Ấn Độ tại SCO 2025:Thông điệp về chiến lược đối ngoại mới

Sức nặng của SCO

Tổ chức Hợp tác Thượng Hải đã trở thành một nền tảng đối thoại quan trọng, nơi các quốc gia như Ấn Độ, Trung Quốc, Nga và nhiều nước châu Á khác thảo luận về hợp tác an ninh, phát triển kinh tế và chống lại các thách thức xuyên quốc gia.

Năm nay, hội nghị được tổ chức tại thành phố Thiên Tân, Trung Quốc. Trong bài phát biểu tại hội nghị, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kêu gọi các quốc gia thành viên vượt qua những khác biệt, thúc đẩy sự cởi mở và hợp tác toàn diện. Tại hội nghị lần này, chiến lược phát triển dài hạn của SCO cho giai đoạn 2026 - 2035 đã chính thức được công bố. Theo đánh giá của giới quan sát, đây sẽ là định hướng quan trọng nhằm củng cố vai trò và tính hiệu quả của tổ chức trong thập kỷ tới.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hội nghị Thượng đỉnh SCO 2025. Ảnh: AP

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị cho biết, các quốc gia thành viên đã nhất trí ủng hộ mạnh mẽ hệ thống thương mại đa phương, đồng thời cam kết tăng cường phối hợp trong nhiều lĩnh vực. Bốn trung tâm hợp tác mới của SCO đã được thành lập tại Thiên Tân, với trọng tâm đặt vào bảo đảm an ninh, phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, nâng cao năng lực an ninh mạng và phối hợp trong công tác phòng, chống ma túy.

Ngoài ra, một ngân hàng phát triển của SCO cũng đã được thống nhất thành lập, nhằm hỗ trợ tài chính cho các dự án cơ sở hạ tầng và thúc đẩy kết nối kinh tế giữa các quốc gia thành viên.

Vai trò và lập trường của Ấn Độ

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, nhân dịp tham dự Hội nghị SCO, được đánh giá mang tính chất cả song phương lẫn đa phương. Bên cạnh các hoạt động chính thức trong khuôn khổ hội nghị, Thủ tướng Modi đã có cuộc gặp song phương với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Cuộc gặp này được xem là bước đi nhằm nối lại đối thoại giữa hai bên, sau giai đoạn căng thẳng kéo dài kể từ cuộc xung đột biên giới năm 2020.

Sự kiện năm nay cũng mang ý nghĩa đặc biệt trong bối cảnh môi trường địa chính trị quốc tế đang có nhiều biến động. Đối với New Delhi, đây là lần đầu tiên trong bảy năm qua Thủ tướng Modi tới Trung Quốc và cũng là lần đầu tiên ông trực tiếp tham dự một hội nghị SCO sau ba năm. Giới quan sát nhận định, đây là cơ hội để khẳng định lập trường đối ngoại độc lập, nhất là trong thời điểm Mỹ áp dụng mức thuế cao đối với hàng hóa Ấn Độ, bao gồm cả các biện pháp trừng phạt liên quan đến việc mua dầu từ Nga.

Thông qua việc tham dự Hội nghị SCO, Ấn Độ đã gửi đi một thông điệp rõ ràng về chính sách “đa liên kết” - chủ trương hợp tác linh hoạt với nhiều đối tác, độc lập trong chính sách đối ngoại của quốc gia này. Với vai trò vừa là thành viên của cả SCO và BRICS, đồng thời vẫn duy trì quan hệ chặt chẽ với Nhóm G7, Ấn Độ đang nỗ lực tìm cách cân bằng lợi ích giữa các khối, trong khi vẫn bảo đảm tính tự chủ trong hoạch định chính sách.

Một trong những điểm đáng chú ý tại hội nghị năm nay là cuộc gặp song phương giữa Thủ tướng Modi và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Hai nhà lãnh đạo đã trao đổi trực tiếp, thể hiện quyết tâm củng cố quan hệ đối tác chiến lược lâu dài giữa hai nước. Thủ tướng Modi cũng nhân dịp này tái khẳng định lời mời Tổng thống Putin thăm Ấn Độ vào cuối năm, trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh song phương thường niên đã được duy trì đều đặn từ năm 2000 đến nay.

Về hợp tác năng lượng và quốc phòng, Ấn Độ tiếp tục duy trì mối quan hệ bền vững với Nga, bất chấp những khác biệt quan điểm từ một số đối tác quốc tế. Trước các phản ứng từ phía Washington về hoạt động nhập khẩu dầu từ Moscow, Chính phủ Ấn Độ đã lựa chọn cách tiếp cận thận trọng, ưu tiên bảo đảm lợi ích quốc gia cũng như ổn định nguồn cung năng lượng.

Dữ liệu từ Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) cho thấy, Nga vẫn là một trong những đối tác quốc phòng quan trọng của Ấn Độ, dù nước này cũng đang đẩy mạnh đa dạng hóa nguồn cung thông qua hợp tác với các quốc gia như Mỹ, Pháp và Israel. Các hệ thống vũ khí chiến lược do Nga phát triển, trong đó có hệ thống phòng không S-400 và tên lửa hành trình BrahMos được đồng phát triển, tiếp tục giữ vai trò thiết yếu trong năng lực phòng thủ của Ấn Độ.

Bên cạnh các cuộc họp chính thức, cuộc trao đổi ngắn giữa ba nhà lãnh đạo Chủ tịch Tập Cận Bình, Tổng thống Vladimir Putin và Thủ tướng Narendra Modi, bên lề hội nghị cũng thu hút sự chú ý. Giới quan sát cho rằng, đây có thể là tín hiệu cho thấy khả năng phục hồi của cơ chế hợp tác ba bên Nga - Ấn - Trung (RIC), vốn từng rơi vào đình trệ trong bối cảnh căng thẳng Trung - Ấn leo thang những năm gần đây.

Tín hiệu hạ nhiệt, thách thức vẫn còn

Một trong những diễn biến đáng chú ý khác bên lề Hội nghị Thượng đỉnh SCO năm nay là nỗ lực tiếp tục cải thiện quan hệ song phương giữa Ấn Độ và Trung Quốc, sau thời gian dài bị ảnh hưởng bởi căng thẳng biên giới từ năm 2020. Gần đây, hai nước đã đạt được một thỏa thuận tuần tra chung dọc tuyến biên giới tranh chấp, được xem là bước đi nhằm giảm thiểu nguy cơ leo thang và tạo tiền đề cho đối thoại ổn định hơn trong tương lai.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có ba cuộc gặp kể từ cuối năm ngoái, bao gồm các cuộc tiếp xúc tại Kazan, Nga và mới đây nhất tại Thiên Tân, Trung Quốc. Tại các cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo cùng thể hiện lập trường coi quan hệ hai nước là “đối tác phát triển”, thay vì “cạnh tranh đối đầu”.

Tuy vậy, tiến trình cải thiện quan hệ vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Ấn Độ hiện ghi nhận mức thâm hụt thương mại lớn với Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh gần đây tiếp tục siết chặt xuất khẩu một số mặt hàng thiết yếu đối với nền kinh tế Ấn Độ như phân bón và nam châm đất hiếm - vốn đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực nông nghiệp và sản xuất công nghệ cao. Ngoài ra, mối quan hệ chiến lược giữa Trung Quốc và Pakistan cũng là vấn đề khiến New Delhi đặc biệt quan tâm.

Cân bằng lợi ích trong môi trường toàn cầu mới

Theo nhận định của các chuyên gia, Trung Quốc hiện đang thể hiện mong muốn tăng cường hợp tác chiến lược sâu rộng hơn với Ấn Độ. Tuy nhiên, phía Ấn Độ vẫn duy trì cách tiếp cận thận trọng, cân nhắc kỹ lưỡng các lợi ích kinh tế và chiến lược dài hạn. Mức độ phụ thuộc thương mại tương đối lớn vào Trung Quốc khiến New Delhi cần đánh giá chặt chẽ các rủi ro tiềm ẩn, nhất là trong trường hợp quan hệ song phương có nguy cơ leo thang căng thẳng trở lại.

Trong bối cảnh biến động của môi trường quốc tế, nếu Trung Quốc và Mỹ đạt được một thỏa thuận ổn định về chính trị và kinh tế trong tương lai, Ấn Độ có thể sẽ phải điều chỉnh lại chiến lược để bảo đảm lợi ích quốc gia. Bên cạnh đó, bất kỳ động thái gia tăng áp lực kinh tế hoặc căng thẳng tại khu vực biên giới tranh chấp từ phía Trung Quốc cũng sẽ là yếu tố quan trọng trong việc định hình chính sách đối ngoại của New Delhi.

Chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Narendra Modi, nhân dịp Hội nghị Thượng đỉnh SCO, không chỉ mang tính biểu tượng mà còn phản ánh bước đi thận trọng trong chính sách đối ngoại của Ấn Độ. Việc đồng thời duy trì quan hệ với cả các nước phương Tây lẫn các đối tác khu vực Á - Âu cho thấy quốc gia này đang nỗ lực xây dựng vị thế như một quốc gia đóng vai trò trung tâm trong một trật tự thế giới đa cực.

Châu Anh