ASEAN thúc đẩy hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia

Đoàn Việt Nam do Bộ trưởng Lương Tam Quang dẫn đầu tham dự AMMTC lần thứ 19 tại Malaysia

Nhiều thách thức an ninh từ tội phạm xuyên quốc gia

Trong những năm qua, ASEAN, với số dân khoảng 700 triệu và GDP hơn 3.000 tỷ USD, nổi lên như một khu vực năng động, gắn kết và có vị thế ngày càng cao trong cấu trúc an ninh - kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng cùng quá trình hội nhập sâu rộng cũng khiến khu vực đối mặt với nhiều rủi ro, trong đó có sự gia tăng của các loại tội phạm xuyên quốc gia.

Theo Cơ quan Liên hợp quốc về phòng, chống tội phạm và ma túy (UNODC), Đông Nam Á là một trong những trung tâm kết nối với nhiều “điểm nóng” tội phạm có tổ chức trên thế giới. Trong bối cảnh công nghệ số phát triển bùng nổ, không gian mạng đã trở thành nơi mà tội phạm công nghệ cao khai thác tối đa để lừa đảo, đánh cắp dữ liệu, rửa tiền, tổ chức đánh bạc hay phát tán thông tin sai lệch.

Những vụ việc lừa đảo trực tuyến xuyên biên giới ngày càng tinh vi, gây thiệt hại hàng tỷ USD cho người dân và doanh nghiệp. Tin giả, tin sai sự thật lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội, gây hoang mang dư luận, làm xói mòn niềm tin xã hội, thậm chí ảnh hưởng đến sự ổn định chính trị.

Không dừng lại ở tội phạm mạng, nguy cơ khủng bố vẫn luôn hiện hữu trong khu vực. Các tổ chức cực đoan lợi dụng Internet để truyền bá tư tưởng, tuyển mộ thành viên, đặc biệt lôi kéo thanh thiếu niên. UNODC ước tính, hàng nghìn thanh niên Đông Nam Á đã bị tác động, thậm chí tham gia trực tiếp vào các nhóm khủng bố. Đây là mối lo chung, bởi sự lan truyền của tư tưởng cực đoan có thể vượt qua mọi biên giới.

Bên cạnh đó, tội phạm ma túy vẫn diễn biến phức tạp. “Tam giác vàng” tiếp tục là điểm nóng sản xuất, buôn bán và trung chuyển ma túy ra thế giới. Xu hướng hợp pháp hóa cần sa ở một số quốc gia phương Tây càng làm gia tăng nguy cơ ASEAN trở thành thị trường hoặc điểm trung chuyển. Điều này đe dọa trực tiếp tới an ninh, trật tự và sự phát triển bền vững của khu vực.

Hoạt động buôn bán, vận chuyển trái phép động vật hoang dã, khai thác lâm sản trái phép hay buôn lậu vũ khí cũng gia tăng, có lúc diễn ra công khai trên mạng Internet. Nhiều quốc gia như Lào, Thái Lan, Philippines… vừa là nơi tiêu thụ vừa là điểm trung chuyển. Nếu không được kiểm soát, loại tội phạm này sẽ làm tổn hại hệ sinh thái, đe dọa đa dạng sinh học, gây ảnh hưởng lâu dài đến phát triển kinh tế - xã hội.

Một yếu tố đáng lo ngại khác là sự gia tăng thất nghiệp, bất bình đẳng xã hội do tác động của dịch bệnh và biến động kinh tế toàn cầu. Nghiên cứu chỉ ra khoảng 21 triệu người ở Đông Nam Á có nguy cơ mất việc làm, kéo theo các vấn đề an sinh xã hội. Đây là môi trường thuận lợi để tội phạm lợi dụng, từ buôn bán người, bóc lột lao động đến di cư bất hợp pháp.

Có thể thấy, tội phạm xuyên quốc gia là mối đe dọa đa chiều, tác động đến mọi quốc gia trong khu vực. Không một nước nào có thể tự mình giải quyết, hợp tác khu vực và quốc tế là xu thế tất yếu.

Nỗ lực vì một ASEAN an toàn, ổn định

Hội nghị AMMTC 19 diễn ra trong bối cảnh nhiều thách thức an ninh đan xen. Đây cũng là thời điểm quan trọng khi Kế hoạch Hành động ASEAN về chống tội phạm xuyên quốc gia giai đoạn 2016-2025 sắp hết hạn. Do đó, hội nghị lần này không chỉ đánh giá kết quả hợp tác trong giai đoạn vừa qua mà còn mở đường cho việc xây dựng một kế hoạch hành động mới đầy tham vọng cho giai đoạn 2026-2035.

Trong phát biểu khai mạc, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim nhấn mạnh, sự độc đáo của ASEAN nằm ở lòng tin và sự hợp tác sâu sắc giữa các quốc gia thành viên, đặc biệt là trong lĩnh vực tình báo và an ninh. Theo ông, chính yếu tố này đã tạo nền tảng cho sự ổn định và hòa bình trong khu vực, điều mà nhiều nơi khác trên thế giới chưa có được.

Tại hội nghị, các nước thành viên đã thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm và đưa ra những đề xuất cụ thể. Malaysia tập trung vào chống nạn buôn người, Singapore đề cập đến tội phạm mạng, còn Việt Nam đưa ra vấn đề người tị nạn.

Tại AMMTC 19, các Bộ trưởng thống nhất hoàn thiện và thông qua Kế hoạch hành động ASEAN chống tội phạm xuyên quốc gia giai đoạn 2026-2035; Thành lập nhóm công tác về chống rửa tiền, nhằm ngăn chặn dòng chảy tài chính phi pháp; Thông qua Lộ trình hợp tác quản lý biên giới ASEAN, tăng cường phối hợp tuần tra, giám sát và kiểm soát di cư bất hợp pháp; Ban hành Tuyên bố Melaka về chống tội phạm xuyên quốc gia, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của toàn khối.

Điểm đáng chú ý là hội nghị còn có sự tham dự của các đối tác đối thoại trong khuôn khổ ASEAN+3 như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Điều này khẳng định rõ: đấu tranh chống tội phạm xuyên quốc gia không chỉ là nhiệm vụ của riêng ASEAN mà cần có sự hợp tác chặt chẽ với cộng đồng quốc tế.

Với vai trò là thành viên tích cực, chủ động và trách nhiệm, Việt Nam luôn coi phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia là một trong những trụ cột trong chính sách an ninh quốc gia và hợp tác khu vực. Tại AMMTC 19, Việt Nam đã đưa ra nhiều sáng kiến quan trọng, trong đó nổi bật là đề xuất thông qua “Tuyên bố của các nhà lãnh đạo ASEAN về nâng cao hiệu quả truy bắt tội phạm truy nã” tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 47 sắp tới. Sáng kiến này nhằm thúc đẩy sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan thực thi pháp luật, khắc phục tình trạng tội phạm lợi dụng sự khác biệt về pháp luật, quy trình dẫn độ để trốn tránh trách nhiệm. Đây là bước đi thiết thực, góp phần bảo đảm rằng không có “vùng an toàn” nào cho tội phạm trong khu vực.

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Công an Việt Nam Lương Tam Quang khẳng định, trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, tội phạm xuyên quốc gia tiếp tục là thách thức lớn đối với các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Bộ Công an Việt Nam đã đề xuất 4 giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hợp tác khu vực trong phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, được các nước ghi nhận đánh giá cao bởi tính khả thi và phù hợp với xu thế hợp tác hiện nay. Vai trò của Việt Nam một lần nữa được khẳng định, thể hiện sự tích cực, chủ động và trách nhiệm trong nỗ lực chung vì một cộng đồng ASEAN an ninh, an toàn.

Tội phạm xuyên quốc gia không có biên giới, ngày càng tinh vi và phức tạp, trở thành thách thức an ninh toàn cầu và khu vực, đang đe dọa trực tiếp tới sự ổn định và phát triển của ASEAN… Trước thực tế đó, ASEAN không có lựa chọn nào khác ngoài việc cùng hành động, tăng cường hợp tác và chia sẻ trách nhiệm bởi nếu không hợp tác chặt chẽ, mỗi quốc gia sẽ dễ trở thành điểm yếu để tội phạm lợi dụng. Vì vậy, các nước phải đẩy mạnh, chung tay hành động đối phó với thách thức chung.

Hội nghị AMMTC lần thứ 19 vì thế đã gửi đi thông điệp mạnh mẽ, ASEAN quyết tâm cùng nhau chống tội phạm xuyên quốc gia bằng những hành động cụ thể, từ chia sẻ thông tin, phối hợp điều tra đến ứng dụng công nghệ hiện đại và xây dựng kế hoạch hành động dài hạn. Một ASEAN an toàn, ổn định cũng chính là điều kiện để thu hút đầu tư, phát triển bền vững và nâng cao đời sống người dân.

Hội nghị AMMTC lần thứ 19 tại Malaysia khẳng định rõ quyết tâm chính trị và nỗ lực hợp tác của các quốc gia thành viên. Trong tiến trình này, Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò chủ động, sáng tạo và trách nhiệm, với những sáng kiến thực chất, đóng góp tích cực vào an ninh chung. Một ASEAN gắn kết, kiên quyết và cùng nhau hành động chống tội phạm xuyên quốc gia chính là nền tảng để xây dựng cộng đồng an toàn, hòa bình và thịnh vượng cho gần 700 triệu người dân, đồng thời góp phần quan trọng vào hòa bình, ổn định trên thế giới.

Hoàng Hà