Văn hóa đọc góp phần 'gieo mầm' tri thức

Thực hiện Quyết định số 329/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách, cơ chế phù hợp với đặc thù miền núi để phát triển văn hóa đọc. Hai văn bản quan trọng là Kế hoạch số 124/KH-UBND về phát triển văn hóa đọc và Kế hoạch số 325/KH-UBND về chuyển đổi số trong hoạt động thư viện, được xem là kim chỉ nam cho quá trình triển khai.

Từ định hướng đó, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đã chỉ đạo Thư viện tỉnh làm nòng cốt phối hợp với các đơn vị, địa phương trong toàn tỉnh thực hiện kế hoạch. Các chương trình hành động được cụ thể hóa, lan tỏa đến từng địa phương, đơn vị trường học, lực lượng vũ trang, nơi văn hóa đọc không chỉ là phong trào mà đã trở thành một phần đời sống tinh thần của cộng đồng.

Hiện nay, toàn tỉnh có 1 thư viện tỉnh (với 2 cơ sở hoạt động song song), 25 thư viện xã và 267 tủ sách cơ sở. Trong 5 năm qua, Thư viện tỉnh Lào Cai đã bổ sung hơn 102.000 bản sách mới, nâng tổng số vốn tài liệu lên hơn 531.000 bản sách in; 170 loại báo, tạp chí và hơn nửa triệu trang tài liệu số hóa. Đặc biệt, thư viện đã cấp mới và đổi hơn 35.000 thẻ bạn đọc, phục vụ hơn 1,1 triệu lượt người, với hơn 2 triệu lượt sách, báo luân chuyển - những con số ấn tượng với địa bàn miền núi.

Không dừng lại ở không gian đọc truyền thống, hoạt động thư viện lưu động và không gian tri thức số đã mở rộng đáng kể khả năng tiếp cận thông tin.

Cùng với đó là hàng trăm chương trình, sự kiện tôn vinh văn hóa đọc: Ngày hội đọc sách, Tuần lễ học tập suốt đời, các cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc, Thiếu nhi tuyên truyền giới thiệu sách… thu hút hàng chục nghìn lượt học sinh tham gia mỗi năm. Những hoạt động ấy không chỉ giúp trẻ em yêu sách hơn mà còn khơi gợi tinh thần tự học, tự đọc, nền tảng hình thành nhân cách và tri thức vững vàng cho thế hệ tương lai.

Đằng sau mỗi trang sách được mở là tâm huyết thầm lặng của những người làm công tác thư viện. Chị Hà Thị Hòe - nhân viên thư viện Trường THPT số 2 Bảo Thắng là một trong những tấm gương tiêu biểu. Với hai sáng kiến “Thư viện góc lớp” và “Khu đọc sách thanh niên”, chị đã biến không gian học tập thành nơi chia sẻ tri thức thân thiện, thu hút hàng nghìn lượt học sinh đọc sách mỗi tháng.

“Mỗi góc sách nhỏ trong lớp học giúp học sinh tự quản, tự chọn và tự chia sẻ. Dần dần, việc đọc trở thành niềm vui chứ không phải nhiệm vụ”, chị Hòe chia sẻ.

Ở Trường TH và THCS Đông Cuông, xã Đông Cuông, chị Trương Thị Kim Oanh - nhân viên thư viện trường lại tiên phong trong chuyển đổi số. Với phần mềm VietBiblio và các công cụ trực tuyến, chị đã xây dựng hàng chục clip, kết nối dữ liệu liên trường, mở ra hướng tiếp cận mới cho học sinh vùng cao.

Không dừng ở đó, phong trào xã hội hóa thư viện cũng phát triển mạnh. Hàng nghìn bản sách, hàng trăm tủ sách được các tổ chức, cá nhân và nhóm thiện nguyện đóng góp, trị giá hàng trăm triệu đồng. Câu lạc bộ “Vùng cao yêu thương” là một ví dụ tiêu biểu. Câu lạc bộ đã phối hợp với Thư viện tỉnh xây dựng gần 100 tủ sách cộng đồng tại Bắc Hà, Si Ma Cai, Mường Khương…

Nhờ sự kiên trì, mạng lưới thư viện và hoạt động phục vụ lưu động đã lan tỏa đến nhiều đối tượng đặc biệt như lực lượng vũ trang, trung tâm công tác xã hội; cơ sở cai nghiện và các trường dân tộc nội trú. Đặc biệt, những chuyến xe thư viện lưu động mang hàng trăm đầu sách cùng các thiết bị số đã trở thành người bạn quen thuộc của học sinh trên địa bàn tỉnh.

Không chỉ học sinh, nhiều phụ huynh và người dân cũng tìm đến sách như một cách giải trí và học hỏi. Nhiều nhà văn hóa xã đã trở thành điểm đọc cộng đồng, nơi người dân cùng nhau đọc, trao đổi, chia sẻ kỹ năng sản xuất, chăm sóc gia đình, nuôi dạy con cái.

Bà Đàm Thị Nụ ở tổ 7, phường Cam Đường cho biết: "Những người cao tuổi như chúng tôi đến đây có thể đọc sách cho nhau nghe, giao lưu học hỏi”.

Một điểm sáng khác là hoạt động hợp tác quốc tế về thư viện. Trong giai đoạn 2021 - 2025, Thư viện tỉnh tiếp tục duy trì quan hệ hợp tác với Thư viện Dân tộc huyện Hà Khẩu và Thư viện châu Hồng Hà (Trung Quốc), hình thành Phòng đọc tiếng Trung với gần 1.600 đầu sách phục vụ nghiên cứu, học tiếng và giao lưu văn hóa biên giới...

Trong kỷ nguyên công nghệ, việc đọc không chỉ dừng lại ở sách giấy. Thư viện tỉnh đã xây dựng không gian tri thức số; hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử với gần 200.000 biểu ghi sách, báo, tạp chí và hơn 44.000 tài liệu số hóa, cho phép bạn đọc tra cứu trực tuyến, đăng ký thẻ điện tử, mượn tài liệu online.

Anh Lìn Thanh Tuân - Phó Trưởng Phòng Công nghệ và Truyền thông, Thư viện tỉnh Lào Cai cho biết: "Hằng năm, chúng tôi số hóa hơn 35.000 trang tài liệu, trong đó chú trọng các tài liệu về văn hóa dân gian, về phong tục, tập quán địa phương…, giúp mọi người có thể sử dụng nguồn dữ liệu số một cách thuận tiện nhất".

Nhìn lại giai đoạn 5 năm qua, hầu hết các chỉ tiêu của Đề án đều đạt và vượt kế hoạch: 80% học sinh, sinh viên được tiếp cận thông tin và tri thức; 85% người sử dụng thư viện có kỹ năng đọc, đạt 100% chỉ tiêu. Phong trào đọc sách đã trở thành cầu nối tri thức, góp phần xây dựng xã hội học tập, nâng cao dân trí và bồi đắp đời sống văn hóa cơ sở.

Bước sang giai đoạn 2026 - 2030, Lào Cai xác định văn hóa đọc là nền tảng tinh thần và động lực phát triển con người, gắn kết chặt chẽ với chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và xây dựng môi trường học tập suốt đời.

Trình bày: Hoàng Thu

Nguyễn Thùy Anh