Vụ án Prince Group hé lộ chiêu thức mới của tội phạm tài chính

Người sáng lập Prince Group Trần Chí. Ảnh: Prince Group.

Hồi tháng 10, Mỹ cáo buộc Prince Group của Campuchia điều hành đế chế lừa đảo, ban hành lệnh trừng phạt và tịch thu hơn 15 tỷ USD bitcoin. Nhiều nơi khác cũng theo bước Mỹ. Singapore, đảo Đài Loan (Trung Quốc) và Hong Kong (Trung Quốc) lần lượt tịch thu 115 triệu USD, 150 triệu USD và 354 triệu USD. Hôm 3/12, Thái Lan tuyên bố tịch thu hơn 300 triệu USD tài sản liên quan đến Prince Group và các cáo buộc lừa đảo khác.

Ben Chester Cheong, giảng viên luật và học giả MOE-Start tại Đại học Khoa học Xã hội Singapore, nhận định ẩn sau những con số là câu chuyện phức tạp về sự phát triển của các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia, và câu hỏi liệu các nước có giải quyết được những thách thức mới nổi hay không.

Dấu hiệu "cờ đỏ" bị xóa mờ

Những cáo buộc xoay quanh Prince Group khiến nhiều người ở Singapore liên tưởng tới vụ rửa tiền 2,3 tỷ USD của băng đảng Phúc Kiến. Tuy nhiên, hai vụ án có một số điểm khác biệt cơ bản.

Trong vụ việc năm 2023, số tiền bắt nguồn từ lừa đảo và đánh bạc bất hợp pháp ở nước ngoài, sau đó được rửa thông qua hệ thống tài chính của Singapore. Các điều tra viên đã lần theo dấu vết khi tiền bẩn chảy vào các bất động sản xa xỉ và tài khoản ngân hàng ở Singapore.

Tuy nhiên, vụ án của Prince Group và người sáng lập Trần Chí lại phức tạp hơn. Các công tố viên Mỹ cáo buộc Prince Group điều hành các khu phức hợp lừa đảo lao động cưỡng bức ở Campuchia. Họ cũng cho rằng Prince Group điều hành một mạng lưới doanh nghiệp liên kết trên hơn 30 quốc gia để nắm giữ tài sản, che giấu quyền sở hữu, chuyển tiền và cung cấp vỏ bọc thương mại.

Trong mô hình này, ranh giới giữa hoạt động tội phạm, cơ sở hạ tầng kinh doanh và dịch vụ tài chính bị xóa nhòa, tạo ra một hệ sinh thái phức hợp thay vì có trình tự rõ ràng như trong vụ án băng đảng Phúc Kiến.

Việc phát hiện tội phạm lợi dụng vỏ bọc kinh doanh hợp pháp vốn đã khó khăn. Các khuôn khổ truyền thống thường chỉ xác định dấu hiệu đáng ngờ như mô hình giao dịch bất thường, nguồn thu nhập không khớp với hồ sơ hay giao dịch với các khu vực pháp lý bị trừng phạt.

Trụ sở chính của Prince Group tại Phnom Penh, Campuchia. Ảnh: Prince Group.

Tuy nhiên, nếu các công ty sử dụng cùng một cơ sở hạ tầng để kinh doanh thực tế lẫn tạo điều kiện cho tội phạm nước ngoài, làm thế nào các điều tra viên xác định được phần nào là hoạt động tội phạm?

Các điều tra viên phải nhìn xa hơn những mô hình giao dịch để đặt câu hỏi về những mô hình kinh doanh cơ bản. Thách thức này lớn hơn nữa khi tội phạm hình sự nghiêm trọng như trại lao động cưỡng bức, buôn người hay bạo lực xảy ra bên ngoài lãnh thổ.

Các tổ chức tài chính địa phương không sàng lọc chỉ số về lao động cưỡng bức tại các khu phức hợp ở nước ngoài. Họ chỉ đánh giá liệu hành vi tài chính có gây lo ngại về tội phạm rửa tiền hay không. Điều này cho thấy các khuôn khổ đang có lỗ hổng, trong khi tội phạm đã tinh vi vượt ra ngoài các phương pháp xác định hiện tại. Việc phát hiện tội phạm xuyên quốc gia đòi hỏi chia sẻ thông tin tình báo xuyên biên giới và năng lực phân tích các chỉ số rời rạc khắp mạng lưới một doanh nghiệp đáng nghi.

Trên thực tế, Lực lượng Cảnh sát Singapore (SPF) nhận thông tin tình báo về các giao dịch đáng ngờ của Prince Group vào năm 2024 và đã liên hệ với các đối tác nước ngoài. Tuy nhiên, SPF chỉ hành động dứt khoát hơn sau khi Mỹ và Anh công bố kết quả điều tra.

Phản ứng của Singapore trước các cáo buộc chống Tập đoàn Prince cho thấy những cải cách sau vụ băng đảng Phúc Kiến đang hiệu quả. Cuối năm 2024, Singapore thành lập Mạng lưới Phối hợp và Hợp tác Phòng chống Rửa tiền (AC3N). Sau khi chính quyền Mỹ và Anh công bố kết quả điều tra, trong 16 ngày, Singapore đã tịch thu tài sản của Prince Group, gồm bất động sản, tài khoản ngân hàng, một du thuyền và 11 xe hơi.

AC3N tập hợp các cơ quan giám sát ngành, cơ quan thực thi pháp luật và cơ quan tình báo - vốn là những đơn vị riêng biệt. NAVIGATE - giao diện chia sẻ dữ liệu toàn chính phủ - cho phép các cơ quan sàng lọc rủi ro rửa tiền trên khắp cơ sở dữ liệu. Những biện pháp chủ động của các tổ chức tài chính, gồm đóng tài khoản, đã ngăn chặn các khoản tiền lớn hơn xâm nhập vào hệ thống.

Cần nhanh chân hơn tội phạm

Tuy nhiên, hành động phối hợp chưa giải quyết được rào cản cơ bản nhất mà tất cả trung tâm tài chính toàn cầu đang đối mặt. Những gì thu hút các doanh nghiệp hợp pháp đến Singapore, London, New York hoặc Hong Kong cũng hấp dẫn tội phạm tìm cách hợp pháp hóa các khoản tiền bất hợp pháp.

Ông Cheong đặt câu hỏi liệu các hành động thực thi công khai có ngăn chặn tội phạm rửa tiền, hay lại ngầm ám chỉ Singapore sẽ mang lại lớp vỏ hợp pháp tốt nhất?

“Có thể là cả hai. Với tội phạm thiếu kinh nghiệm, việc kết án và tịch thu tài sản gửi đi những thông điệp răn đe rõ ràng. Nhưng các tổ chức xuyên quốc gia lại có tính toán khác. Họ nhìn thấy pháp quyền, ổn định chính trị, cơ sở hạ tầng tinh vi, từ đó họ xây dựng các kế hoạch phức tạp lợi dụng sự chậm trễ trong điều tra xuyên biên giới”, ông nói.

16 ngày sau khi Mỹ và Anh công bố kết quả điều tra, Singapore đã tịch thu tài sản của Prince Group. Ảnh: Straits Times.

Singapore không thể quay trở lại chính sách đóng cửa mà không làm suy yếu mô hình kinh tế. Giải pháp tốt nhất là tiếp tục củng cố các cơ chế phòng ngừa và phát hiện.

Nhiều chuyên gia cho rằng môi trường kinh doanh thân thiện của Singapore tạo điều kiện cho hoạt động rửa tiền. Tuy nhiên, nhận định này hiểu sai về bản chất của vấn đề. Từ góc độ thị trường vốn, Singapore thậm chí đối mặt với lời chỉ trích như quy định quá chặt chẽ, với yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt khiến các công ty khó niêm yết và tăng chi phí.

Do đó, thách thức không nằm ở chỗ Singapore thiếu cảnh giác, bởi nước nào muốn cân bằng giữa cởi mở và an ninh đều sẽ là mục tiêu của tội phạm. Các nước cần cải thiện cơ chế ứng phó nhanh hơn so với các loại hình tội phạm.

“Nhìn chung, tội phạm tài chính đang thay đổi. Các loại tội phạm truyền thống như rửa tiền, gian lận, buôn bán người dần hội tụ trong một doanh nghiệp duy nhất. Singapore đang thay đổi các khuôn khổ pháp lý. Song chừng nào Singapore còn là trung tâm tài chính hàng đầu, quốc gia này sẽ tiếp tục là mục tiêu của các mạng lưới tinh vi”, ông Cheong nhận định.

“Loại bỏ hoàn toàn nạn rửa tiền không phải đích đến cuối cùng. Chúng ta cần đảm bảo nâng cao năng lực phát hiện và ứng phó nhanh ngang các phương án phạm tội”, ông kết luận.

Trí Ân