Vùng đất cằn và loài cây đầy bản lĩnh trước bão giông

Giữa đất cằn, dứa vẫn xanh

Hàng chục năm trước, vùng đồi xã Quỳnh Thắng, tỉnh Nghệ An chỉ toàn cỏ dại. Đất đai khô cằn, sỏi đá lổn nhổn, trồng ngô không lên nổi, trồng sắn cũng chẳng đủ ăn, thu nhập người dân vì thế mà bấp bênh. Thế rồi, người dân nơi đây tìm đến cây dứa – một loài cây có thể sống được trên đất nghèo dinh dưỡng, chịu được nắng hạn và ít sâu bệnh, có sức chống chịu trước mưa bão.

Từ chỗ chỉ được trồng nhỏ lẻ, gần chục năm qua, dứa đã vươn lên trở thành cây trồng chủ lực, mang lại thu nhập chính cho người dân nơi đây. “Lúc đầu trồng thử vài sào, ai cũng lo thất bại. Ai ngờ cây dứa bén đất, xanh tốt, trái to, bán được giá. Giờ cả vùng này nhà nào cũng có vài mẫu dứa”, ông Nguyễn Văn Ngân (trú xóm 3, xã Quỳnh Thắng) chia sẻ.

Những cánh đồng dứa mênh mông, xanh ngát ở xã Quỳnh Thắng, tỉnh Nghệ An

Ông Ngân cho biết, sau bão số 10, nhiều cây trồng khác đổ rạp, ngập úng, còn cây dứa vẫn trụ vững. Sau khi nước rút, ông chỉ cần dọn cỏ, bón thêm phân chuồng là cây lại hồi xanh, cho quả đúng vụ. “Cây dứa khỏe lắm, càng nắng, càng bão, nó càng bám rễ sâu hơn. Nó cho chúng tôi niềm tin lớn sau bão tố liên tiếp”, ông nói.

Không chỉ mang lại sinh kế ổn định, cây dứa còn giúp chống xói mòn đất, giữ ẩm cho đồi trọc. Hệ rễ chùm ăn nông nhưng lan rộng giúp đất không bị rửa trôi trong mùa mưa bão. Do đó, bà con được khuyến khích chuyển từ ngô, sắn sang trồng dứa để “sống chung” với thời tiết thất thường.

“Trước đây, bà con mình sống phụ thuộc vào trời, được mùa thì vui, mất mùa thì trắng tay. Giờ nhờ cây dứa, dù nắng hạn hay bão lũ, người dân vẫn có thu nhập ổn định”, bà Nguyễn Thị Hồng (trú xóm 8, xã Quỳnh Thắng) tâm sự.

Ông Nguyễn Văn Ngân chăm sóc cây dứa sau cơn bão số 10

Trong cơ cấu nông nghiệp của xã Quỳnh Thắng, dứa hiện chiếm trên 62% tỷ trọng thu nhập. Từ năm 2019 đến 2024, diện tích dứa liên tục được mở rộng khi nông dân nhận thấy hiệu quả kinh tế vượt trội so với nhiều loại cây khác. Đến năm 2024, tổng diện tích đã đạt 1.682 ha, trong đó có 865 ha trồng mới và 617 ha cho thu hoạch. Giống chủ lực là Queen (92%), MD2 (7%) và Cayeen (1%). Năng suất bình quân đạt 40 tấn/ha, riêng giống MD2 lên tới 60 tấn/ha, thậm chí 80 tấn/ha, gấp rưỡi, gấp đôi giống Queen.

Thích ứng giữa biến đổi khí hậu

Trong bối cảnh khí hậu thay đổi – mùa hè kéo dài, lượng mưa giảm, nhiều vùng đất trở nên khô hạn – cây dứa đang là một trong những hướng đi chiến lược của địa phương. Dứa không chỉ giúp chống xói mòn đất, giữ ẩm cho đồi trọc mà còn giảm phát thải do ít phải dùng phân bón hóa học.

Thực tế sản xuất những năm gần đây càng chứng minh rõ, từ tháng 12/2024 đến tháng 8/2025, diện tích dứa thu hoạch đạt 486 ha. Giá bình quân 7.500 đồng/kg, ổn định hơn hẳn giai đoạn trước 2023 khi từng có thời điểm rớt giá thê thảm. Từ tháng 9 đến tháng 12/2025, dự kiến sẽ thu hoạch thêm 385 ha, giá trung bình 8.000 đồng/kg, riêng giống MD2 dự kiến lên tới 12.000 đồng/kg.

Sau hai cơn bão liên tiếp, cây dứa ở Quỳnh Thắng vẫn xanh tốt, căng tràn sức sống.

Ông Phan Văn Tuấn, chuyên viên Phòng Kinh tế xã Quỳnh Thắng cho biết, cây dứa có khả năng chống chịu tốt hơn lúa, ngô, rau màu, keo khi gặp bão. Bà con làm chủ được kỹ thuật rải vụ, nhờ đó phân tán rủi ro, kéo dài thời gian thu hoạch, ổn định thu nhập.

“Chính quyền xã đã chủ động nhiều giải pháp như giữ mức trồng mới 600 - 650 ha/năm, hướng dẫn kỹ thuật từ khâu trồng, chăm sóc, xử lý quả chín đến thu hoạch; làm việc với nhà máy để ký hợp đồng bao tiêu; hỗ trợ Hợp tác xã xúc tiến thương mại, tìm kiếm thị trường và chứng nhận chất lượng”, ông Tuấn cho hay.

Chính nhờ sự bền bỉ ấy, xã Quỳnh Thắng đã quy hoạch rõ ràng vùng dứa. Giai đoạn 2021 - 2025, xã xác định diện tích 2.200 ha, chia thành 3 vùng sản xuất tập trung. Đi cùng với quy hoạch là việc nâng chất lượng giống. Giống MD2 - dứa vàng ngọt, được thị trường quốc tế ưa chuộng dù chi phí giống cao (3.500 đồng/chồi) nhưng đem lại năng suất, giá bán vượt trội, hứa hẹn mở hướng đi bền vững.

Nông dân thu hoạch dứa sau bão

Một yếu tố quan trọng khác là sự hình thành chuỗi liên kết. Toàn xã hiện có hai Hợp tác xã và hai doanh nghiệp chuyên canh dứa, trong đó 2 đơn vị đạt chuẩn GlobalGap. Sản phẩm dứa đã được chứng nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh. Trong đó, Hợp tác xã Nông sản AE TA đã ký hợp đồng bao tiêu với Nhà máy Đồng Giao, Nafood cùng nhiều siêu thị trên cả nước.

Những ngày qua, khi nhiều cánh đồng ở Nghệ An vẫn ngổn ngang sau bão, nhìn về Quỳnh Thắng thấy một màu xanh bền bỉ phủ trên triền đồi. Đó là màu xanh của dứa - cây trồng đã, đang và sẽ tiếp tục nuôi sống, làm giàu cho hàng nghìn hộ dân nơi đây.

“Cây dứa không chỉ là cây chống chọi được với thiên tai khắc nghiệt của miền nắng gió mà còn là cây trồng chủ lực mang lại thu nhập cao, ổn định cho người dân địa phương. Dứa không chỉ là màu xanh hy vọng mà còn là cây đổi đời cho người dân miền núi Quỳnh Thắng”, ông Phan Văn Tuấn chia sẻ.

Nông dân Quỳnh Thắng xuống giống dứa.

Ở vùng đất chịu ảnh hưởng nặng của gió Lào, của bão lũ triền miên, dứa vẫn xanh tươi, trái vẫn thơm ngọt. Cây dứa đang trở thành “người bạn đồng hành” của nông dân xứ Nghệ trong hành trình thích ứng với thiên nhiên thất thường.

Thu Hiền