6 xu hướng giáo dục định hình việc học tập năm 2026

Năm 2026 sẽ mang đến những thay đổi lớn trong giáo dục và kỹ năng lực lượng lao động khi trí tuệ nhân tạo (AI) biến đổi cách mọi người học tập và giảng dạy. Ảnh: The Guardian

AI không còn chỉ là một công cụ hỗ trợ, mà đang dần trở thành nền tảng định hình cách con người học tập, giảng dạy và chuẩn bị cho tương lai nghề nghiệp. Trong khi đó, các doanh nghiệp trên toàn cầu lại phải đối mặt với một “cơn khủng hoảng kỹ năng” chưa từng có, khi nhu cầu về nhân lực có khả năng thích ứng với công nghệ mới tăng nhanh hơn nhiều so với tốc độ đào tạo.

Theo các chuyên gia, hai xu hướng này có mối liên hệ chặt chẽ. Công nghệ càng làm thay đổi cách thức vận hành của nền kinh tế, thì yêu cầu đối với giáo dục càng trở nên cấp bách. Trong bối cảnh đó, năng lực “học cách học”, cùng với sự linh hoạt và khả năng thích ứng, đang được nhìn nhận là những yếu tố quyết định, thậm chí quan trọng hơn cả bằng cấp hay chứng chỉ truyền thống.

AI không còn chỉ là một công cụ hỗ trợ, mà đang dần trở thành nền tảng định hình cách con người học tập, giảng dạy và chuẩn bị cho tương lai nghề nghiệp. Ảnh: Adobe Stock

Trong bối cảnh này, ông Bernard Marr - chuyên gia hàng đầu về các xu hướng tương lai, chiến lược kinh doanh và chuyển đổi số, đặc biệt là việc ứng dụng dữ liệu và AI - đưa ra dự báo sáu xu hướng sẽ có thể tác động mạnh mẽ đến giáo dục và kỹ năng trong năm 2026.

1. AI bước vào vai trò “tác nhân” trong giáo dục

AI đang chuyển mình từ các công cụ phản hồi thụ động sang những “tác nhân” có khả năng chủ động hành động. Không chỉ trả lời câu hỏi hay tạo nội dung, các hệ thống AI thế hệ mới có thể tương tác với nhiều nền tảng khác nhau, thực hiện các nhiệm vụ phức tạp và điều chỉnh hoạt động theo bối cảnh cụ thể.

Trong giáo dục, các tác nhân AI được kỳ vọng sẽ hỗ trợ giáo viên cá nhân hóa quá trình giảng dạy, phân tích tiến độ học tập của từng học sinh, từ đó điều chỉnh nhịp độ và phương pháp phù hợp. Với người học, AI có thể trở thành trợ lý học tập cá nhân, tạo ra những môi trường học tập nhập vai, được thiết kế riêng theo năng lực và mục tiêu của mỗi người.

Ở cấp độ tổ chức, doanh nghiệp cũng có thể sử dụng AI để đánh giá kỹ năng của lực lượng lao động và chủ động xây dựng kế hoạch đào tạo, bù đắp những khoảng trống đang cản trở tăng trưởng.

2. Kiến thức về AI trở thành yêu cầu phổ cập

Cùng với sự phổ biến của AI là yêu cầu ngày càng rõ ràng về năng lực sử dụng công nghệ này một cách an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm. Trong năm 2026, hiểu biết về AI không còn là lợi thế của riêng giới công nghệ, mà được dự báo sẽ trở thành kỹ năng nền tảng đối với học sinh, sinh viên và người lao động.

Nhiều hệ thống giáo dục được kỳ vọng sẽ đưa các nội dung về năng lực AI vào chương trình giảng dạy ở nhiều cấp học, không chỉ tập trung vào kỹ năng kỹ thuật mà còn bao gồm các vấn đề về đạo đức, rủi ro và tác động xã hội.

Các chuyến gia dự đoán, các nội dung về năng lực AI sẽ được đưa vào chương trình giảng dạy ở nhiều cấp học ở các nước năm 2026. Ảnh: VCG

Song song đó, các nhà tuyển dụng cũng ngày càng đánh giá cao những ứng viên hiểu cách khai thác AI để nâng cao hiệu quả công việc, đồng thời nhận thức được giới hạn và trách nhiệm đi kèm với công nghệ này.

3. Nâng cao và tái đào tạo kỹ năng trong bối cảnh việc làm biến đổi

Sự phát triển nhanh của AI và tự động hóa đang làm thay đổi cấu trúc thị trường lao động. Nhiều công việc mang tính lặp lại, như chăm sóc khách hàng cơ bản, hành chính hay nhập liệu, có nguy cơ bị thu hẹp hoặc thay thế. Tuy nhiên, quá trình này cũng tạo ra hàng loạt vị trí mới, đặc biệt trong các lĩnh vực như AI, an ninh mạng, robot, khoa học sinh học và các ngành công nghệ cao khác.

Trong bối cảnh đó, nâng cao kỹ năng (upskilling) và tái đào tạo kỹ năng (reskilling) được xem là nhiệm vụ trọng tâm của cả người lao động lẫn doanh nghiệp. Đối với người lao động, việc bảo đảm kỹ năng của mình vẫn có giá trị trong 5-10 năm tới trở thành ưu tiên sống còn. Với doanh nghiệp, đầu tư cho đào tạo không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là chiến lược thiết yếu để tồn tại và cạnh tranh trong kỷ nguyên AI.

4. Học tập được nhìn nhận như một kỹ năng cốt lõi

Khi công nghệ liên tục làm thay đổi các yêu cầu nghề nghiệp, không có kỹ năng chuyên môn nào có thể được coi là “bất biến”. Trong bối cảnh đó, khả năng học hỏi liên tục nổi lên như một kỹ năng then chốt, thậm chí là kỹ năng quan trọng nhất.

Học tập được nhìn nhận như một kỹ năng cốt lõi trong kỷ nguyên số.

Học tập không chỉ là tiếp thu kiến thức mới, mà còn là quá trình tự đánh giá, điều chỉnh phương pháp và tận dụng các hình thức học linh hoạt như học trực tuyến, học vi mô. Đối với những người đã đi làm, điều này còn đồng nghĩa với việc tìm kiếm những vị trí công việc cho phép phát triển năng lực, mở rộng sang các lĩnh vực mới thay vì chỉ lặp lại kinh nghiệm cũ.

Năm 2026 được dự báo sẽ khẳng định một thực tế: không có kỹ năng nào hoàn toàn “an toàn với tương lai”, ngoại trừ khả năng học hỏi không ngừng.

5. Học tập trải nghiệm, trò chơi hóa và thế giới ảo lên ngôi

Cùng với sự phát triển của thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) và AI, phương thức học tập đang trở nên trực quan và mang tính trải nghiệm cao hơn. Người học không chỉ đọc tài liệu, mà có thể “trải nghiệm” lịch sử, khoa học hay không gian thông qua các mô phỏng sống động. Các thí nghiệm trong phòng lab ảo giúp giảm chi phí và rủi ro, đồng thời mở rộng cơ hội tiếp cận cho nhiều đối tượng.

Các phương thức học tập sẽ trở nên trực quan và mang tính trải nghiệm cao hơn trong năm 2026. Ảnh: Shutterstock

Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc đưa các yếu tố như phần thưởng, cạnh tranh và khả năng cải thiện liên tục vào quá trình học tập giúp nâng cao khả năng ghi nhớ và vận dụng kiến thức. Do đó, trò chơi hóa và học tập trải nghiệm được dự báo sẽ trở thành xu hướng chủ đạo trong giáo dục năm 2026.

6. Giá trị gia tăng của các kỹ năng lấy con người làm trung tâm

Khi máy móc đảm nhiệm ngày càng nhiều công việc kỹ thuật và hành chính, những kỹ năng mang bản chất con người lại càng trở nên quan trọng. Đó là khả năng giao tiếp, thấu cảm, hợp tác, lãnh đạo, sáng tạo và tư duy chiến lược dài hạn - những yếu tố mà AI khó có thể thay thế hoàn toàn.

Trong một thế giới vận hành dựa nhiều vào thuật toán, “yếu tố con người” vẫn giữ vai trò không thể thiếu trong mọi lĩnh vực, từ giáo dục, y tế đến phát triển công nghệ. Sự kết hợp hài hòa giữa năng lực công nghệ và kỹ năng con người được xem là chìa khóa để tạo ra giá trị bền vững.

Hồng Nhung