Yak-130 sở hữu radar AESA, tấn công chính xác mọi thời tiết đáng sợ cỡ nào?

Phiên bản trình diễn Yak-130M. Radar BRLS-130R được đặt nổi bật phía trước mũi máy bay. Ảnh: militarnyi.com

Video: Zona Militar/zona-militar.com

Trong số các quốc gia hiện đang vận hành Yak-130, cái tên Lào tuy nhỏ bé nhưng luôn được nhắc đến như một trong những khách hàng đầu tiên và vẫn duy trì đội bay ổn định bốn chiếc kể từ năm 2019.

Dù hiện tại Không quân Nhân dân Lào vẫn sử dụng phiên bản Yak-130 tiêu chuẩn (mã xuất khẩu 130.12.04), các thông tin mới nhất từ Nga cho thấy phiên bản Yak-130M sắp hoàn thiện chính là hướng đi mà mọi đội Yak-130 hiện hữu, bao gồm cả Lào, có thể nâng cấp trong tương lai gần.

Yak-130 vốn được thiết kế từ cuối thập niên 1990 như một máy bay huấn luyện thế hệ mới có khả năng mô phỏng đặc tính bay của hầu hết các máy bay chiến đấu thế hệ 4 và 4+.

Đến năm 2025, phiên bản Yak-130M đã nâng tầm dòng máy bay này từ vai trò huấn luyện nâng cao lên một nền tảng chiến đấu nhẹ thực thụ, đủ sức thực hiện nhiệm vụ tấn công mặt đất, trinh sát và thậm chí phối hợp tác chiến mạng lưới cùng các máy bay khác.

Điểm khác biệt lớn nhất của Yak-130M nằm ở hệ thống điện tử hàng không hoàn toàn mới.

Theo thông tin được Tổng giám đốc Rosoboronexport công bố ngày 17/11, Yak-130M được trang bị radar AESA nhỏ gọn do Phazotron-NIIR phát triển, cho phép phát hiện mục tiêu trên không ở cự ly trên 80km và theo dõi đồng thời nhiều mục tiêu mặt đất.

Hệ thống quang-điện tử OLS-130M cải tiến tích hợp cảm biến hồng ngoại thế hệ mới và laser chỉ thị mục tiêu, giúp máy bay có thể hoạt động hiệu quả trong mọi điều kiện thời tiết, kể cả ban đêm.

Chính tính năng “huấn luyện và chiến đấu mọi thời tiết” này đã được Army Recognition nhấn mạnh trong bài viết cuối tháng 10/2025 khi đưa Lào vào danh sách các quốc gia sẽ được hưởng lợi từ khả năng tấn công nhẹ của dòng Yak-130 hiện tại khi nâng cấp lên chuẩn M.

Sự xuất hiện của nguyên mẫu Yak-130M vì thế đánh dấu một bước chuyển hướng đáng kể: một chiếc máy bay huấn luyện ban đầu được thiết kế để mô phỏng đặc tính bay của các tiêm kích thế hệ 4 và thế hệ 5 giờ đây đã được cấu hình để đảm nhận các nhiệm vụ chiến đấu thực thụ, đồng thời vẫn giữ nguyên vai trò huấn luyện cốt lõi của mình. Ảnh: Rostec

Về động cơ, Yak-130M sử dụng phiên bản nâng cấp AI-222-25F với buồng đốt phụ (afterburner) giúp lực đẩy tăng thêm khoảng 15–18%, đưa tổng lực đẩy mỗi động cơ lên hơn 3.000 kgf.

Nhờ đó, máy bay được cải thiện đáng kể, cho phép mang tải trọng chiến đấu tối đa lên tới 3.500kg (so với 3.000kg của phiên bản cũ).

Tạp chí The Aviationist ngày 29/10 xác nhận nguyên mẫu thứ hai đã thử nghiệm thành công 9 giá treo vũ khí, bao gồm khả năng mang tên lửa không đối không tầm ngắn R-73E hoặc R-74M2, bom dẫn đường KAB-500, tên lửa chống tăng Vikhr-M và cả tên lửa hành trình Kh-35UE trong cấu hình xuất khẩu.

Một trong những tính năng được Rosoboronexport nhấn mạnh tại Dubai Airshow 2025 là khả năng hoạt động mạng lưới trung tâm (network-centric warfare).

Yak-130M được tích hợp hệ thống liên lạc dữ liệu bảo mật cao, cho phép trao đổi thông tin mục tiêu thời gian thực với Su-30, máy bay không người lái hoặc trung tâm chỉ huy mặt đất.

Điều này biến mỗi chiếc Yak-130M không chỉ là máy bay huấn luyện mà còn là một nút cảm biến kiêm vũ khí di động trong hệ thống tác chiến tổng lực của không quân.

Với Không quân Lào, bốn chiếc Yak-130 hiện tại (số hiệu từ 01 đến 04, sơn màu xanh-xám đặc trưng) vẫn đang đảm nhận vai trò huấn luyện chính cho phi công chuyển loại sang máy bay phản lực.

Các máy bay này thuộc lô sản xuất 130.12.04 dành riêng cho xuất khẩu Đông Nam Á, được trang bị hệ thống nhận dạng địch-ta kiểu cũ và không có radar.

Ảnh: Tập đoàn Rostec

Tuy nhiên, theo phân tích của trang Red Samovar (Pháp) cập nhật ngày 11/11/2025, toàn bộ khung thân và hệ thống điều khiển bay kỹ thuật số của chúng hoàn toàn tương thích với gói nâng cấp Yak-130M.

Việc nâng cấp chỉ cần thay thế khối avionics mũi, lắp radar mới và thay động cơ là có thể đưa đội Yak-130 của Lào lên chuẩn M mà không cần mua máy bay mới.

Hiện tại, chi phí nâng cấp một chiếc Yak-130 lên chuẩn M được ước tính thấp hơn nhiều so với mua mới, điều này đặc biệt phù hợp với ngân sách quốc phòng hạn chế của Lào.

Hơn nữa, việc sở hữu Yak-130M sẽ giúp Không quân Nhân dân Lào lần đầu tiên có khả năng tấn công chính xác ban đêm và ngoài tầm phòng không vác vai, tăng cường đáng kể năng lực răn đe dọc biên giới phía Bắc và khu vực Tam giác vàng.

Dù chưa có thông báo chính thức từ Bộ Quốc phòng Lào về kế hoạch nâng cấp, các nguồn tin từ Nga trong hai tháng 10–11/2025 đều nhất quán xếp Lào vào nhóm khách hàng tiềm năng của Yak-130M cùng với Algeria, Belarus và Iran.

Với việc nguyên mẫu thứ hai đã hoàn thành và chuẩn bị bay thử nghiệm vào đầu năm 2026, rất có thể trong vòng hai đến ba năm tới, chúng ta sẽ chứng kiến những chiếc Yak-130 sơn cờ Lào mang radar AESA và tên lửa hiện đại xuất hiện trên bầu trời Đông Dương.

Từ một quốc gia chỉ sở hữu vài chiếc An-26 và trực thăng Mi-17 cách đây hơn thập kỷ, việc vận hành và sắp tới có thể nâng cấp lên Yak-130M chính là minh chứng rõ ràng nhất cho bước tiến vượt bậc của Không quân Nhân dân Lào trong kỷ nguyên máy bay chiến đấu phản lực hiện đại.

Đào Cảnh