Áp lực đằng sau đà bơm tiền của ngân hàng vào nền kinh tế

Theo Ngân hàng Nhà nước, ước tính trong 5 tháng đầu năm, dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đã tăng thêm hơn 1 triệu tỷ đồng, lên hơn 16,6 triệu tỷ đồng. Đây là mức tăng dư nợ kỷ lục trong 5 tháng đầu năm.

Tín dụng toàn nền kinh tế cũng tăng tương ứng lên 6,52%, cao hơn nhiều so mức với 2,41% cùng kỳ năm 2024, theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Mức tăng trưởng ấn tượng trong năm tháng đầu của 2025 là một phần của kế hoạch hướng tới mục tiêu tăng trưởng tín dụng 16% cả năm, qua đó kéo GDP cả nước tăng trưởng 8% trong năm nay.

Đa phần lượng tín dụng chảy vào nền kinh tế vẫn đến từ nguồn vốn ngân hàng. NHNN dự kiến bơm thêm ít nhất 2,5 triệu tỷ đồng vào nền kinh tế, cao hơn đáng kể con số 2,1 triệu tỷ đồng của năm 2024.

Mặc dù vậy, "việc phụ thuộc lớn vào vốn tín dụng ngân hàng tiềm ẩn rủi ro hệ thống, có thể gây hệ lụy cho nền kinh tế", Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng chia sẻ Trong phiên chất vấn tại Quốc hội vừa qua. Bà cũng cho biết thêm, dư nợ tín dụng đến cuối năm 2024 đã đạt mức cao, khoảng 134% GDP.

Nhiều trở lực

Báo cáo phân tích của Công ty Chứng khoán Mirae Asset (Việt Nam) đánh giá ngành ngân hàng khởi đầu năm 2025 vững chắc, với tín dụng tăng 3,9% trong quý I, một trong những mức cao nhất nhiều năm và tương đương giai đoạn trước đại dịch.

Báo cáo tài chính quý 1 của các ngân hàng niêm yết cũng ghi nhận nhiều ngân hàng có mức tăng trưởng tín dụng vượt bậc. Chẳng hạn, Eximbank, SHB và PGBank đã tăng trưởng tín dụng vượt 9% chỉ trong 3 tháng đầu năm.

“Việc phân bổ chỉ tiêu tín dụng sớm từ cuối 2024, quanh mức 16%, đã giúp các ngân hàng chủ động cân đối nguồn vốn,” Mirae Asset nhận định. Điều này hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng tín dụng cả năm và ổn định thu nhập từ lãi vay.

Tăng trưởng tín dụng của các NH trong quý đầu năm. Ảnh: Mirae Asset

Mirae Asset cho rằng mục tiêu tăng trưởng GDP 8% của Chính phủ rất tham vọng, đòi hỏi đóng góp lớn từ tiêu dùng nội địa, đầu tư công và tín dụng ngân hàng.

Tuy nhiên, các chỉ số vĩ mô vẫn thấp hơn kỳ vọng, cộng thêm căng thẳng thương mại toàn cầu gia tăng, đang đặt ra nhiều thách thức.

Mirae Asset lưu ý rằng khối ngân hàng niêm yết chỉ đạt tăng trưởng tín dụng 3,8%, thấp hơn mức chung, do một phần tác động từ các thương vụ sáp nhập bắt buộc, khiến ngân hàng nhận chuyển giao phải bán bớt dư nợ cho ngân hàng sáp nhập.

Các ngân hàng tầm trung ghi nhận tăng trưởng tín dụng cao hơn nhờ hiệu ứng nền thấp trong khi một số ngân hàng lớn gặp trở ngại về thanh khoản hoặc hiệu quả hoạt động.

Về dự báo, công ty này đánh giá tín dụng cả năm 2025 có thể thấp hơn mục tiêu 16% của NHNN. Dự báo này dựa trên bốn giả định chính.

Thứ nhất, năm 2024 đã đạt tăng trưởng tín dụng cao, đặc biệt trong quý IV, tạo nền so sánh cao cho năm 2025. Bên cạnh đó, một phần dư nợ bất động sản kinh doanh sẽ chuyển sang cho vay mua nhà khi đáp ứng đủ điều kiện, làm thay đổi cơ cấu tín dụng.

Thêm nữa, tín dụng cho sản xuất và đầu tư công được ưu tiên, tránh chiếm dụng vốn quá mức. Cuối cùng, bất ổn chính sách toàn cầu, như căng thẳng thương mại và xu hướng bảo hộ, khiến doanh nghiệp trong nước thận trọng, ảnh hưởng tâm lý đầu tư.

Về cơ cấu tín dụng, mảng khách hàng doanh nghiệp tiếp tục tăng trưởng mạnh trong quý I/2025, chiếm tỷ trọng lớn trong danh mục cho vay. Nhiều ngân hàng lớn chọn lọc giải ngân, tập trung vào các phân khúc chiến lược thay vì mở rộng ồ ạt.

Trong khi đó, mảng khách hàng cá nhân được hỗ trợ bởi các sản phẩm cho vay ký quỹ, đặc biệt tại các ngân hàng sở hữu công ty chứng khoán lớn như VPBank, Techcombank và ACB.

“Dù cho vay ký quỹ giúp thúc đẩy mảng bán lẻ, biên lợi nhuận không quá hấp dẫn do nhu cầu biến động nhanh và áp lực cạnh tranh cao,” Mirae Asset nhận xét.

Cho vay mua nhà, vốn là sản phẩm chủ lực của mảng bán lẻ, vẫn trầm lắng do nguồn cung và khả năng hấp thụ tại Hà Nội và TP.HCM ở mức thấp.

“Trạng thái ‘ngủ đông’ của phân khúc này có thể kéo dài đến hết quý II/2025,” báo cáo dự báo, đồng thời lưu ý những tín hiệu phục hồi sớm từ danh mục cho vay của một số ngân hàng.

Rủi ro chất lượng tài sản

Theo các chuyên gia phân tích của công ty chứng khoán Sài Gòn Hà Nội (SHS Research), tăng trưởng tín dụng trong 5 tháng đầu năm nay là mức tăng nổi bật so với cùng kỳ các năm trước và là một trong những điểm sáng quan trọng giúp hấp thụ phần nào lượng tiền dư thừa.

Mặt bằng lãi suất huy động đang có sự phân hóa giữa các ngân hàng, đặc biệt ở các ngân hàng nhỏ có nhu cầu huy động gấp, trong khi hệ thống vẫn đang “ngủ quên” trong tình trạng dư thừa thanh khoản ngắn hạn.

Trên thị trường liên ngân hàng, lãi suất hiện đã rơi về vùng 2,71%, mức thấp nhất kể từ đầu năm – phản ánh tình trạng thanh khoản hệ thống đang dư thừa rõ rệt.

"Điểm đáng chú ý là dù lãi suất ở vùng thấp này đã kéo dài nhiều tuần, NHNN không còn chủ động hút ròng qua tín phiếu, cho thấy chủ đích "buông lỏng lượng" để hỗ trợ thị trường, nhất là khi tín dụng phục hồi tích cực", các chuyên gia của SHS Research nhận định.

Theo đó, để thanh khoản dôi dư trong thời gian dài mà không có biện pháp trung hòa, rủi ro lệch pha chính sách và tạo méo mó trong định giá tài sản là điều cần được lưu ý.

Mặt trái của đà tăng trưởng tín dụng là rủi ro chất lượng nợ gia tăng. Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ toàn ngành đã lên tới 2,16%, tăng 18,5% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, tỷ lệ bao phủ nợ xấu suy giảm còn 80%, phản ánh chi phí trích lập dự phòng trong kỳ tăng chậm.

Về phần này, Mirae Asset đánh giá chất lượng tài sản của các ngân hàng niêm yết trong quý I/2025 tiếp tục giảm do yếu tố mùa vụ, với tỷ lệ nợ xấu tăng 19 điểm cơ bản so với quý IV/2024.

Tuy nhiên, tính cả nợ nhóm 2, tỷ lệ nợ dưới chuẩn chỉ tăng 16 điểm cơ bản, cho thấy rủi ro vẫn được kiểm soát. Nợ xấu chủ yếu tăng tại các ngân hàng quốc doanh lớn và từ cho vay cá nhân, vốn là phân khúc dễ phát sinh nợ mới.

Việc chuyển nhóm nợ theo Thông tư 02 cũng góp phần làm tăng nợ xấu (NPL), dù dư nợ tái cơ cấu đã giảm mạnh, với chỉ 7–10% trở thành nợ xấu.

Bộ đệm dự phòng lớn giúp giảm lo ngại, dù tỷ lệ bao phủ nợ xấu (LLR) giảm nhẹ xuống 81%. Một số ngân hàng có LLR thấp nhưng tập trung cho vay bán lẻ với tỷ lệ dư nợ trên tài sản thế chấp chỉ 50–60%, nên rủi ro không quá lớn.

Rủi ro vĩ mô vẫn hiện hữu, đặc biệt từ chính sách bảo hộ thương mại khiến doanh nghiệp trì hoãn đầu tư. Tăng trưởng tín dụng cao cũng tiềm ẩn nguy cơ nới lỏng chuẩn mực tín dụng. Tuy nhiên, lãi suất thấp hỗ trợ nhu cầu vay và khả năng trả nợ, với mức tăng dự kiến 15–25 điểm cơ bản trong năm 2025 không gây tác động lớn.

Các chính sách pháp lý như luật hóa Nghị quyết 42 và Nghị quyết 170 đang cải thiện khả năng xử lý nợ. Đồng thời, giải pháp gỡ vướng cho dự án bất động sản lớn và kế hoạch chi đầu tư công tăng gần 38% trong năm nay sẽ hỗ trợ dòng tiền doanh nghiệp, ổn định chất lượng tài sản ngân hàng.

Dũng Phạm