Thu hồi đất phải bảo đảm tính thật cần thiết và không vì mục tiêu lợi nhuận

Khó liệt kê hết trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội

Quan tâm đến các quy định về thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, vì mục đích quốc phòng, an ninh, ĐBQH Lê Hữu Trí (Khánh Hòa) nhận thấy, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã cố gắng xác định cụ thể danh mục các dự án do Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng, vì mục đích quốc phòng, an ninh. Song theo đại biểu Lê Hữu Trí, dự thảo Luật cũng không thể liệt kê hết các dự án vì các mục đích này và đề nghị cần thiết kế một chế định khác xử lý trong trường hợp thực tế có phát sinh loại dự án cần thiết để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng, nhưng không có trong danh mục dự án được ghi trong Luật.

Đại biểu Lê Hữu Trí (Khánh Hòa) phát biểu tại hội trường. Ảnh: Lâm Hiển

Đại biểu Lê Hữu Trí cũng nhấn mạnh, Luật Đất đai năm 2013 chưa quy định rõ về vấn đề này, dẫn đến nhiều trường hợp “lạm dụng” việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội để thu hồi đất của người sử dụng nhưng thực chất dự án không hoàn toàn để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng mà vì mục tiêu lợi nhuận của nhà đầu tư, doanh nghiệp từ nguồn vốn ngoài ngân sách Nhà nước. Điều này gây bức xúc cho người sử dụng đất, phát sinh nhiều vụ khiếu kiện kéo dài, phức tạp. Do vậy, đại biểu Lê Hữu Trí cho rằng, dự thảo Luật cần quy định rõ đối với các dự án Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng hoặc vì mục đích quốc phòng, an ninh thì cũng phải bảo đảm tính thật cần thiết và không vì mục tiêu lợi nhuận.

Đối với các dự án này vừa có mục tiêu là để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia công cộng nhưng cũng có mục tiêu lợi nhuận của nhà đầu tư, đại biểu Lê Hữu Trí đề nghị, cần phân định rõ trường hợp nào thì được nhà nước thu hồi đất và trường hợp nào thì nhà đầu tư tự thỏa thuận với người sử dụng đất. Trong trường hợp nhà đầu tư tự thỏa thuận với người sử dụng đất thì cũng cần quy định tỷ lệ diện tích đất còn lại của dự án mà nhà đầu tư không thỏa thuận được với người sử dụng đất (mặc dù giá đền bù bảo đảm tính hợp lý, công bằng với mặt bằng giá đền bù đối với diện tích đất trong cùng dự án). Đồng thời, Nhà nước cần tiến hành các biện pháp thu hồi diện tích đất còn lại mà nhà đầu tư không thỏa thuận được nhằm bảo đảm các dự án không bị tắc nghẽn; có chế định điều chỉnh chệnh lệch địa tô cho người sử dụng đất để bảo đảm công bằng về mặt lợi ích của nhà nước, nhà đầu tư và người bị thu hồi đất.

Mặt khác, theo đại biểu Lê Hữu Trí, cũng cần quy định cụ thể, rõ ràng hơn về thẩm quyền, mục đích, phạm vi thu hồi đất, điều kiện, tiêu chí cụ thể việc Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, cũng như cơ chế tự thỏa thuận giữa doanh nghiệp và người sử dụng đất trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án xây dựng các khu đô thị, nhà ở thương mại theo đúng tinh thần Nghị quyết 18/NQ-TW Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Theo đại biểu, quy định như trong dự thảo Luật đối với việc Nhà nước thu hồi đất hoặc chủ đầu tư thỏa thuận với người sử dụng đất để thực hiện các dự án nhà ở thương mại, dự án xây dựng các khu đô thị sẽ gây ra nhiều cách hiểu khác nhau khi thực hiện.

Bỏ thiết chế đất sử dụng cho khu kinh tế sẽ gây khó khăn khi thu hồi

Góp ý vào Điều 19 và Điều 79, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) về việc thu hồi đất, ĐBQH Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) đề nghị, quy định rõ về việc thu hồi đất tại các khu kinh tế để phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội; các chủ thể kinh doanh được thuê đất, đất do Nhà nước quản lý...

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (Quảng Ninh) phát biểu tại hội trường. Ảnh: Lâm Hiển

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà cho rằng, cần bổ sung quy định điều chỉnh với việc thu hồi đất để phát triển các dự án thực hiện các khu chức năng trong khu kinh tế. Khu kinh tế là chế định được quy định trong pháp luật về đầu tư. Do vậy, tại dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) cần có quy định về phát triển khu kinh tế từ khâu thu hồi đất đến các ưu đãi đầu tư, qua đó, góp phần tháo gỡ khó khăn trong việc thu hồi đất trong khu kinh tế để phát triển các khu chức năng.

Cùng quan điểm, đại biểu Lê Hữu Trí đề nghị, cần bổ sung thiết chế đất sử dụng cho Khu kinh tế. Việc bỏ thiết chế đất sử dụng cho Khu kinh tế sẽ gây khó khăn cho quá trình thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất cho các dự án đầu tư vào Khu kinh tế cũng như xây dựng kết cấu hạ tầng trong khu kinh tế và sẽ không thu hút được các dự án đầu tư phát triển.

Bên cạnh đó, về cho thuê đất, thu tiền cho thuê đất, thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê, đại biểu Trần Thị Thu Hà đề nghị, làm rõ hơn việc sử dụng đất thương mại, dịch vụ để xây dựng hạ tầng du lịch, khách sạn, công viên cây xanh, công trình xây dựng không phải là nhà ở được kinh doanh theo Luật Kinh doanh bất động sản. Quy định rõ trong dự thảo Luật hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết để khuyến khích các thành phần kinh tế được chủ động hoạt động kinh doanh trong việc lựa chọn hình thức trả tiền thuê đất. Ngoài ra, cũng là giải quyết những vướng mắc, khó khăn trên thực tế đối với các công trình không phải là nhà ở...

Về vấn đề này, ĐBQH Trần Chí Cường (Đà Nẵng) cho rằng, việc quy định cụ thể các nhóm, lĩnh vực, ngành và đất sử dụng cho những lĩnh vực được trả tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê cần xem xét yếu tố đặc thù phát triển của từng địa phương. Bởi, trong thực tế đã có nhà đầu tư yêu cầu phải được trả tiền thuê đất một lần với dự án được xác định là động lực, trọng điểm để thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội của một địa phương. Thực hiện trả tiền thuê đất một lần để nhà đầu tư có thể cân đối, chủ động phương án tài chính đầu tư cho triển khai dự án, qua đó bảo đảm tính ổn định, tránh biến động trong quá trình thực hiện dự án.

Thanh Hải