80 năm ngành Ngoại giao Việt Nam: Từ phá thế cô lập đến ngọn cờ hội nhập, khẳng định vị thế quốc gia

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn. Ảnh: Duy Phạm

Nhìn lại chặng đường 80 năm qua, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng đánh giá thế nào về vai trò và những dấu mốc nổi bật, những đóng góp quan trọng của ngành Ngoại giao đối với công cuộc đấu tranh, giành độc lập tự do và xây dựng, phát triển đất nước?

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn: Ra đời vào Tháng Tám mùa thu lịch sử năm 1945, ngành ngoại giao hết sức vinh dự, tự hào được Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ thiên tài, nhà ngoại giao kiệt xuất trực tiếp sáng lập và đặt nền móng. Trong suốt chặng đường 80 năm sau đó, ngoại giao đã có những đóng góp quan trọng, in đậm dấu ấn trong từng chặng đường lịch sử, từ giai đoạn giành và giữ vững độc lập, đến công cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc và cho đến xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay.

Trong tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”, đối mặt với “thù trong giặc ngoài” trong những ngày đầu lập nước, ngoại giao đã tiên phong đấu tranh giữ vững thành quả cách mạng, bảo toàn chính quyền nhân dân, kéo dài thời gian chuẩn bị lực lượng cho cuộc kháng chiến trường kỳ. Những nước cờ ngoại giao mẫu mực của Hiệp định Sơ bộ ngày 6/3/1946 và Tạm ước ngày 14/9/1946 cũng như những nỗ lực không ngừng tại các Hội nghị Đà Lạt và tại Fontainebleau, đưa đất nước vào thế tối ưu nhất có thể trong hoàn cảnh ngặt nghèo của đất nước khi đó.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc, ngoại giao vừa phục vụ kháng chiến, vừa tích cực đấu tranh phá vỡ thế bao vây, cô lập, vừa mở rộng quan hệ với bên ngoài và tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế.

Cùng các mặt trận quân sự và chính trị, ngoại giao Việt Nam đã phát huy những thắng lợi trên chiến trường để buộc các nước phải ngồi vào bàn đàm phán. Hiệp định Geneva và Hiệp định Paris không chỉ là những mốc son ngoại giao chói lọi mà còn tạo thời cơ cho thắng lợi vĩ đại giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, kết thúc 30 năm chiến tranh gian khổ chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam.

Bước vào giai đoạn tái thiết đất nước sau chiến tranh, ngoại giao là lực lượng tiên phong trong việc từng bước phá thế bao vây, cấm vận, đưa đất nước bước ra khỏi khó khăn về kinh tế - xã hội; đồng thời bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, khôi phục quan hệ với các nước Đông Nam Á, thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ và mở rộng quan hệ với các quốc gia khác.

Bên cạnh đó, cùng với quốc phòng - an ninh, ngoại giao đã góp phần xây dựng vành đai biên giới hòa bình, hữu nghị, bảo vệ vững chắc chủ quyền, lãnh thổ và tạo dựng các cơ chế hợp tác để giải quyết vấn đề biên giới, lãnh thổ bằng biện pháp hòa bình.

Ngoại giao đa phương góp phần đưa Việt Nam từ nước bị bao vây, cô lập trở thành một thành viên tích cực, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Ngoại giao kinh tế và hội nhập quốc tế ngày càng trở thành động lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, huy động các nguồn lực, điều kiện bên ngoài cho phát triển. Các lĩnh vực công tác người Việt Nam ở nước ngoài, ngoại giao văn hóa, thông tin đối ngoại, bảo hộ công dân tiếp tục được triển khai hiệu quả, toàn diện.

Trong suốt chặng đường 80 năm xây dựng và trưởng thành, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, ngoại giao Việt Nam đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, không ngừng phát huy truyền thống vẻ vang, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, đóng góp vào những thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc.

Những quyết sách chiến lược

Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành 4 Nghị quyết “trụ cột” từ thể chế, khoa học công nghệ đến kinh tế tư nhân và hội nhập quốc tế. Xin Phó Thủ tướng, Bộ trưởng cho biết, ngành Ngoại giao có những sự chuẩn bị gì để tiếp tục cụ thể hóa Nghị quyết 59?

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn: Nhìn lại lịch sử cách mạng của đất nước, chúng ta đều nhận thấy sự phát triển của đất nước luôn gắn liền với những xu thế, biến chuyển của thời đại. Chúng ta đang sống trong giai đoạn thế giới có những thay đổi mang tính thời đại. Đây cũng là cũng là thời kỳ chiến lược quan trọng của cách mạng Việt Nam để bước vào kỷ nguyên phát triển hùng mạnh của dân tộc, đạt mục tiêu 100 năm dưới sự lãnh đạo của Đảng, tạo tiền đề vững chắc đạt mục tiêu 100 năm thành lập nước.

Trong bối cảnh đó, “Bộ tứ trụ cột” Nghị quyết là động lực để đưa Việt Nam “cất cánh” trong giai đoạn phát triển mới. Các Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thực thi pháp luật, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết 59 về Hội nhập quốc tế trong tình hình mới là những quyết sách chiến lược góp phần kiến tạo cơ hội, điều kiện thuận lợi cho mục tiêu phát triển mạnh mẽ, bứt phá của đất nước.

Trong đó, Nghị quyết số 59 đánh dấu bước ngoặt về đổi mới tư duy, cách tiếp cận trong quá trình hội nhập của đất nước, theo đó hội nhập quốc tế vừa được xác định là “trọng yếu, thường xuyên” vừa là “động lực quan trọng” đưa đất nước vào kỷ nguyên mới.

Hội nhập quốc tế giờ đây không chỉ dừng lại ở việc định vị Việt Nam là quốc gia “đến sau”, “tham gia”, “gia nhập” mà xác định vị thế của quốc gia “xây dựng”, tham gia “định hình” và “dẫn dắt” các khuôn khổ hợp tác phù hợp với điều kiện và năng lực mới của đất nước.

Lễ thượng cờ ASEAN tại trụ sở Bộ Ngoại giao ngày 8/8/2025. Ảnh: Nhật Minh

Xin Phó Thủ tướng, Bộ trưởng cho biết ngành Ngoại giao sẽ triển khai nhiệm vụ ngoại giao kinh tế như thế nào để góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước trong thời gian tới?

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn: Ngoại giao kinh tế không chỉ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà còn trở thành động lực quan trọng trong công cuộc phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng của Việt Nam.

Thời gian qua, ngoại giao kinh tế được triển khai đồng bộ, gắn kết chặt chẽ với đối ngoại chính trị, quốc phòng, văn hóa, tạo nên một mặt trận thống nhất, phục vụ hiệu quả cho công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế.

Một kết quả nổi bật là đến nay chúng ta đã thiết lập quan hệ kinh tế - thương mại với hơn 230 quốc gia, vùng lãnh thổ; ký kết và triển khai 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có nhiều FTA thế hệ mới và đang thúc đẩy đàm phán với các đối tác khác.

Cùng với đó, việc tích cực triển khai Chỉ thị 15 của Ban Bí thư về ngoại giao kinh tế đã góp phần đưa Việt Nam trở thành mắt xích quan trọng trong thị trường khu vực và thế giới; mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực mới và tham gia sâu hơn vào các chuỗi cung ứng và cải thiện vị trí trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong bối cảnh thách thức và cơ hội đan xen, bám sát mục tiêu phát triển của đất nước, nhất là mục tiêu tăng trưởng 2 con số và 2 mục tiêu 100 năm, trong thời gian tới, ngoại giao kinh tế sẽ tập trung vào nhiệm vụ ưu tiên sau:

Khai thác tối đa lợi ích của các hiệp định thương mại, đầu tư hiện có, nhất là những thị trường, lĩnh vực còn chưa được khai thác; khai mở các nguồn đầu tư, tài chính mới, nhất là những nguồn lực từ các doanh nghiệp, các quỹ đầu tư lớn; cụ thể hóa các khuôn khổ quan hệ vừa được nâng cấp thành các chương trình, dự án hợp tác kinh tế thiết thực, hiệu quả.

Tích cực góp phần thúc đẩy tăng trưởng, chú trọng làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống (đầu tư, xuất khẩu, tiêu dùng), đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ các động lực tăng trưởng mới (khoa học công nghệ, chuyển đổi số, tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức).

Kịp thời nhận diện và tranh thủ cơ hội từ những xu hướng mới đang định hình như các xu hướng chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng; thiết lập hợp tác sâu rộng với các trung tâm đổi mới sáng tạo của thế giới, bao gồm các quốc gia và doanh nghiệp, trong các lĩnh vực mang tính đột phá như công nghệ cao, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, lượng tử.

Ngoại giao kinh tế sẽ tiếp tục đồng hành với các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp trong tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, kiến tạo đòn bẩy, kết nối, thu hút các dự án và chương trình hợp tác mới.

Trân trọng cảm ơn Phó Thủ tướng, Bộ trưởng.

Bình Giang (ghi)