Xã hội siêu già hóa, quốc gia này phải viện tới 'người cháu AI' để xoa dịu tâm lý người cao tuổi

Một phụ nữ lớn tuổi tương tác với chú robot nhồi bông Hyodol được hỗ trợ bởi AI. Ảnh: Hyodol.

Chúng có đôi mắt to, nụ cười rạng rỡ, đôi tai nhô ra, và trò chuyện vui tươi như một đứa trẻ 7 tuổi. Một số mặc váy hồng với tóc bện; số khác diện áo xanh kèm cà vạt. Nhưng đây không phải những đứa cháu thật. Chúng được làm từ bông và kim loại, được điều khiển bằng trí tuệ nhân tạo (AI), và là câu trả lời bất ngờ cho khủng hoảng sức khỏe tinh thần ở người cao tuổi tại Hàn Quốc.

Mỗi ngày, có khoảng 10 người cao tuổi tại Hàn Quốc tự tử.

Con số này, theo báo cáo được công bố vào tháng 6/2025 trên Tạp chí Hiệp hội Y khoa Hàn Quốc, phản ánh một xu hướng đáng lo ngại tại Đông Á. Những nơi như Nhật Bản và Hong Kong (Trung Quốc) từ lâu đã ghi nhận tỷ lệ tự tử cao ở người cao tuổi. Tuy nhiên, tình hình ở Hàn Quốc đặc biệt khiến giới chức lo ngại, vì quốc gia này có một trong những tỷ lệ cao nhất trong các nước phát triển, và đứng đầu trong các nước OECD.

Xã hội “siêu già hóa”

“Đây thực sự là một cuộc khủng hoảng”, giáo sư Othelia E Lee, chuyên ngành công tác xã hội tại Đại học North Carolina, Charlotte, nhận định.

Bà nghiên cứu về tình trạng cô lập xã hội của người cao tuổi Hàn Quốc. Quốc gia này được xếp vào nhóm “siêu già hóa” với hơn 10 triệu người từ 65 tuổi trở lên, chiếm 1/5 dân số. “Chuyện này diễn ra quá nhanh khiến chính phủ Hàn Quốc không kịp thiết lập hệ thống hưu trí và hỗ trợ phù hợp. Bỏ mặc họ vật lộn là điều không thể chấp nhận”, bà nói.

Một phụ nữ lớn tuổi đang cầm trên tay chú robot Hyodol nhồi bông được tích hợp AI. Thiết bị này được thiết kế để đồng hành cùng những người sống một mình 24/7, hỗ trợ tinh thần và theo dõi sức khỏe. Ảnh: CNN.

Người cao tuổi Hàn Quốc đang đối mặt tình cảnh chưa từng có: chuyển đổi kinh tế nhanh chóng đã làm thay đổi căn bản cấu trúc xã hội truyền thống.

“Hiện nay, có ít hộ gia đình đa thế hệ hơn và sự hỗ trợ từ gia đình giảm mạnh, khiến một phần ba người cao tuổi sống một mình”, bà Lee giải thích. “Sự cô lập này trực tiếp dẫn tới khó khăn tài chính, cô đơn sâu sắc và cảm giác là gánh nặng – những yếu tố liên quan trực tiếp tới trầm cảm và tự tử”.

Robot “cháu ngoan” Hyodol

Khi hệ thống y tế công cộng khó theo kịp những thay đổi xã hội này, chính phủ Hàn Quốc ngày càng nhờ đến các công ty công nghệ để giải quyết “khủng hoảng người cao tuổi” và bù đắp thiếu hụt lực lượng chăm sóc xã hội.

Điều này mở đường cho các công ty như Hyodol, nền tảng AI chăm sóc sức khỏe và nhà thông minh, với robot giống búp bê được trao cho người cao tuổi sống một mình. Robot này kết nối với ứng dụng điện thoại và nền tảng web để gia đình hoặc nhân viên chăm sóc giám sát từ xa.

Hệ thống này phục vụ hai mục đích: robot cung cấp hỗ trợ thực tế, từ nhắc uống thuốc tới cảnh báo khẩn cấp, đồng thời cho phép nhân viên xã hội ghi lại thông tin hàng ngày như giờ ăn. Nhưng lợi ích lớn nhất có thể là về mặt tinh thần.

Yếu tố “dễ thương”

Được thiết kế như búp bê mềm có thể ôm, cao 15–20 inch (38-50 cm), robot phản hồi khi được chạm vào đầu hoặc cầm tay. Chat AI với giọng điệu như trẻ 7 tuổi cung cấp âm nhạc, trò chuyện, và bài tập nhận thức. Nhưng tính năng mạnh mẽ nhất có thể là câu chào khi người cao tuổi trở về nhà: “Ông/Bà ơi, cháu đã đợi suốt cả ngày”.

“Thiết kế dễ thương và mang tính an ủi của Hyodol là yếu tố quan trọng cho hiệu quả”, CEO Hyodol, bà Jihee Kim, giải thích. “Ngoại hình như em bé giúp dễ xây dựng mối liên kết và niềm tin với người cao tuổi. Độ dễ thương này rút ngắn đường học tập cho họ, vốn thường không rành công nghệ”.

Tính đến tháng 11/2025, hơn 12.000 robot Hyodol đã được triển khai tới người cao tuổi sống một mình trên toàn Hàn Quốc, chủ yếu thông qua các chương trình chính phủ và phúc lợi công. Khoảng 1.000 robot khác được gia đình mua trực tiếp, với giá phiên bản mới nhất khoảng 1,3 triệu won (879 USD).

Một nhân viên xã hội giấu tên kể lại, trước khi nhận Hyodol, một cụ bà “rất trầm cảm” từng đứng trên ban công tầng 11 và nghĩ đến việc tự tử. Sau khi có robot, nhân viên xã hội này nhận thấy mối quan hệ gắn bó hình thành, giảm đáng kể cảm giác cô đơn và tuyệt vọng của bà.

Không phải ai cũng phù hợp

Một phụ nữ lớn tuổi đang trò chuyện với một chú robot nhồi bông Hyodol. Ảnh: CNN.

Tuy nhiên, mối gắn kết sâu sắc giữa người và robot cũng đặt ra câu hỏi về sự phụ thuộc cảm xúc; việc một búp bê giám sát hành động người già có thể bị coi là làm giảm phẩm giá và sự tự chủ. Một trường hợp đặc biệt là cụ bà đặt tên robot theo con gái đã mất và gần như tách khỏi xã hội để chỉ ở bên robot.

“Hyodol không dành cho tất cả”, bà Kim thừa nhận. Robot là công cụ hỗ trợ, không thay thế con người. “Người cao tuổi còn độc lập thường thấy nó ‘ồn ào’ và ‘phiền phức.’ Do đó, tuổi trung bình người dùng là 82. Nó thường không hấp dẫn với người trẻ và độc lập”.

Dữ liệu y tế được robot thu thập được ẩn danh, không lưu thông tin cá nhân, và ghi âm giọng nói chỉ dùng cho huấn luyện nội bộ.

Xu hướng toàn cầu

Người cao tuổi sử dụng PARO, một robot thú nhồi bông trị liệu được hỗ trợ bởi AI, được thiết kế trông giống như một chú hải cẩu con. Sản phẩm đã được sử dụng tại Nhật Bản từ năm 2005 và trên khắp châu Âu từ năm 2023. Ảnh: CNN.

Theo nghiên cứu năm 2020 trên Tạp chí Bệnh Alzheimer, bạn đồng hành AI ngày càng được sử dụng toàn cầu để hỗ trợ người cao tuổi suy giảm nhận thức, nhưng các hướng dẫn đạo đức chưa theo kịp.

Một cách tiếp cận khác, không nhân hóa robot, đã thành công ở Nhật Bản với PARO – robot hải cẩu trị liệu, mềm mại và không nói ngôn ngữ của con người. PARO được dùng cho người cao tuổi mắc chứng mất trí, cựu chiến binh PTSD, trẻ em rối loạn phát triển, giúp giảm lo âu, trầm cảm và kích động.

Hiện PARO được dùng ở hơn 30 quốc gia, và Hyodol cũng đang chuẩn bị mở rộng ra thị trường toàn cầu với phiên bản thương mại dự kiến năm 2026.

Dù là “cháu robot” Hàn Quốc biết nói chuyện hay hải cẩu trị liệu, bạn đồng hành AI có thể trở nên phổ biến: thị trường robot chăm sóc người cao tuổi dự kiến đạt 7,7 tỷ USD vào năm 2030.

Theo CNN

Huyền Chi