AI tạo sinh và cơ hội cho Việt Nam

AI tạo sinh được cho là sẽ đem lại nhiều giá trị cho nền kinh tế thế giới. (Nguồn: Viettimes)

AI tạo sinh là một loại trí tuệ nhân tạo tạo ra nội dung mới, bao gồm văn bản, hình ảnh, âm thanh và video, dựa trên các mẫu mà nó đã học được từ nội dung hiện có.

Tạo ra điều chưa từng tồn tại

Các mô hình AI tạo sinh ngày nay đã được đào tạo trên khối lượng dữ liệu khổng lồ bằng cách sử dụng “học sâu” hoặc mạng lưới thần kinh sâu và chúng có thể thực hiện các cuộc trò chuyện, trả lời câu hỏi, viết truyện, tạo mã nguồn cũng như tạo hình ảnh và video thuộc bất kỳ mô tả nào, tất cả đều dựa trên đầu vào văn bản ngắn gọn hoặc “lời nhắc”.

AI được gọi là có tính tạo sinh vì nó tạo ra thứ gì đó chưa từng tồn tại trước đây. Đó là điều làm cho nó khác biệt với AI phân biệt đối xử, vốn tạo ra sự khác biệt giữa các loại đầu vào khác nhau. Nói cách khác, AI có khả năng phân biệt đối xử sẽ cố gắng trả lời câu hỏi như “Hình ảnh này là hình vẽ con thỏ hay con sư tử?” trong khi AI tạo sinh sẽ phản hồi những lời nhắc như “Hãy vẽ cho tôi hình ảnh một con sư tử và một con thỏ ngồi cạnh nhau”.

Nguồn gốc của AI tạo sinh bắt nguồn từ những năm 1970 khi các kỹ sư bắt đầu phát triển các kỹ thuật tạo văn bản một cách tự động. Sự ra đời của mạng đối nghịch tổng quát (GAN) cho phép AI tạo ra văn bản dựa trên mẫu giọng nói của con người. Những tiến bộ công nghệ trong AI và xử lý ngôn ngữ tự nhiên hiện cho phép AI tái tạo lời nói của con người ở dạng viết.

AI tạo sinh đã đạt được sức hút đáng kể với sự phát triển của Mạng đối thủ sáng tạo (GAN) trong những năm gần đây. GAN bao gồm hai mạng lưới thần kinh – một mạng tạo và một mạng phân biệt đối xử – tham gia vào một quá trình cạnh tranh. Trình tạo tạo ra nội dung, trong khi trình phân biệt đánh giá chất lượng của nội dung đó. Thông qua vô số lần lặp lại, trình tạo này trau dồi khả năng của mình, dẫn đến việc tạo ra các kết quả đầu ra ngày càng chân thực và sáng tạo.

Khác nhau giữa AI tạo sinh và AI truyền thống

Sự khác nhau chính giữa AI truyền thống và AI thế hệ nằm ở khả năng và ứng dụng của chúng. Các hệ thống AI truyền thống chủ yếu được sử dụng để phân tích dữ liệu và đưa ra dự đoán, trong khi AI tạo sinh tiến thêm một bước bằng cách tạo ra dữ liệu mới tương tự như dữ liệu đào tạo của nó.

Nói cách khác, AI truyền thống vượt trội trong việc nhận dạng mẫu, trong khi AI sáng tạo vượt trội trong việc tạo mẫu. AI truyền thống có thể phân tích dữ liệu và cho bạn biết những gì nó nhìn thấy, nhưng AI sáng tạo có thể sử dụng chính dữ liệu đó để tạo ra thứ gì đó hoàn toàn mới.

Ý nghĩa của AI tạo sinh là rất rộng, cung cấp những con đường mới cho sự sáng tạo và đổi mới. Trong thiết kế, AI tạo sinh có thể giúp tạo ra vô số nguyên mẫu trong vài phút, giảm thời gian cần thiết cho quá trình lên ý tưởng.

Trong ngành giải trí, AI tạo sinh có thể giúp sản xuất nhạc mới, viết kịch bản hoặc thậm chí tạo ra các bản deepfake. Trong báo chí, nó có thể viết bài hoặc báo cáo. AI sáng tạo có tiềm năng cách mạng hóa bất kỳ lĩnh vực nào mà sự sáng tạo và đổi mới là chìa khóa.

Mặt khác, AI truyền thống tiếp tục vượt trội trong các ứng dụng dành riêng cho nhiệm vụ. Nó hỗ trợ các chatbot, hệ thống đề xuất, phân tích dự đoán của chúng tôi và hơn thế nữa. Nó là động cơ đằng sau hầu hết các ứng dụng AI hiện tại nhằm tối ưu hóa hiệu quả trong các ngành công nghiệp.

Cả AI tạo sinh và AI truyền thống đều có vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai nhân loại. (Nguồn: VinBase)

Mặc dù AI truyền thống và AI sáng tạo có các chức năng riêng biệt nhưng chúng không loại trừ lẫn nhau. AI sáng tạo có thể hoạt động song song với AI truyền thống để cung cấp các giải pháp mạnh mẽ hơn nữa. Chẳng hạn, AI truyền thống có thể phân tích dữ liệu hành vi của người dùng và AI tạo sinh có thể sử dụng phân tích này để tạo nội dung được cá nhân hóa.

Khi chúng ta tiếp tục khám phá tiềm năng to lớn của AI, việc hiểu được những khác biệt này là rất quan trọng. Cả AI tạo sinh và AI truyền thống đều có vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai nhân loại, mỗi loại đều mở ra những khả năng độc đáo. Việc nắm bắt những công nghệ tiên tiến này sẽ là chìa khóa cho các doanh nghiệp và cá nhân muốn đón đầu xu hướng trong bối cảnh kỹ thuật số đang phát triển nhanh chóng của nhân loại.

AI tạo sinh trong đời sống xã hội

Những rủi ro liên quan đến AI tạo sinh là rất đáng kể và đang phát triển nhanh chóng. Một loạt các tác nhân đe dọa đã sử dụng công nghệ này để tạo ra “hàng giả sâu” hoặc bản sao của sản phẩm và tạo ra các tạo phẩm để hỗ trợ các hoạt động lừa đảo ngày càng phức tạp.

ChatGPT và các công cụ tương tự khác được đào tạo dựa trên lượng lớn dữ liệu có sẵn công khai. Chúng không được thiết kế để tuân thủ Quy định chung về bảo vệ dữ liệu (GDPR) và các luật bản quyền khác. Do đó, người sử dụng bắt buộc phải chú ý kỹ đến việc sử dụng nền tảng của doanh nghiệp mình. Rủi ro giám sát cần theo dõi bao gồm:

Thiếu minh bạch. Các mô hình AI và ChatGPT sáng tạo không thể đoán trước được và ngay cả những công ty đứng sau chúng cũng không phải lúc nào cũng hiểu mọi thứ về cách chúng hoạt động.

Sự chính xác. Các hệ thống AI tạo sinh đôi khi tạo ra các câu trả lời không chính xác và bịa đặt. Việc đánh giá tất cả các kết quả đầu ra về tính chính xác, phù hợp và hữu ích thực tế trước khi dựa vào hoặc phân phối công khai thông tin là rất cần thiết, vì thông tin có chính xác thì mới có độ hữu dụng và tương tác cao.

Sở hữu trí tuệ (IP) và bản quyền. Hiện tại không có đảm bảo quản trị và bảo vệ dữ liệu có thể kiểm chứng được đối với thông tin bí mật của doanh nghiệp. Người dùng nên giả định rằng mọi dữ liệu hoặc truy vấn họ nhập vào ChatGPT và các đối thủ cạnh tranh sẽ trở thành thông tin công khai và các doanh nghiệp nên áp dụng các biện pháp kiểm soát để tránh vô tình làm lộ IP.

An ninh mạng và gian lận. Các doanh nghiệp phải chuẩn bị cho việc các tác nhân độc hại sử dụng hệ thống AI tổng hợp cho các cuộc tấn công mạng và lừa đảo, chẳng hạn như các cuộc tấn công giả mạo sâu để đánh lừa nhân sự và đảm bảo áp dụng các biện pháp kiểm soát giảm nhẹ. Trao đổi với nhà cung cấp bảo hiểm mạng của bạn để xác minh mức độ mà chính sách hiện tại của bạn bao gồm các vi phạm liên quan đến AI.

Sự bền vững. AI tạo sinh sử dụng lượng điện đáng kể. Do vậy việc chọn nhà cung cấp có mức tiêu thụ điện năng thấp và tận dụng năng lượng tái tạo chất lượng cao để giảm thiểu tác động đến các mục tiêu bền vững là rất quan trọng.

Mặc dù nhiều vấn đề sẽ gặp rủi ro do AI tạo sinh gây ra tuy nhiên không thể không nói đến một số lợi ích mà AI tạo sinh mang lại.

AI tạo sinh có khả năng thay đổi cấu trúc công việc, nâng cao khả năng của từng người lao động bằng cách tự động hóa một số hoạt động cá nhân của họ. AI hiện đại và các công nghệ khác có tiềm năng tự động hóa các hoạt động công việc chiếm 60 đến 70% thời gian của nhân viên hiện nay. Trước đây, theo báo cáo của McKinsey & Company vào năm 2017, ước tính rằng công nghệ có khả năng tự động hóa một nửa thời gian làm việc của nhân viên.

Sự tăng tốc về tiềm năng tự động hóa kỹ thuật phần lớn là do khả năng hiểu ngôn ngữ tự nhiên của AI tăng lên, vốn cần thiết cho các hoạt động công việc chiếm 25% tổng thời gian làm việc. Do đó, AI tạo sinh có tác động nhiều hơn đến công việc tri thức liên quan đến những nghề có mức lương và yêu cầu về trình độ học vấn cao hơn so với các loại công việc khác.

AI tạo sinh có thể tăng đáng kể năng suất lao động trên toàn nền kinh tế, nhưng điều đó sẽ đòi hỏi phải đầu tư để hỗ trợ người lao động khi họ chuyển đổi hoạt động công việc hoặc thay đổi công việc. AI tạo ra có thể cho phép tăng năng suất lao động từ 0,1 đến 0,6% hàng năm cho đến năm 2040, tùy thuộc vào tốc độ áp dụng công nghệ và tái phân bổ thời gian của người lao động vào các hoạt động khác.

Kết hợp AI tạo sinh với tất cả các công nghệ khác, tự động hóa công việc có thể tăng thêm 0,2 đến 3,3 điểm phần trăm hàng năm vào tăng trưởng năng suất. Tuy nhiên, người lao động sẽ cần được hỗ trợ để học các kỹ năng mới và một số sẽ thay đổi nghề nghiệp. Nếu quá trình chuyển đổi công nhân và các rủi ro khác có thể được quản lý, AI có thể tạo ra đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế và hỗ trợ một thế giới toàn diện, bền vững hơn.

AI sáng tạo sẽ có tác động đáng kể trên tất cả các lĩnh vực công nghiệp. Ngân hàng, công nghệ cao và khoa học đời sống là một trong những ngành có thể thấy tác động lớn nhất tính theo phần trăm doanh thu từ AI tạo ra. Ví dụ, trong toàn ngành ngân hàng, công nghệ này có thể mang lại giá trị tương đương từ 200 tỷ USD đến 340 tỷ USD hàng năm nếu các trường hợp sử dụng được triển khai đầy đủ. Trong lĩnh vực bán lẻ và hàng tiêu dùng đóng gói, tác động tiềm ẩn cũng rất đáng kể, ở mức 400 tỷ USD đến 660 tỷ USD mỗi năm.

Cơ hội của Việt Nam

Hiện nay, Việt Nam rất quan tâm đến AI tạo sinh. Đầu năm vào tháng 4/2023, tại Hội thảo “Tương lai của Trí tuệ nhân tạo tạo sinh 2023” được tổ chức tại Thung lũng Silicon, Bang California, ông Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia nhấn mạnh: “Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia đẩy mạnh hoạt động phối hợp với các mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam trên toàn thế giới, ví dụ như với mạng lưới tại Thung lũng Silicon để thúc đẩy đổi mới sáng tạo nói chung và AI nói riêng, đồng hành với các doanh nghiệp và trí thức Việt Nam ở nước ngoài để hỗ trợ họ trong việc phát triển sự nghiệp, mở rộng kinh doanh tại quê hương, chuyển giao công nghệ…”.

Ông Võ Xuân Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia phát biểu tại Hội thảo “Tương lai của Trí tuệ nhân tạo tạo sinh 2023”. (Nguồn: Bnews)

Đến tháng 8 năm nay, VinBigdata (thuộc Tập đoàn Vingroup) sẽ tích hợp công nghệ để đưa VinBase (nền tảng trí tuệ nhân tạo đa nhận thức toàn diện) trở thành nền tảng AI tạo sinh đầu tiên tại Việt Nam, đồng thời cung cấp các giải pháp phát triển trên nền công nghệ AI tạo sinh như Generative AI chatbot, callbot hay Trợ lý ảo ViVi thế hệ mới…

Công ty này cũng cho biết họ chỉ cần vài tỷ tham số là có thể tạo ra một môt hình ngôn ngữ lớn (LLM) tương tự như ChatGPT nhưng vẫn có khả năng sinh ra các văn bản có tính xác thực cao đặc biệt các văn bản này sẽ vào dữ liệu của người Việt và tri thức Việt.

Tiềm năng phát triển AI tạo sinh của Việt Nam là rất lớn, tuy nhiên nếu ứng dụng AI tạo sinh dựa trên các nền tảng mô hình ngôn ngữ lớn có sẵn trên thế giới Việt Nam có nguy cơ đối mặt nhiều rủi ro do vậy việc làm chủ AI tạo sinh trong nước quan trọng vì nó có thể giúp làm chủ nội dung, tránh thông tin sai lệch, đảm bảo an toàn dữ liệu quốc gia, cũng như đưa công nghệ Việt vươn tầm thế giới. "Việt Nam hoàn toàn có cơ hội rút ngắn khoảng cách thế giới trong lĩnh vực AI tạo sinh".

Đánh giá này được Tổng giám đốc VinBigdata, Tiến sĩ Đào Đức Minh chia sẻ tại diễn đàn AI Summit được tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 22/9 năm nay. Cũng tại diễn đàn trên, ông Pablo Fuentes Nettel, Chuyên gia tư vấn cấp cao tại Oxford Insights cho rằng Việt Nam có tương lai tươi sáng nếu tập trung đầu tư AI.

Có thể thấy rằng, AI và AI tạo sinh đã len lỏi vào tất cả các lĩnh vực, ngành nghề của nước ta như y tế, giáo dục, đời sống… Việt Nam cần phải đặt ra chiến lược phát triển công nghệ này vì đây chính là tương lai công nghệ trong thời gian tới.

Nguyễn Xuân Linh