AI và nguy cơ đánh mất chính mình

Saucảm giác mới mẻ bởi toàn được đọc những bài phân tích có lớp có lang, từ ngữbóng bẩy, lập luận mạch lạc, thì người dùng mạng xã hội bắt đầu nhàm chán vì nhậnra nhiều vấn đề đằng sau. Những ai dùng AI thường xuyên, chú ý đến cách làm cuaẢI sẽ dễ dàng nhận ra nội dung nào “không phải do con người thực hiện”.

Cho dùcác quảng cáo luôn nhấn mạnh rằng nâng cấp phần mềm AI lên phiên bản có trả phísẽ giúp cá nhân hóa tối ưu, rằng có thể huấn luyện AI “chơi” theo cách của ngươìsử dụng, thì bố cục, văn phong, cách dùng từ, cấu trúc ngữ pháp… của AI luôn cónhững dấu hiệu nhận dạng không lẫn vào đâu được.

Khôngphủ nhận AI là một trợ lý tuyệt vời cho công việc. Rất nhiều người dùng có kinhnghiệm đã chia sẻ, dùng AI để xây dựng ý tưởng, tổng hợp thông tin, gợi ý bố cục,làm file trình chiếu, tạo hình ảnh, thiết kế... cực kì tiết kiệm thời gian,giúp công việc trôi chảy hơn nhiều.

Vàcũng không phủ nhận, AI khá thú vị trong vai trò một người bạn ảo. Người ta cóthể trò chuyện với AI và luôn nhận được những hồi đáp rất tích cực, dễ chịu.Nhiều người còn đặt tên cho AI, tạo cho AI một cá tính, một cái tên. Với nhữngtâm hồn cô đơn, AI có thể là một người bạn tạm thời giúp người ta khuây khỏa.Có thể lắng nghe, (có vẻ như) thấu hiểu, rất biết cách an ủi, sẻ chia…

Córất nhiều điều hay từ AI, nhưng sẽ là không hay lắm, nếu chúng ta sao chép nhữnggì AI tạo ra và đăng tải như sản phẩm của bản thân, đặc biệt với những gì mangtính cá nhân, như cảm xúc, như bày tỏ quan điểm, hay lời cảm ơn…

AIlà trí thông minh nhân tạo (nên gọi như thế hơn là trí tuệ nhân tạo, bởi từ“trí tuệ” ngoài nói về hiểu biết còn có cả tầm nhìn và tình yêu thương). Cónghĩa, AI có thể thay thế kiến thức, thay thế một phần tư duy, nhưng đâu thểlàm việc thay cho trái tim? Thời gian này, lướt những bài AI viết, ngôn từ giàuhình ảnh, câu cú hoa mỹ, văn phong rất “kêu”, nhưng nhiều người dùng cho rằng,không tìm thấy cảm xúc thật, không thấy hình bóng của tình yêu thương bên trongnhững dòng viết, cho dù đề tài đáng ra rất cảm động.

Đối với những bài viếtmang tính quảng bá sản phẩm, dịch vụ, ẩn đằng sau lớp từ ngữ bóng bẩy là sự sáomòn, thiếu tính sáng tạo, khiến người đọc dễ bị nhàm chán, bỏ qua. Đó là chưa kểđến những câu chuyện có vẻ cảm động, những thông tin nghe hay ho nhưng rút cụclại là “tin giả” được tạo ra bằng AI nhằm câu view, gây nhiễu loạn nhận thức cộngđồng.

Giờđây, người người, nhà nhà đang dùng AI để làm nội dung. Tại các hội nhóm, doanhnghiệp, người ta đang dạy nhau dùng AI để viết thay bản thân, như một cách làm“thời thượng”, tiện dụng. Nhiều doanh nghiệp có xu thế thay thế con người bằngAI, kể cả trong các công việc mang tính sáng tạo.

Hồng Loan, một biên đạo kiêmsản xuất chương trình truyền hình có kinh nghiệm 20 năm cầm bút và gõ phím chiasẻ chuyện dở khóc dở cười của bản thân liên quan đến AI. Một ngày, chị nhận đượcđề nghị của cấp trên, yêu cầu dùng AI tối đa hóa việc viết kịch bản cho đỡ mấtthời gian, như dùng AI tạo kịch bản, để AI “sáng tác” các đoạn đối thoại nhân vậtkhông cần chất liệu thực tế... Khó chấp nhận điều này, Hồng Loan quyết định xinnghỉ việc. Lá đơn nghỉ việc ấy bị sếp chê “biên kịch mà viết thư nghỉ việc màumè không giống ai”, chị trả lời vị sếp rằng lá thư xin nghỉ ấy được “tối ưuhóa” bằng AI, và kiên quyết rời đi.

Có rất nhiều điều hay từ AI, nhưng sẽ là không hay lắm, nếu chúng ta sao chép những gì AI tạo ra và đăng tải như sản phẩm của bản thân.

Chuyêngia Nguyễn Tuấn, tác giả quyển sách “Phân tích cạm bẫy trong mua bán nhà, đất”cho biết, anh từng là một học sinh dốt văn đến mức điểm văn chưa bao giờ quá 4điểm. Một thời gian dài làm chuyên viên của các cơ quan nhà nước, anh cũng rấtkhổ sở khi thực hiện các báo cáo đơn giản. Nhận ra nhược điểm của mình, anhkhông dùng AI để khỏa lấp mà quyết định học viết một cách căn bản. Anh tăng cườngviệc đọc, tham khảo sách vở, học từ mới.

Mỗi ngày, anh dùng một thời gian nhấtđịnh tập viết ra những điều mình gặp, những cảm xúc đã trải qua. Ban đầu viết rấtkhó khăn, vấp váp, nhưng sau quá trình rèn dũa, câu chữ ngày càng trôi chảy, cócảm xúc hơn. Bắt tay viết sách, anh không dùng đến AI kể cả để tổng hợp số liêụhay tạo dàn ý, bố cục. Dù biết AI có thể giúp cho việc viết sách của mình nhanhhơn rất nhiều, nhưng anh đã chọn một lối viết truyền thống nhất có thể: Bắt đâùtừ bản thảo viết tay. Mất nhiều tháng ròng để viết một quyển sách, được độc giảđón nhận, chuyên gia Nguyễn Tuấn chia sẻ, điều tự hào nhất của anh chính là nỗ lực“vượt qua giới hạn của bản thân”, là sự cần cù lội ngược dòng công nghệ giữa thơìbuổi người người dùng AI để đỡ phải làm việc, tư duy...

Tấtnhiên, việc cập nhật, học hỏi, dùng AI như một trợ lý là cần thiết với xu hướnghiện nay. Đồng thời, không phải ai cũng viết hay, viết tốt để có thể dễ dàngbày tỏ điều mình mong muốn qua con chữ. Với các văn bản phân tích, tổng hợp, AIrất hữu dụng. Nhưng với những gì mang tính sáng tạo, cá nhân hóa, thì chuyênnghiệp một cách máy móc, đôi khi hay lại thành dở. Nói cho cùng, xã hội mỗi ngươìmột khác, có nhất thiết ai ai cũng phải viết thật hay, thật trau chuốt, có nhấtthiết ai cũng cần viết đến chỉn chu, không một lỗi sai cho những điều mà mìnhmuốn bày tỏ? Đôi khi vụng về cũng được, sai lỗi cũng được, nhưng nó quý ở việcngười viết đặt trọn tâm mình vào mỗi một câu, một chữ, một từ..

Ngàynay, các bạn trẻ giỏi hơn ai hết trong việc dùng AI để phục vụ cho cuộc sống,cho công việc. Nhưng nhất định đừng quên rằng AI có thể thay thế lao động tríóc, song không bao giờ có thể thay thế trái tim. Cảm xúc cá nhân, cách nhìn nhậncuộc đời, tính cách, tư duy… là của riêng mỗi người. Chúng ta có thể coi AI làmột trợ thủ đắc lực, có thể học ở AI cách bố cục, cách viết, sự phong phú vềngôn ngữ, nhưng nhất định đó chỉ là chất liệu để nhào nặn ra sản phẩm. Nếu quáphụ thuộc trí thông minh nhân tạo, một ngày nào đó, chúng ta sẽ thấy tràn lanchung quanh mình những câu chữ được lập trình. Một ngày nào đó, ta đặt bút xuốngvà nhận ra, mình chẳng thể viết được một dòng chữ nào, kể cả điều đơn giản như“hôm nay tôi buồn”.

Mộtcâu có lẽ cũ, nhưng vẫn luôn là chân lý: “Những gì đi từ trái tim sẽ đến được vơítrái tim”. Ngôn ngữ của máy móc, làm sao lay động được con tim? Những câu chưÃI dùng rất kêu, rất vang dội, nghe qua vô cùng hoành tráng. Nhưng nó chẳng thểgiúp nâng tầm người viết lên mà chỉ khiến chúng ta bị đồng hóa, đánh mất cátính riêng trên không gian ảo bao la này.

Khimuốn viết, hãy đặt bút xuống tự tay viết ra những điều mình tâm đắc. Dài cũngđược, ngắn cũng được. Hay cũng được, dở cũng được. Khéo cũng được, vụng cũng được.Nhưng quan trọng nhất, chúng ta phải được là chính mình.

Ngọc Mai