Việt Nam chiếm ưu thế mới về E-commerce Đông Nam Á

Trong bối cảnh thương mại điện tử toàn cầu đang dịch chuyển từ thị trường nội địa sang mô hình xuất khẩu trực tuyến xuyên biên giới, Việt Nam trở thành một điểm sáng mới của khu vực nhờ nền tảng sản xuất mạnh, lực lượng doanh nghiệp đông đảo và sự tăng trưởng nhanh của kinh tế số.

TIỀM LỰC CUNG ỨNG HÀNG XUẤT KHẨU QUA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

Nếu như giai đoạn trước, vai trò trung tâm thương mại điện tử Đông Nam Á thường gắn với Singapore, Malaysia hay Thái Lan, thì hiện nay các dấu hiệu cho thấy Việt Nam đang tiến rất nhanh để chiếm lĩnh vị thế này. Những thay đổi đồng thời ở ba tầng: năng lực sản xuất, hạ tầng logistics, năng lực số của doanh nghiệp đang tạo ra “hiệu ứng cộng lực”, đưa Việt Nam bước vào quỹ đạo trở thành trung tâm xuất khẩu qua thương mại điện tử của khu vực.

Nền tảng đầu tiên và quan trọng nhất là năng lực sản xuất quy mô lớn. Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt khoảng 405,53 tỷ USD, tăng 14,3% so với năm trước. Đáng chú ý, khu vực sản xuất, chế biến chiếm tới khoảng 356,74 tỷ USD, tương đương gần 88% tổng kim ngạch. Tính chung mười một tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 430 tỷ USD, tăng hơn 16% so với cùng kỳ năm trước. Điều này khẳng định Việt Nam không chỉ là một nền kinh tế có quy mô thương mại lớn mà còn sở hữu một “động cơ sản xuất” mạnh, với cấu trúc hàng hóa phù hợp cho bán hàng xuyên biên giới như điện tử – linh kiện, máy móc, dệt may, da giày, đồ gỗ và hàng tiêu dùng.

Chỉ riêng nhóm điện tử – máy tính – linh kiện đã đạt hơn 87 tỷ USD trong 10 tháng đầu năm 2025, tăng gần 48% so với cùng kỳ, cho thấy sự bứt phá mạnh mẽ của các ngành hàng có khả năng tiêu thụ lớn trên thị trường số toàn cầu. Khi các sàn thương mại điện tử quốc tế như Amazon, Alibaba, Etsy, Shopee Global yêu cầu nguồn hàng ổn định, quy mô lớn và chất lượng đồng đều, Việt Nam đang bước vào “điểm rơi” phù hợp hơn bất cứ thời điểm nào trước đây.

Động lực thứ hai giúp Việt Nam bứt phá là sự trưởng thành mạnh mẽ của thị trường thương mại điện tử nội địa, vốn đóng vai trò như “bàn đạp năng lực số” cho các doanh nghiệp bước ra thị trường toàn cầu. Việt Nam hiện có hơn 78,4 triệu người dùng Internet, đạt tỷ lệ thâm nhập gần 79% dân số. Thị trường thương mại điện tử đạt quy mô khoảng 12,7 tỷ USD từ các sàn lớn theo ghi nhận 2024 và dự kiến vượt 15 tỷ USD vào năm 2025. Dường như các doanh nghiệp Việt Nam đã tích lũy được kinh nghiệm trong các hoạt động kinh doanh số: vận hành gian hàng, quản lý tồn kho, tối ưu quảng cáo trực tuyến, livestream bán hàng, xử lý đơn hàng số lượng lớn và chăm sóc khách hàng trên nền tảng digital. Nói cách khác, hệ sinh thái doanh nghiệp trong nước đã “thuần thục kỹ năng số” một lợi thế mà nhiều nước Đông Nam Á khác, dù có năng lực sản xuất mạnh, vẫn đang thiếu.

Một minh chứng quan trọng cho sự chuyển đổi này là hơn 53% doanh nghiệp Việt Nam hiện đang xuất khẩu qua kênh thương mại điện tử, và khoảng 60% doanh nghiệp cho biết xuất khẩu online đóng góp 10–30% doanh thu xuất khẩu của họ. Đây không còn là xu hướng mới mà đã trở thành một kênh thương mại song song với xuất khẩu truyền thống. Rất nhiều doanh nghiệp dệt may, đồ gỗ, điện tử tiêu dùng, hàng thủ công mỹ nghệ, thực phẩm khô, đồ gia dụng… đã thành công trên Amazon hoặc Alibaba và tiếp tục mở rộng.

Điểm cộng thứ ba là dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) liên tục mở rộng, đặc biệt trong lĩnh vực chế biến – chế tạo. Năm 2024, FDI vào sản xuất đạt khoảng 25,58 tỷ USD, chiếm hơn 66% tổng vốn FDI, cho thấy Việt Nam đang trở thành “đại công xưởng” mới của châu Á, thu hút những tập đoàn lớn trong điện tử, thiết bị công nghệ cao, dệt may – da giày, logistics và xuất nhập khẩu. FDI không chỉ mang lại công nghệ mà còn nâng chuẩn quản trị, chuẩn hóa chất lượng và mở ra mạng lưới khách hàng toàn cầu cho doanh nghiệp Việt Nam.

Cùng lúc, sự phát triển của tầng lớp doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) tạo ra lực lượng bán hàng xuyên biên giới đông đảo. Việc tham gia thương mại điện tử xuyên biên giới không đòi hỏi quy mô vốn quá lớn, mà chủ yếu cần năng lực quản trị, kỹ năng digital và khả năng tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, những điểm mà SMEs Việt Nam đang cải thiện nhanh chóng nhờ sự hỗ trợ của các chương trình đào tạo từ sàn thương mại điện tử, cơ quan quản lý và tổ chức xúc tiến thương mại.

Nhìn vào bức tranh tổng thể cho thấy lợi thế của Việt Nam đang lớn hơn thách thức. Năng lực sản xuất khổng lồ, cơ sở hạ tầng thương mại mạnh, tốc độ số hóa nhanh, cộng đồng doanh nghiệp trẻ và dày kinh nghiệm thương mại điện tử tạo ra lực đẩy tự nhiên đưa Việt Nam tiến vào trung tâm của thương mại số khu vực. Quan trọng hơn, các chính sách hỗ trợ xuất khẩu, cải cách thủ tục hải quan, chuyển đổi số quốc gia và chiến lược thúc đẩy kinh tế số giúp Việt Nam sở hữu môi trường chính sách thuận lợi, yếu tố mà không phải nền kinh tế nào ở Đông Nam Á cũng có.

CỰC TĂNG TRƯỞNG XUẤT KHẨU SỐ CỦA ĐÔNG NAM Á

Khi thương mại toàn cầu đang chuyển từ mô hình sản xuất tập trung sang mô hình sản xuất, bán hàng, phân phối linh hoạt, những quốc gia hội đủ cả ba năng lực sản xuất quy mô lớn, chi phí cạnh tranh và năng lực số mạnh sẽ nắm ưu thế. Với đà tăng trưởng hiện tại, Việt Nam không chỉ từng bước khẳng định vai trò trong chuỗi cung ứng châu Á mà còn đang nổi lên như một trung tâm xuất khẩu qua thương mại điện tử mới của Đông Nam Á, một động lực tăng trưởng dài hạn có thể tái định hình cấu trúc thương mại của khu vực trong thập kỷ tới.

Sự mở rộng mạnh mẽ của các tập đoàn thương mại điện tử toàn cầu trong vài năm gần đây đang tạo thêm một lớp động lực mới giúp Việt Nam tiến gần hơn mục tiêu trở thành trung tâm xuất khẩu e-commerce của Đông Nam Á. Nổi bật nhất là Amazon, nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới lớn nhất thế giới liên tục thể hiện cam kết dài hạn với Việt Nam.

Tại buổi làm việc với lãnh đạo Chính phủ, bà Susan Pointer, Phó Chủ tịch Amazon, đánh giá cao tiến bộ của Việt Nam trong năm 2025, đặc biệt ở cải cách hành chính và chuyển đổi số hai yếu tố quyết định cho sự phát triển của xuất khẩu thương mại điện tử. Bà cho biết, trong 12 tháng qua, lượng sản phẩm của doanh nghiệp Việt bán ra trên Amazon toàn cầu tăng 35%, với hàng ngàn doanh nghiệp đang kinh doanh xuyên biên giới thông qua Amazon Global Selling. Dựa trên đà tăng trưởng này, Amazon chính thức xác nhận chiến lược đưa Việt Nam trở thành trung tâm xuất khẩu thương mại điện tử của Đông Nam Á vào năm 2026, đồng thời tiếp tục đầu tư vào logistics, giải pháp quản lý đơn hàng quốc tế và công nghệ AI nhằm tối ưu hóa quy trình vận hành của doanh nghiệp Việt.

Không chỉ Amazon, các nền tảng toàn cầu khác cũng coi Việt Nam là “bàn đạp khu vực”. Alibaba.com nền tảng B2B lớn nhất thế giới đang tăng tốc tuyển nhà cung cấp Việt, mở các chương trình hỗ trợ xuất khẩu số, kết nối nhà sản xuất Việt với hàng triệu nhà mua quốc tế. Việt Nam hiện nằm trong nhóm 5 nguồn cung tăng trưởng nhanh nhất của Alibaba, đặc biệt trong các ngành hàng: nội thất, nông sản chế biến, quà tặng thủ công mỹ nghệ.

Ở mảng B2C, TikTok Shop sau giai đoạn tăng trưởng bùng nổ tại Đông Nam Á đang chuyển hướng đẩy mạnh hàng Việt xuất khẩu thông qua mô hình shop quốc tế; nhiều ngành như thời trang, phụ kiện, đồ gia dụng Việt Nam đang tăng trưởng hai con số. Chỉ trong 11 tháng năm 2025, tổng giá trị giao dịch trên TikTok Shop Việt Nam được ước tính tăng hơn 35% so với năm 2024. Thị phần thương mại điện tử của nền tảng này cũng duy trì đà mở rộng, tăng từ khoảng 20% lên xấp xỉ 27% trong mảng social commerce, khẳng định vai trò động lực thúc đẩy xuất khẩu của doanh nghiệp Việt.

Lazada thuộc tập đoàn Alibaba cũng xây dựng các trung tâm logistics và kho phân loại quy mô lớn tại Bắc Ninh, Hà Nội, TP. HCM, tạo nền tảng để doanh nghiệp Việt tham gia xuất khẩu thông qua mạng lưới Fulfillment by Lazada tại khu vực.

Thậm chí các thương hiệu bán lẻ toàn cầu như SHEIN cũng bắt đầu triển khai các chương trình tìm kiếm nhà cung cấp tại Việt Nam, coi Việt Nam là một trong ba thị trường nguồn hàng chiến lược tại châu Á nhờ khả năng sản xuất linh hoạt và chất lượng tốt.

Sự đồng thuận chiến lược của các tập đoàn thương mại điện tử quốc tế từ đầu tư công nghệ, mở rộng logistics đến phát triển hệ sinh thái xuất khẩu số cho thấy Việt Nam đang nổi lên như “công xưởng số hóa” của khu vực. Khi nền tảng toàn cầu đang chủ động tìm kiếm nguồn cung từ Việt Nam, còn doanh nghiệp Việt ngày càng sẵn sàng về năng lực sản xuất và kỹ năng thương mại điện tử, khả năng để Việt Nam trở thành trung tâm xuất khẩu thương mại điện tử hàng đầu Đông Nam Á không chỉ là tiềm năng, mà đang dần trở thành hiện thực.

Bảo Linh