'Vùng đất ngủ quên' vươn mình hút khách du lịch

Bắt nhịp xu hướng du lịch cộng đồng

Nằm trong khu vực của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Lạng Sơn, xã Hữu Liên được thiên nhiên ưu ái ban tặng hệ sinh thái phong phú bậc nhất với rừng đặc dụng, hồ nước, hang động, núi đá vôi… Đây cũng là nơi sinh sống của cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông… với những giá trị lịch sử, văn hóa bản địa lâu đời như kiến trúc nhà sàn bốn mái, làn điệu then truyền thống hay nền ẩm thực đậm đà bản sắc.

Sở hữu nhiều tiềm năng phát triển du lịch là vậy, nhưng khoảng 10 năm trước, Hữu Liên vẫn là một “vùng đất ngủ quên”, ít người biết đến. Cuộc sống của người dân chủ yếu dựa vào nông nghiệp tự cung, tự cấp, với những cánh đồng, rừng cây, vườn trái và chuồng trại nhỏ lẻ. Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào các mùa vụ, đời sống người dân còn nhiều gian nan, thiếu thốn về vật chất.

Nhận thấy những khó khăn trong đời sống người dân và tiềm năng du lịch còn bỏ ngỏ, chính quyền xã Hữu Liên xác định mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Nghĩ là làm, chính quyền chủ động phối hợp với người dân, thúc đẩy mô hình du lịch cộng đồng nhằm tăng thu nhập và nâng cao đời sống. Nhờ sự phối hợp này, nhiều sản phẩm du lịch đặc trưng như homestay, trải nghiệm văn hóa đã được hình thành và phát triển.

Từ 3 cơ sở homestay đầu tiên được mở vào năm 2018, đến nay, toàn xã Hữu Liên đã có 36 cơ sở homestay đi vào hoạt động, giải quyết việc làm cho trên 180 lao động tại chỗ với mức thu nhập bình quân từ 7 - 9 triệu đồng/người/tháng. Lượng khách du lịch đến lưu trú và tham quan, trải nghiệm ngày càng tăng, từ năm 2020 - 2025 có trên 180.000 lượt khách trong và ngoài xã, doanh thu ước tính đạt trên 52 tỷ đồng. Sự tăng trưởng nhanh chóng này cho thấy sức hấp dẫn của mô hình du lịch cộng đồng cũng như sự bắt nhịp kịp thời của người dân địa phương nhằm tạo ra chuỗi giá trị bền vững.

Gọi là chuỗi giá trị bền vững bởi các homestay không chỉ đơn thuần là nơi dừng chân, mà còn mở ra hệ sinh thái trải nghiệm phong phú, từ khám phá văn hóa, văn nghệ dân gian (Lễ hội Trò Ngô Làng Giàng, Lễ hội Đình Gò Chùa, hát Páo Dung, hát Then, đàn tính…), thưởng thức ẩm thực bản địa (lợn quay, vịt quay, nem nướng, khâu nhục, lạp sườn, rượu men lá, rượu ngô…) đến hòa mình vào đời sống thường ngày của người dân. Nhờ đó, người dân Hữu Liên được trực tiếp tham gia làm du lịch: nấu ăn phục vụ du khách, dẫn tour tham quan, cung cấp nông sản và đặc sản địa phương. Cách làm này vừa giúp tạo thêm nguồn thu, vừa khơi dậy ý thức bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống cho người dân và du khách.

Bắt tay vào làm du lịch cộng đồng từ năm 2018, chị Lèo Thu Phương - chủ homestay Rừng Xanh cơ sở 1 cũng như nhiều người dân Hữu Liên, từng trải qua giai đoạn đầu đầy bỡ ngỡ. Thiếu kinh nghiệm, thiếu kỹ năng làm du lịch chuyên nghiệp, lượng khách biết đến Hữu Liên khi đó còn rất hạn chế. Thế nhưng với sự quan tâm, hỗ trợ của chính quyền địa phương trong việc quảng bá và kết nối, homestay của chị được nhiều du khách, đặc biệt là khách quốc tế tìm đến và đặt phòng ngày một nhiều hơn.

“Trước đây, gia đình tôi chủ yếu gắn bó với nghề nông. Vài năm trở lại đây, chúng tôi chuyển đổi sang làm dịch vụ du lịch và có được nguồn thu nhập ổn định. Người dân Hữu Liên rất thân thiện, các homestay cũng luôn đoàn kết, liên kết chặt chẽ với nhau, từ chia sẻ nguồn khách đến hỗ trợ thực phẩm. Nguồn nguyên liệu phục vụ du lịch chủ yếu được lấy từ chính người dân trong vùng, qua đó tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho họ”, chị Phương cho biết.

Đến với xã Hữu Liên, du khách được tham gia vào các hoạt động khám phá văn hóa, văn nghệ dân gian.

Đến với homestay của chị Phương, du khách sẽ được hòa mình vào đời sống văn hóa bản địa như đi tham quan bản làng, khám phá nhà sàn dân tộc Tày hay trải nghiệm làm nông như cấy lúa, gặt lúa, trồng rau. Bên cạnh đó, du khách còn được học cách làm các món bánh truyền thống như bánh bí đỏ, bánh bí ngô (bánh giò bầu), bánh chưng đen (bánh giầy). Mỗi trải nghiệm đều khiến du khách hào hứng, vui vẻ vì được tự tay tham gia vào công việc thường ngày của người dân.

Nhờ những nỗ lực không ngừng của chính quyền và người dân, vào tháng 10/2020, Làng du lịch cộng đồng Hữu Liên chính thức được công nhận là điểm du lịch cấp tỉnh. Đến năm 2025, Làng tiếp tục vinh dự nhận giải thưởng Du lịch ASEAN. Giải thưởng là “cú hích” quan trọng giúp địa nâng cao nhận diện thương hiệu, đồng thời thu hút ngày càng nhiều du khách đến trải nghiệm và khám phá Hữu Liên.

“Thánh địa” leo núi tại Việt Nam

Cùng với du lịch cộng đồng, Hữu Liên còn phát triển đa dạng các mô hình du lịch khác, như du lịch văn hóa, du lịch trải nghiệm, du lịch sinh thái, du lịch địa chất, du lịch nông nghiệp hay du lịch mạo hiểm thu hút ngày càng đông du khách. Đặc biệt, du lịch mạo hiểm nổi lên như một sản phẩm du lịch độc đáo.

Nằm tại xã Hữu Liên, thung lũng Yên Thịnh hội tụ đủ điều kiện để phát triển môn thể thao mạo hiểm với dãy núi đá vôi hùng vĩ, vách đá dựng đứng cao hàng chục mét. Tuy nhiên, để nhận ra dãy núi đá vôi không chỉ là vật cản với giao thông hay canh tác, mà còn là lợi thế để hình thành sản phẩm du lịch đặc thù là cả một hành trình.

Du khách trải nghiệm hoạt động leo núi ở Hữu Liên, sử dụng dây an toàn và thiết bị bảo hộ đáp ứng tiêu chuẩn an toàn quốc tế.

Câu chuyện bắt đầu từ những năm 2012, khi Jean Verly - người sáng lập Công ty VietClimb và những người bạn quốc tế khảo sát nhiều địa phương nhằm tìm kiếm “thánh địa” leo núi lý tưởng tại Việt Nam. Họ nhanh chóng nhận ra những dãy núi đá vôi họ đi qua chưa đủ “già” để khoan lỗ móc dây leo. Chỉ đến khi đặt chân đến Hữu Liên, với kinh nghiệm và con mắt nghề nghiệp, họ nhanh chóng nhận ra nơi đây không hề thua kém Krabi (Thái Lan) hay Yangshuo (Trung Quốc) về tiềm năng phát triển môn thể thao leo núi.

Từ nhận định này, năm 2016, Công ty VietClimb bắt đầu triển khai xây dựng và khai thác hoạt động leo núi thể thao tại Hữu Liên. Những đường leo đầu tiên được thiết lập, các móc chuyên dụng được khoan vào vách đá, mở ra cơ hội hình thành một “thánh địa” leo núi hoàn toàn mới tại Việt Nam, đồng thời đưa Hữu Liên vào bản đồ du lịch mạo hiểm trong khu vực.

Sau nhiều năm đi vào hoạt động, hoạt động leo núi ở Hữu Liên đã trải qua quá trình nâng cấp chuyên nghiệp và bài bản. Khu vực này hiện được tổ chức thành 5 điểm leo chính và 3 điểm phụ, với tổng cộng hơn 110 đường leo. Các tuyến leo được phân loại rõ ràng theo hai hình thức, đồng thời mỗi khu vực đều được trang bị bản đồ đường leo do các chuyên gia thiết kế, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn quốc tế và giúp du khách dễ dàng lựa chọn mức độ thử thách phù hợp. Nhiều du khách lần đầu đặt chân tới đây đã tự tin chinh phục các vách cao 20 - 30m.

Xã Hữu Liên sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế phát triển du lịch.

Tìm đến Lạng Sơn với mục đích tham gia hoạt động leo núi, chị Larar - du khách đến từ Mỹ chia sẻ: “Tôi đã ở đây 4 đêm và dành trọn 3 ngày để leo núi. Trải nghiệm thực sự vượt ngoài mong đợi. Điểm leo nằm ngay cuối con đường và có thể nhìn thấy từ xa. Khối núi hình tam giác có đá trắng và nhiều hốc với đường nét rất đặc biệt. Chưa kể những mảng tufa và đường leo độc đáo khiến trải nghiệm leo núi rất thú vị. Tôi chưa từng thấy nơi nào giống như vậy. Thật tuyệt vời, chắc chắn chúng tôi sẽ quay lại”.

Theo thống kê, hàng năm môn thể thao leo núi mạo hiểm tại Hữu Liên thu hút trên 25.000 lượt khách trong nước và quốc tế đến tham quan, doanh thu từ dịch vụ du lịch hàng năm ước đạt trên 10 tỷ đồng. Ngoài leo núi, Hữu Liên còn mang đến nhiều hoạt động khám phá thiên nhiên phong phú. Du khách có thể trekking qua thảo nguyên Đồng Lâm, chèo kayak trên hồ Nong Dùng, hoặc tắm mình trong những hồ nước trong veo giữa rừng đá vôi. Những con đường mòn dẫn tới thác Khe Dầu hùng vĩ cũng là lựa chọn lý tưởng cho những ai yêu thích phiêu lưu giữa núi rừng.

Có thể thấy, bức tranh du lịch đa sắc màu đã và đang “đánh thức” Hữu Liên từ “vùng đất ngủ quên” trở thành điểm đến đầy sức hút trên bản đồ du lịch. Nơi đây không chỉ mang đến cho du khách những trải nghiệm độc đáo và trọn vẹn, mà còn tạo ra chuỗi giá trị bền vững cho cộng đồng địa phương, góp phần thúc đẩy kinh tế, bảo tồn di sản văn hóa và gìn giữ môi trường thiên nhiên - những tài sản vô giá của vùng đất này.

Tuệ Anh