Việt Nam xếp thứ 17 thế giới về đái tháo đường, 5 triệu ca chưa được điều trị

Ngày 14-11, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) tổ chức chương trình tư vấn trực tuyến với chủ đề “Đái tháo đường và sự khỏe mạnh tại nơi làm việc”, trong bối cảnh tỉ lệ mắc bệnh tiếp tục gia tăng mạnh trên toàn thế giới và tại Việt Nam.

Cứ 9 giây lại 1 người tử vong liên quan đái tháo đường

Theo thống kê năm 2024, toàn cầu có gần 590 triệu người trưởng thành (20-79 tuổi) đang sống chung với đái tháo đường, tương đương cứ 9 người trưởng thành thì 1 người mắc bệnh.

Dự báo đến năm 2050, con số này có thể tăng thêm 45%, lên khoảng 853 triệu người. Riêng khu vực châu Á - Tây Thái Bình Dương được dự báo tăng từ 215 triệu lên 254 triệu người.

Theo TS.BS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), đái tháo đường cũng là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Năm 2024, căn bệnh này gây ra 3,4 triệu ca tử vong, tức trung bình mỗi 9 giây trôi qua lại có 1 người tử vong liên quan đến bệnh.

Chi phí y tế toàn cầu dành cho điều trị và quản lý các vấn đề liên quan đến đái tháo đường ước tính lên tới 1.000 tỉ USD.

Đông Nam Á là một trong những vùng có tốc độ gia tăng đái tháo đường nhanh nhất thế giới. Nguồn: BYT

Tại Việt Nam, tỉ lệ mắc bệnh không ngừng tăng. Thống kê năm 2021 cho thấy cứ 17 người trưởng thành thì 1 người bị đái tháo đường. Cả nước có gần 4 triệu người mắc bệnh. Dự báo đến năm 2045, số người bệnh có thể vượt 6 triệu, tức tăng thêm hơn 51% so với năm 2021.

Đáng chú ý, 55% bệnh nhân đã có biến chứng, trong đó 34% biến chứng tim mạch và 24% biến chứng thận.

Ông Hà Anh Đức nhận định tỉ lệ biến chứng cao phần lớn do người bệnh không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Chỉ 36% bệnh nhân được điều trị đạt mục tiêu kiểm soát đường huyết (HbA1c).

“Tầm soát và điều trị sớm có vai trò quyết định, giúp giảm biến chứng và tử vong”, ông Đức nhấn mạnh.

Ngoài ra, khoảng 70% người bệnh nằm trong độ tuổi lao động. Trong đó, 3/4 phải đối mặt với lo lắng, trầm cảm và các vấn đề sức khỏe tâm thần do bệnh gây ra, 4/5 trải qua cảm giác kiệt sức.

Thách thức của người bệnh tại nơi làm việc

Tại chương trình, TS.BS Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, dẫn chứng một báo cáo thống kê cho thấy năm 2022, Việt Nam có khoảng 8 triệu người mắc đái tháo đường, đứng thứ 17 thế giới.

Đáng lưu ý, trong đó có tới 5 triệu người chưa được điều trị, xếp thứ 13 toàn cầu. Đây tiếp tục là minh chứng cho thấy gánh nặng bệnh không ngừng tăng và yêu cầu cấp thiết về phát hiện sớm, quản lý lâu dài.

TS.BS Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai. (Ảnh tư liệu)

Bác sĩ Bảy đánh giá nơi làm việc chính là môi trường mà hầu hết người bệnh dành nhiều thời gian nhất trong ngày. Do đó, đây cũng là nơi ảnh hưởng trực tiếp đến kiểm soát đường huyết và sức khỏe lâu dài.

"Thế giới có khoảng 430 triệu người bệnh đái tháo đường trong độ tuổi lao động, phải đối mặt với nhiều thách thức như bị phân biệt đối xử, hạn chế tiếp cận dịch vụ tự chăm sóc tại nơi làm việc như không thể đo đường huyết, dùng thuốc, nghỉ ngơi đúng giờ...", bác sĩ Bảy nói.

Để xây dựng môi trường làm việc an toàn và hỗ trợ người bệnh đái tháo đường, bác sĩ Bảy đề xuất nhiều giải pháp:

Bố trí không gian riêng tư, an toàn để người bệnh lưu trữ thuốc, đồ ăn, đo đường huyết khi cần.
Đảm bảo quyền tiếp cận thực phẩm phù hợp, nước uống, nhà vệ sinh và thời gian nghỉ ngơi thiết yếu.
Tổ chức đội ngũ nhân viên sơ cứu được đào tạo, cùng vật tư xử lý tình huống khẩn cấp.
Áp dụng hình thức làm việc linh hoạt (bán thời gian, làm việc từ xa) khi cần.
Hỗ trợ sức khỏe tinh thần, khuyến khích hoạt động thể chất.
Tổ chức tầm soát định kỳ nhằm phát hiện sớm người có nguy cơ cao.

Ở chiều ngược lại, người bệnh cũng cần chủ động trao đổi về tình trạng sức khỏe với chủ lao động, đồng nghiệp tại nơi làm việc, đề xuất tập huấn nâng cao nhận thức và chủ động tránh những công việc đòi hỏi hoạt động thể lực quá mức hoặc không thể chủ động thời gian dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Bệnh viện Bạch Mai tư vấn dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường. Ảnh: BVCC

Hiện, Việt Nam có nhiều nỗ lực nhằm mở rộng điều trị và nâng cao chất lượng quản lý bệnh. Thông tư 26/2025 của Bộ Y tế đã cho phép người bệnh điều trị ổn định được cấp thuốc từ 1 đến 3 tháng, giúp giảm chi phí đi lại và thời gian chờ khám.

Bộ Y tế cùng các hội chuyên khoa cũng hoàn thiện hướng dẫn chẩn đoán và điều trị cho đái tháo đường tuýp 1, tuýp 2 và đái tháo đường thai kỳ, làm cơ sở để người bệnh có thể xin nghỉ làm đi khám bệnh.

Ngoài ra, các chương trình giáo dục bệnh nhân ngày càng phong phú, từ câu lạc bộ trực tiếp đến nền tảng trực tuyến cung cấp kiến thức về dinh dưỡng, tập luyện, cách theo dõi chỉ số đường huyết.

Kinh nghiệm thực tế từ người bệnh

Tại chương trình, ông Dương Tử Giang (70 tuổi, Hà Nội) chia sẻ câu chuyện 17 năm sống chung với đái tháo đường. Ông kể mình hoàn toàn bất ngờ khi được chẩn đoán bệnh năm 2008, dù thường xuyên tập thể dục và cảm thấy khỏe mạnh. Nhờ điều trị đúng phác đồ và giữ tinh thần lạc quan, đến nay ông chưa gặp biến chứng nặng.

Tuy nhiên, ông Giang cho biết công việc nhiều khi khiến ông không thể tiêm insulin đúng giờ, hoặc khó hạn chế thức ăn dầu mỡ, đồ uống có cồn.

“Tôi từng nghe theo lời đồn và sử dụng thuốc nam để chữa bệnh. Sau 1 tháng, chỉ số đường huyết của tôi không giảm, mà tôi còn "được khuyến mãi" thêm bệnh men gan tăng cao, phải nhập viện điều trị”, ông Giang nói.

Ông mong muốn các cơ quan, doanh nghiệp có thể quan tâm hơn đến nhu cầu được chăm sóc y tế, chế độ ăn uống của người bệnh; đồng thời cho rằng các đơn vị nên tổ chức khám sức khỏe định kỳ để phát hiện bệnh sớm cho nhân viên.

"Đái tháo đường là một trong 10 nguyên nhân gây tử vong cao nhất toàn cầu. Trong khi nhiều phương pháp điều trị hiện đại đã có hiệu quả, thách thức lớn nhất vẫn nằm ở phát hiện muộn, tuân thủ điều trị thấp và môi trường sống, làm việc chưa phù hợp.

Việc chung tay từ gia đình, cộng đồng, doanh nghiệp và hệ thống y tế được đánh giá là yếu tố quyết định để giảm gánh nặng bệnh trong những thập niên tới", bác sĩ Nguyễn Quang Bảy kết luận.

THANH TÚ