Việt Nam có tất cả, vì sao chưa thể làm du lịch mạnh như Thái Lan?

Nhân sự du lịch của Việt Nam có nhiều ưu điểm, nhưng cũng có nhược điểm. Ảnh: Duy Hiệu.

Chỉ tính riêng trong năm 2024, Việt Nam đón khoảng 17,6 triệu lượt khách quốc tế và 110 triệu lượt khách nội địa, đạt doanh thu 34 tỷ USD, tương đương 7,8% GDP. Toàn ngành có 22.000 cơ sở lưu trú với hơn 500.000 phòng, trong đó trên 1.000 khách sạn đạt tiêu chuẩn từ 3 đến 5 sao.

Ngoài ra, cả nước có 4.700 doanh nghiệp lữ hành quốc tế, hơn 2.100 doanh nghiệp lữ hành nội địa và 45.000 hướng dẫn viên du lịch được cấp chứng chỉ hành nghề.

Dù ngành du lịch đã ghi nhận nhiều tín hiệu khả quan, các giảng viên khoa Du lịch tại Đại học Kinh tế TP.HCM vẫn còn nhiều trăn trở về nguồn nhân lực chất lượng cao của ngành.

Còn thiếu nhân lực chất lượng cao

Trong buổi giới thiệu về chương trình thạc sĩ Quản trị du lịch (liên kết đào tạo với Đại học FERRANDI Paris, Pháp) ngày 11/11, GS. TS Sử Đình Thành, Giám đốc Đại học Kinh tế TP.HCM, đã đề cập đến báo cáo nguồn nhân lực ngành khách sạn - du lịch Việt Nam.

Cụ thể, báo cáo nêu rằng cả nước hiện có khoảng 800.000 lao động đang làm việc trong lĩnh vực du lịch, nhưng trong đó chỉ có 45% (tương đương 360.000 người) từng được đào tạo chuyên ngành du lịch - khách sạn.

Đáng chú ý hơn, tỷ lệ nhân lực có bằng cử nhân về du lịch, khách sạn chỉ đạt 10% (tương đương khoảng 36.000 người).

Hiện, cả nước có 65 trường đại học đào tạo ngành du lịch với 1.800 sinh viên tốt nghiệp mỗi năm. GS Thành nhận định con số này còn quá thấp so với quy mô ngành.

Trong khi đó, theo thống kê của Pháp, tỷ lệ nhân sự có trình độ đại học trong lĩnh vực du lịch cần chiếm khoảng 17% tổng lao động. Như vậy, quy mô hiện nay, Việt Nam cần ít nhất 6.800 cử nhân du lịch mỗi năm, tức gấp gần 4 lần năng lực đào tạo hiện tại.

Ông Nguyễn Đức Trí phân tích lý do ngành du lịch Việt Nam vẫn còn thiếu hụt nhân sự chất lượng cao.

Trao đổi thêm với Tri Thức - Znews về chất lượng nguồn nhân lực cho ngành du lịch, ông Nguyễn Đức Trí, Trưởng khoa Du lịch của Đại học Kinh tế TP.HCM, cho rằng câu chuyện “thiếu nhân lực chất lượng cao” không hẳn là mới trong ngành du lịch, mà đã kéo dài nhiều năm.

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng việc “thiếu” là do người Việt luôn có tinh thần cầu tiến. Khi đã làm được một việc, họ lại muốn làm tốt hơn. Chính vì vậy, cảm giác “chưa đủ tốt” là điều tích cực, thể hiện khát vọng vươn lên khi phát triển ngành du lịch tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, đại diện của khoa Du lịch cho rằng sự thiếu hụt nhân lực còn đến từ thực tế tăng trưởng nhanh của ngành. Trong giai đoạn 2015-2019, lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam tăng trung bình 11% mỗi năm, trong khi dân số chỉ tăng khoảng 2%.

“Nguồn nhân lực trẻ gia nhập ngành không theo kịp tốc độ phát triển. Khi cầu vượt xa cung, việc thiếu hụt cả về số lượng lẫn chất lượng là điều tất yếu”, ông Trí nhận định.

Điểm mạnh, điểm yếu của ngành du lịch Việt

Dù còn gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn nhân lực chất lượng cao, Đại học Kinh tế TP.HCM vẫn chỉ ra rằng nhân sự Việt Nam vẫn có ưu điểm khi cạnh tranh với các quốc gia có thế mạnh về du lịch, ví dụ như Thái Lan.

Một đại diện của khoa Du lịch cho rằng người Việt có lợi thế lớn về sự thân thiện, đặc biệt là nụ cười - một trong những yếu tố quan trọng của ngành dịch vụ.

“Người Việt sinh ra đã biết cười, biết tạo thiện cảm với người khác. Ở nhiều quốc gia, người làm dịch vụ còn phải được huấn luyện để biết cười sao cho tự nhiên, còn người Việt thì điều đó đã là bản năng”, ông nhận định.

Chương trình thạc sĩ mới của Đại học Kinh tế TP.HCM hướng đến đào tạo chất lượng cao, phục vụ cho ngành du lịch nói chung và du lịch xa xỉ nói riêng tại Việt Nam. Ảnh: Quỳnh Danh.

Tuy nhiên, điểm yếu của nhân sự du lịch Việt Nam lại nằm ở nền tảng đào tạo. Đại diện trường cho biết hầu hết trường đại học hiện nay, ngoại trừ những cơ sở đào tạo nghiệp vụ chuyên biệt, chương trình dạy và học vẫn thiên về lý thuyết. Sinh viên học nhiều nhưng chưa chuyển hóa được kiến thức thành kỹ năng thực tế và đó là lỗ hổng lớn nhất.

Ngoài ra, vị đại diện này cũng cho rằng tinh thần khởi nghiệp - điều đáng khen của giới trẻ Việt - đôi khi lại trở thành “con dao hai lưỡi”. Bởi khi thất nghiệp, người trẻ lại nghĩ đến khởi nghiệp khi nền tảng chưa vững vàng. Điều này kéo theo tình trạng doanh nghiệp lớn thiếu nhân lực, doanh nghiệp mới khởi nghiệp lại bấp bênh.

“Nhiều bạn học ‘nửa nạc nửa mỡ’, lý thuyết thì có nhưng ứng dụng không tới nơi tới chốn, nhà trường thông tin thêm, đồng thời nhấn mạnh nếu không được đào tạo đến mức “làm được việc ngay”, sinh viên rất khó cạnh tranh trong môi trường doanh nghiệp, nơi yêu cầu về tính thực hành và hiệu quả được đặt lên hàng đầu.

Bên cạnh kỹ năng nghề, tư duy toàn cầu hóa cũng là yêu cầu cấp thiết của nhân lực ngành du lịch hiện nay. Khi nói thêm về chương trình thạc sĩ Quản trị du lịch, Đại học Kinh tế TP.HCM nhấn mạnh rằng nhân lực trẻ không thể chỉ học để làm việc trong phạm vi trong nước, bởi ngành du lịch vốn mang tính quốc tế, cần hiểu cách vận hành của các tập đoàn lớn, các thương hiệu toàn cầu, và phải sẵn sàng hòa nhập để phát triển du lịch Việt Nam tốt hơn.

Thái An