Xuất khẩu Trung Quốc bứt tốc tại Đông Nam Á, định hình thương mại khu vực

Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Đông Nam Á đang tăng nhanh, gần gấp đôi so với 4 năm trước, trong bối cảnh quan hệ kinh tế giữa Bắc Kinh và các nước láng giềng ngày càng sâu rộng.

Theo dữ liệu nhập khẩu chính thức do ISI Markets tổng hợp cho Financial Times, lượng hàng Trung Quốc xuất sang một số nền kinh tế lớn của Đông Nam Á như: Indonesia, Singapore, Thái Lan, Philippines và Malaysia đã tăng 23.5% trong 9 tháng đầu năm, từ 330 tỷ USD lên 407 tỷ USD so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong 5 năm qua, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Đông Nam Á đã tăng gấp đôi, kéo thặng dư thương mại của nước này với khu vực lên mức cao nhất từ trước đến nay. Riêng năm 2025, tốc độ tăng trưởng gần như gấp đôi mức trung bình khoảng 13%/năm của bốn năm trước.

Kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Đông Nam Á đang tăng nhanh, gần gấp đôi so với 4 năm trước, trong bối cảnh quan hệ kinh tế giữa Bắc Kinh và các nước láng giềng ngày càng sâu rộng. Ảnh: China Daily

Theo các chuyên gia, đợt tăng mạnh này không chỉ xuất phát từ nhu cầu thị trường mà còn phản ánh những thay đổi lớn trong dòng chảy thương mại quốc tế.

Ông Roland Rajah, nhà kinh tế của viện nghiên cứu Lowy Institute, cho biết thương mại đang dịch chuyển rõ rệt trong năm nay, nhất là khi một số mặt hàng phải điều chỉnh theo các mức thuế mới tại các thị trường lớn.

Nhiều nhà phân tích bổ sung rằng một phần làn sóng xuất khẩu mới liên quan đến việc doanh nghiệp tìm cách giảm tác động của mức thuế cao áp dụng đối với hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc. Một số mặt hàng chịu mức thuế trung bình khoảng 47% tại các thị trường lớn, trong khi các quốc gia Đông Nam Á thường áp dụng mức thuế khoảng 19%. Điều này khiến khu vực trở thành lựa chọn hợp lý về chi phí cho các chuỗi cung ứng muốn mở rộng hoặc tái bố trí hoạt động.

Trong một nghiên cứu sắp công bố, ông Rajah cho biết xuất khẩu của Trung Quốc sang Đông Nam Á đã tăng khoảng 30% trong tháng 9 so với cùng kỳ năm trước.

"Đợt tăng lần này có điểm khác biệt so với các giai đoạn trước. Phần lớn lượng hàng tăng thêm không chỉ phục vụ nhu cầu tiêu dùng trực tiếp, mà còn được sử dụng làm đầu vào cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp trong khu vực," ông nhận định.

Theo phân tích của Rajah, khoảng 60% hàng hóa Trung Quốc xuất sang ASEAN trong năm nay là linh kiện phục vụ lắp ráp, sau đó được tái xuất sang các thị trường khác. Với nhóm hàng tiêu dùng, Trung Quốc cũng đang mở rộng vai trò nhà cung cấp chủ yếu và gia tăng thị phần so với các quốc gia cạnh tranh trong khu vực.

Doris Liew, một nhà kinh tế từng làm việc tại Viện Nghiên cứu Dân chủ và Kinh tế Malaysia, cho rằng việc Trung Quốc tìm kiếm thị trường cho nguồn cung lớn khiến Đông Nam Á trở thành lựa chọn tự nhiên nhờ vị trí gần, chi phí hậu cần phù hợp và quy mô dân số lớn. Bà nhận định ô tô là một trong những ngành thể hiện rõ nhất xu hướng này, khi người tiêu dùng trong khu vực ngày càng quan tâm tới các mẫu xe điện có giá cạnh tranh của Trung Quốc.

Theo PwC, thị phần của các hãng xe Nhật Bản tại các thị trường lớn Đông Nam Á đã giảm từ mức trung bình 77% trong những năm 2010 xuống còn khoảng 62% trong nửa đầu năm 2025. Trong khi đó, các doanh nghiệp Trung Quốc đã tăng thị phần từ mức rất nhỏ lên hơn 5% trong tổng số 3.3 triệu xe bán ra mỗi năm tại khu vực. Tuy còn ở mức thấp, tốc độ tăng trưởng này cho thấy sự thay đổi đáng chú ý trong thị hiếu người dùng.

Để giảm áp lực cạnh tranh lên sản xuất trong nước, một số quốc gia Đông Nam Á đã siết chặt quy định nhập khẩu hoặc xem xét áp dụng thuế bổ sung đối với một số mặt hàng. Tuy vậy, theo Liew, đây chủ yếu là các biện pháp tạm thời.

Bà cho rằng thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp trong khu vực vẫn nằm ở năng lực công nghệ và khả năng đổi mới. Nếu không chủ động nâng cấp, doanh nghiệp sẽ gặp nhiều khó khăn trong một môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Trong khi đó, hệ sinh thái công nghiệp của Trung Quốc đang đổi mới nhanh và mở rộng mạnh, tạo sức ép lớn lên các nhà sản xuất trong khu vực.

Tùng Lâm (Theo Financial Times, CNN)