AI trong báo chí đa phương tiện, dùng thế nào cho đúng?

Tọa đàm thu hút đông đảo phóng viên, biên tập viên đang công tác tại các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương khu vực phía Nam

Chương trình tọa đàm do Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí (Hội Nhà báo Việt Nam) tổ chức, với sự tham gia của lãnh đạo Hội Nhà báo Việt Nam cùng đông đảo những người làm báo khu vực phía Nam. Sự kiện là diễn đàn thời sự, bởi không chỉ dừng lại ở việc "có hình để minh họa", báo chí hiện đại đòi hỏi một cuộc cách mạng về tư duy thị giác.

Tại chương trình, ông Trần Trọng Dũng - Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam và các đại biểu thẳng thắn nhìn nhận: Tại nhiều tòa soạn, tư duy hình ảnh vẫn đi sau con chữ.

Ông Trần Trọng Dũng - Phó chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam - phát biểu tại tọa đàm

Hình ảnh thường chỉ đóng vai trò "lấp chỗ trống" hoặc minh họa đơn thuần sau khi bài viết đã hoàn thành. Video thiếu kịch bản thị giác, sự phối hợp giữa phóng viên, biên tập viên và kỹ thuật viên còn rời rạc. Điều này khiến báo chí chính thống đôi khi thất thế trước các nội dung trên mạng xã hội – nơi hình ảnh được tận dụng tối đa để tạo cảm xúc ngay từ "điểm chạm" đầu tiên.

Bổ sung cho góc nhìn này, nhà báo Phan Thanh Vũ (Thông tấn xã Việt Nam) nhấn mạnh quan điểm: Ảnh báo chí phải là một sản phẩm độc lập, mang giá trị thông tin, định hướng và lưu trữ lịch sử chứ không phải là vật đính kèm.

Nhà báo Phan Thanh Vũ chia sẻ tại buổi tọa đàm

Ông đưa ra 3 tiêu chuẩn cốt lõi cho một bức ảnh "đạt yêu cầu": Giá trị thông tin phải ghi nhận đúng bản chất sự việc. Tính thời sự phải bắt được "khoảnh khắc quyết định". Tính định hướng phải phù hợp với lợi ích chung của xã hội. "Đầu tư cho con người là cốt lõi, bởi máy ảnh xịn đến đâu cũng không thay thế được tư duy báo chí", ông Vũ khẳng định.

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng chia sẻ tại buổi tọa đàm

Để khắc phục tình trạng "hình đi sau chữ", nhà báo Đỗ Doãn Hoàng cho rằng cần một quy trình sản xuất mới. Tư duy kể chuyện bằng hình ảnh (visual storytelling) phải được kích hoạt ngay từ khâu lựa chọn đề tài. Người làm báo hôm nay không chỉ cần viết tốt mà phải am hiểu ngôn ngữ thị giác. Biên tập ảnh cần song hành với biên tập nội dung ngay từ đầu, biến hình ảnh trở thành "cánh tay nối dài" của tác phẩm thay vì chỉ là yếu tố trang trí.

Một điểm nhấn quan trọng và mang tính thời sự cao tại tọa đàm là vấn đề ứng dụng AI. Nhà báo Ngô Huy Hoàng (Báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng) thừa nhận lợi ích của AI giúp ảnh đẹp và sắc nét hơn nhưng cảnh báo về nguy cơ làm sai lệch bản chất sự thật và vi phạm đạo đức nghề nghiệp.

Nhà báo Ngô Huy Hoàng chia sẻ tại buổi tọa đàm

Để giải quyết bài toán "dùng hay không dùng", các diễn giả đã đề xuất 3 vùng ranh giới cụ thể cho việc ứng dụng AI, tạo nên bộ quy tắc bổ sung quan trọng cho các tòa soạn:

Vùng cấm (Tin tức, phóng sự, điều tra): Với ảnh mang tính chính luận, thời sự, tuyệt đối KHÔNG dùng AI can thiệp vào nội dung hay bản chất thông điệp. Sự trung thực là tôn chỉ cao nhất.

Vùng linh hoạt (Chân dung, ảnh bìa, thumbnail): Có thể sử dụng AI ở mức độ "vừa đủ" để tăng tính thẩm mỹ (làm sáng, nét, đẹp hơn) nhằm thu hút độc giả, nhưng tuyệt đối tránh làm thay đổi cảm xúc nhân vật hay chi tiết bối cảnh.

Vùng mở (Thương mại, quảng cáo): Nếu dùng AI can thiệp sâu, cần xếp vào nhóm riêng và phải có chú thích rõ ràng để tránh gây hiểu lầm cho công chúng.

Thế Anh