phù hợp với thực tế tại địa phương.

Tại hội thảo, ông Takao Yamakoshi, Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng, Giao thông và Du lịch (MLIT), Nhật Bản đã giới thiệu và chia sẻ về Hệ thống cảnh báo sớm, lập bản đồ rủi ro và tăng cường nhận thức về thiên tai trầm tích ở Nhật Bản.

Chi Linh