Xây dựng thành công mô hình dự báo ngập lụt vùng ven biển
Các nhà khoa học của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia đã xây dựng thành công mô hình và quy trình công nghệ dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão. Sản phẩm có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh gần 2/3 đường bờ biển nước ta thường xuyên hứng chịu bão.
Tình trạng ngập lụt ven biển tại Cửa Lò, Nghệ An do nước dâng và sóng lớn trong cơn bão số 5, tháng 8/2025Ảnh: Phạm Trường
Việt Nam đang chịu tác động ngày càng mạnh mẽ của bão, áp thấp nhiệt đới. Từ đầu năm đến nay, Biển Đông hứng chịu 14 cơn bão, trong đó nhiều cơn bão mạnh đổ bộ trực tiếp đất liền nước ta như Kajiki đổ bộ Nghệ An-Hà Tĩnh cuối tháng 8, Bualoi cũng đổ bộ khu vực này cuối tháng 9, Matmo dù không gây gió mạnh trên đất liền nhưng gây mưa lũ kỷ lục cho Thái Nguyên, Lạng Sơn và Bắc Ninh. Mới nhất, cơn bão số 13 đổ bộ Bình Định-Phú Yên (cũ) gây thiệt hại nặng nề.
Các cơn bão không chỉ gây gió mạnh, mưa lớn mà còn khiến nước biển dâng kèm sóng lớn đánh đắm nhiều tàu, thuyền, phá hủy khu nuôi trồng thủy sản, gây ngập lụt, gây hư hại hệ thống đê kè, sạt lở bờ sông, bờ biển, ảnh hưởng đến sinh kế của người dân khu vực ven biển. Thực tế đó đòi hỏi phải có công cụ dự báo, cảnh báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão nhằm giảm thiểu thiệt hại, đồng thời phục vụ quy hoạch phát triển vùng ven biển.
Trong khuôn khổ đề tài khoa học và công nghệ cấp quốc gia, các nhà khoa học của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia đã nghiên cứu xây dựng bộ mô hình và quy trình công nghệ dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão, thí điểm tại Thanh Hóa.
Nghiên cứu tạo ra những đóng góp nổi bật, bền vững cho lĩnh vực khoa học - công nghệ dự báo biển ở Việt Nam. Cụ thể, các nhà khoa học đã nghiên cứu, ứng dụng và phát triển mô hình tích hợp mã nguồn mở dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão cho vùng ven biển Thanh Hóa, kèm quy trình và phương án dự báo phục vụ dự báo, cảnh báo.
Mô hình đã thực hiện đánh giá ảnh hưởng của từng yếu tố gây ngập lụt vùng ven biển như thủy triều, sóng, dòng chảy sông đến kết quả mô phỏng ngập lụt ven biển do nước dâng và sóng trong bão. Mô hình này đã được áp dụng thử nghiệm cho ven biển Thanh Hóa, được kiểm định với cơn bão trong quá khứ và thử nghiệm trong mùa bão năm 2025, kết quả cho thấy có thể triển khai ứng dụng vào dự báo nghiệp vụ.
Có thể nhân rộng ra nhiều địa phương
Mưa lớn kéo dài những ngày cuối tháng 10 khiến nước dâng rất cao, nhiều nơi ngập nặng tại Đà Nẵng.
Theo PGS.TS Nguyễn Bá Thủy - Chủ nhiệm đề tài, nghiên cứu đã xây dựng được công nghệ dự báo ngập lụt ven biển do nước dâng bão dựa trên mô hình hiện đại, tích hợp nhiều yếu tố, lần đầu tiên được thực hiện tại Việt Nam. Kết quả nghiên cứu sẽ làm thay đổi nhận thức của dự báo viên về hệ quả của nước biển dâng và sóng trong bão tới vùng đất liền ven biển. Tuy nhiên, để có thể ứng dụng hiệu quả công nghệ, cần đầu tư năng lực tính toán đáp ứng đủ thời gian mô phỏng trong dự báo nghiệp vụ.
Tại địa phương nơi thực hiện thí điểm, Đề tài đã xây dựng được công nghệ dự báo ngập lụt ven biển do nước dâng và sóng trong bão cho khu vực ven biển Thanh Hóa, đồng thời xây dựng bộ bản đồ về ngập lụt do nước dâng và sóng trong bão tỷ lệ 1/10.000 theo các cấp bão 11, 12, 13 và 14 đổ bộ vào kỳ triều cường tại khu vực. Công nghệ và quy trình đã được chuyển giao có đào tạo cho dự báo viên tại Đài Khí tượng thủy văn Bắc bộ, góp phần nâng cao năng lực tại địa phương trong chủ động ứng phó thiên tai.
Việt Nam đang chịu tác động ngày càng mạnh mẽ của bão, áp thấp nhiệt đới. Từ đầu năm đến nay, Biển Đông hứng chịu 14 cơn bão, trong đó nhiều cơn bão mạnh đổ bộ trực tiếp đất liền nước ta.
Theo PGS Thủy, dù sản phẩm chưa thể định lượng hiệu quả trực tiếp vào GRDP (tổng sản phẩm trên địa bàn) nhưng đóng góp gián tiếp thông qua giảm thiểu thiệt hại do nước dâng, sóng trong bão.
Đặc biệt, theo PGS Thủy, đề tài chú trọng vào vấn đề nghiên cứu cơ bản để hướng tới hoàn thiện công nghệ dự báo ngập lụt do nước biển dâng trong bão tại khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai bão, lũ. Sản phẩm có thể mở rộng cho khu vực ven biển khác. Điều này có ý nghĩa quan trọng khi Việt Nam có đường bờ biển dài 3.260km, trong đó gần 2/3 đường bờ biển thường xuyên đối mặt nguy cơ bão.
