80 năm – 40 lần đặc xá: Giúp hàng chục vạn người làm lại cuộc đời

Qua 40 lần đặc xá được tổ chức chặt chẽ, công khai, minh bạch, Việt Nam đã khẳng định chính sách nhân đạo đặc biệt, giúp những người phạm tội biết ăn năn, hối cải sớm được trở về.

Chính sách khoan hồng và nhân văn

Nhiều năm qua, lãnh đạo Bộ Công an luôn xác định công tác giáo dục, cảm hóa phạm nhân là nhiệm vụ quan trọng, cần được thực hiện một cách toàn diện và hiệu quả. Đặc biệt, việc thực hiện chính sách đặc xá là chính sách nhân đạo, khoan hồng đặc biệt của Nhà nước.

Thứ trưởng Lê Văn Tuyến động viên phạm nhân cải tạo tốt để được đặc xá.

Trong năm 2025, với rất nhiều sự kiện đặc biệt như 50 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; 80 năm Quốc khánh… nên Chủ tịch nước đã quyết định đặc xá 2 đợt cho các phạm nhân cải tạo tiến bộ. Thực hiện Quyết định của Chủ tịch nước, lãnh đạo Bộ Công an, đặc biệt là Thượng tướng Lê Văn Tuyến, Thứ trưởng đã chỉ đạo sát sao, cụ thể công tác này; dẫn đầu đoàn công tác của Bộ Công an trực tiếp kiểm tra tại các trại giam.

Tại đây, đồng chí Thứ trưởng đã động viên, hỏi chuyện các phạm nhân được đề nghị đặc xá và không được đề nghị đặc xá; thăm lớp học tái hòa nhập cộng đồng và xưởng lao động của phạm nhân, giúp họ yên tâm hơn trong hành trang trở về cộng đồng sắp tới và giúp các phạm nhân chưa được đặc xá tin tưởng vào chính sách khoan hồng để cố gắng cải tạo tốt hơn.

Đây là sự quan tâm đặc biệt của lãnh đạo Bộ Công an đối với công tác đặc xá và nhiệm vụ giáo dục, cải tạo người phạm tội trở thành người có ích cho xã hội. Thứ trưởng Lê Văn Tuyến nhiều lần nhấn mạnh, các cơ quan chức năng trong quá trình triển khai đặc xá phải đảm bảo nghiêm túc, công khai, minh bạch, chặt chẽ, đúng quy định, đúng thời gian, không để sót lọt trường hợp đủ điều kiện đặc xá nhưng không được đề nghị và đề nghị trường hợp không đủ điều kiện đặc xá, đồng thời phối hợp quản lý, giúp đỡ những người được đặc xá tái hòa nhập cộng đồng; chủ động tham mưu chính quyền địa phương tạo điều kiện, bố trí công ăn việc làm để người được đặc xá, thi hành xong án phạt tù có thu nhập ổn định cuộc sống, không tái phạm, xây dựng cuộc sống mới bình yên, hạnh phúc.

Như tại Trại giam Xuân Nguyên, Thứ trưởng Lê Văn Tuyến đã đến phòng giam, khu sản xuất, trực tiếp hỏi các phạm nhân về các quy định của chính sách đặc xá, hỏi các phạm nhân đã được cán bộ tuyên truyền về đặc xá như thế nào, được tham gia bình bầu, bỏ phiếu đề nghị người được đặc xá ra sao. Được Thứ trưởng Bộ Công an hỏi thăm, phạm nhân Nguyễn Thị Lợi trả lời khá đầy đủ các quy định về đặc xá đợt 2/9. Lợi cho biết, cô đã đang thi hành án chung thân về tội mua bán trái phép chất ma túy.

“Trại niêm yết Quyết định đặc xá của Chủ tịch nước trong các buồng giam, khu giam, khu bệnh xá, nhà học tập, nhà gặp phạm nhân ở các phân trại; phát trên hệ thống loa truyền thanh nội bộ các phân trại để phạm nhân nắm rõ các điều kiện được đặc xá và các trường hợp không được đề nghị đặc xá. Các cán bộ họp đội phạm nhân để phổ biến, cho chúng tôi tự liên hệ với các điều kiện được đề nghị đặc xá; những ai đủ điều kiện đặc xá thì được cán bộ hướng dẫn viết đơn đề nghị đặc xá và bản cam kết” - Lợi cho biết.

Khi được Thứ trưởng Lê Văn Tuyến hỏi về điểm mới nhất của đợt đặc xá lần 2 là gì, Lợi nhanh nhảu: “Thưa cán bộ, điểm mới nhất và có lợi nhất cho phạm nhân trong đợt đặc xá lần 2 là đối tượng được mở rộng hơn lần 1, đó là những người có tiền án rồi vẫn được đề nghị đặc xá nếu cải tạo khá, tốt trở lên”.

Được biết, Nguyễn Thị Lợi đã “gắn bó” gần như cả tuổi trẻ ở trại giam, từng trải qua nhiều cung bậc cảm xúc, từ thất vọng, buồn chán, lo lắng… nhưng được các cán bộ Trại giam Xuân Nguyên động viên, giúp đỡ, dần dần Lợi lấy lại được tinh thần, quyết tâm cải tạo. Nhờ đó, Lợi được giảm từ án chung thân xuống “án số” và có tên trong danh sách đề nghị đặc xá dịp 2/9 năm nay.

Cánh cửa mở ra cơ hội mới

Thực tiễn đã chứng minh, đặc xá là “cánh cửa mở ra cơ hội mới” cho những người từng lầm lỗi. Hầu hết người được đặc xá trở về đã nhanh chóng tái hòa nhập cộng đồng, có cuộc sống ổn định và làm ăn lương thiện, nhiều người trong số họ đã trở thành doanh nhân thành đạt hoặc tích cực tham gia các hoạt động xã hội ở địa phương.

Theo thống kê của Bộ Công an, tỷ lệ tái phạm trong các đợt đặc xá luôn ở mức rất thấp, luôn ở dưới mức 0,2%. Đây là con số biết nói, khẳng định hiệu quả của quá trình xét chọn, cũng như sự đồng hành, hỗ trợ của gia đình và xã hội. Cụ thể, đặc xá năm 2024, chỉ có 5 trong tổng số 3.763 người được đặc xá tái phạm tội, chiếm tỉ lệ 0,13%. Gần đây nhất, đợt đặc xá nhân kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Chủ tịch nước đã Quyết định đặc xá cho 8.055 người, có 4 trường hợp tái phạm tội, chiếm tỷ lệ 0,05%.

Tại một số địa phương như Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng…, chính quyền đã tổ chức các lớp đào tạo nghề, hỗ trợ vay vốn, giới thiệu việc làm cho người được đặc xá. Nhiều doanh nghiệp đã tham gia chương trình “một cơ hội – một cuộc đời”, mở rộng vòng tay tiếp nhận người từng chấp hành án về làm việc.

Nhằm giúp đỡ những người được đặc xá hòa nhập cộng đồng, Bộ Công an đã chỉ đạo các cơ sở giam giữ thuộc Bộ Công an tổ chức các lớp chuẩn bị hòa nhập cộng đồng cho những phạm nhân đủ điều kiện được đề nghị đặc xá, trang bị những kiến thức cơ bản giúp họ tái hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống; chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp có kế hoạch tiếp nhận, quản lý, giáo dục, giúp đỡ người được đặc xá trở về cộng đồng xóa bỏ mặc cảm, làm ăn lương thiện, ổn định cuộc sống, hạn chế tái phạm tội và vi phạm pháp luật.

Năm 2023, Bộ Công an đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 22/2023/QĐ-TTg ngày 17/8/2023 về chính sách tín dụng đối với người chấp hành xong án phạt tù để hỗ trợ người chấp hành xong án phạt tù và các cơ sở sử dụng lao động là người chấp hành xong án phạt tù được vay vốn ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội. Tính đến nay, đã có hơn 11.000 người chấp hành xong án phạt tù được vay vốn với số tiền trên 1.000 tỷ đồng để đầu tư sản xuất, phát triển kinh tế gia đình, ổn định cuộc sống.

Đáng chú ý, phần lớn người vay đã sử dụng vốn đúng mục đích, hiệu quả, và tỷ lệ rủi ro tín dụng rất thấp. Điều đó cho thấy chính sách đã đáp ứng trúng yêu cầu thực tiễn, bước đầu mang lại hiệu quả tích cực và thực sự đi vào cuộc sống. Việc hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn vay không chỉ giúp họ tái hòa nhập mà còn mang lại lợi ích cho gia đình, cộng đồng và xã hội, góp phần xây dựng một môi trường sống nhân văn, bao dung và phát triển bền vững.

Thiếu tướng Nguyễn Thanh Trường, Cục trưởng Cục Cảnh sát Quản lý trại giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng cho biết, đặc xá là một trong những chế định pháp lý quy định tại Điều 88 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thể chế hóa bằng Luật Đặc xá năm 2018 (trước đây là Luật Đặc xá năm 2007). Từ năm 2009 đến nay, Nhà nước đã tiến hành 10 đợt đặc xá nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước, đặc xá cho hơn 100.000 phạm nhân có quá trình cải tạo, lao động, học tập tốt trở về cộng đồng, xã hội.

Thực hiện Quyết định đặc xá của Chủ tịch nước và chỉ đạo của Bộ Công an, Cục Cảnh sát Quản lý trại giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng đã tổ chức quán triệt triển khai nghiêm túc các chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Chính phủ, quy định của pháp luật và ý kiến chỉ đạo của các đồng chí lãnh đạo về đặc xá; xác định rõ trách nhiệm là làm tốt công tác tham mưu, tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả; đảm bảo việc triển khai Quyết định đặc xá nghiêm túc, công khai, minh bạch, chặt chẽ, đúng quy định, để các phạm nhân, người dân hiểu rõ chính sách khoan hồng, nhân đạo sâu sắc của chế độ ta với những người lầm lỗi biết ăn năn, hối cải, tích cực sửa chữa lỗi lầm để trở thành người lương thiện…

Phương Thủy