Bắc Ninh: Gỡ 'nút thắt' để du lịch cộng đồng bứt phá

Thiếu hạ tầng, thiếu cả quy hoạch

Những năm gần đây, xu hướng tìm về thiên nhiên, trải nghiệm văn hóa bản địa khiến du lịch cộng đồng trở thành lựa chọn của nhiều du khách. Không gian sinh thái, ẩm thực truyền thống, phong tục tập quán độc đáo cùng sự thân thiện của người dân địa phương đã tạo nên sức hút đặc biệt của du lịch cộng đồng mà các mô hình du lịch khác khó có được.

Khách tham quan điểm du lịch cộng đồng Khe Rỗ, xã An Lạc.

Tỉnh Bắc Giang (trước đây) đã hình thành một số điểm du lịch cộng đồng bước đầu thu hút khách tham quan như bản Ven (xã Xuân Lương), Vạn Hoa Hồ Va (xã Đông Phú) hay hồ Bầu Tiên (phường Phượng Sơn)... Mỗi điểm du lịch đều mang những nét riêng: Bản Ven có những nương chè, khu rừng trúc, trang trại nuôi cừu; các món ẩm thực độc đáo của đồng bào dân tộc Cao Lan; hồ Bầu Tiên nổi bật với mô hình du lịch nông nghiệp sinh thái (thăm trang trại, đạp xe, câu cá, chèo thuyền); Vạn Hoa Hồ Va thu hút khách bởi những cánh đồng hoa, nhà tre trúc gần gũi thiên nhiên, trò chơi trượt thảm cầu vồng dành cho giới trẻ… Ở tỉnh Bắc Ninh (trước đây), các làng quan họ, làng nghề truyền thống, môi trường sinh thái ven sông cũng là lợi thế lớn để phát triển du lịch cộng đồng. Nhiều du khách đến tìm hiểu, trải nghiệm văn hóa Quan họ tại làng Diềm, nghề làm tranh dân gian Đông Hồ và nghề làm gốm….

Du lịch cộng đồng không chỉ tạo thu nhập mà còn góp phần gìn giữ văn hóa truyền thống, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, tạo sinh kế ổn định cho người dân. Khi được đầu tư đúng hướng sẽ tạo nguồn lực mạnh mẽ, giúp loại hình này bước vào giai đoạn phát triển mới.

Tuy nhiên, sự phát triển của các điểm du lịch thiếu đồng bộ, cơ chế khuyến khích chưa thực sự hấp dẫn, việc quy hoạch, liên kết chưa bài bản… khiến các mô hình này phân tán và chưa thực sự hình thành chuỗi sản phẩm hoàn chỉnh. Sau khi hợp nhất 2 tỉnh, Bắc Ninh có hơn 30 khu, điểm du lịch; trong đó gần 10 điểm du lịch cộng đồng được công nhận, một số điểm đang hoàn thiện các điều kiện để được công nhận. Điều đó cho thấy dư địa của mô hình du lịch cộng đồng rất lớn, song để khai thác hiệu quả thì những khó khăn tồn tại nhiều năm cần được tháo gỡ. Điểm chung của hầu hết mô hình du lịch cộng đồng trong tỉnh là hạ tầng chưa đáp ứng nhu cầu thực tế. Phần lớn hợp tác xã làm du lịch không thể đầu tư xây dựng nhà đón khách, đường nội bộ, các mô hình tiểu cảnh, bãi đỗ xe, nhà vệ sinh kiên cố do chưa có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 - một điều kiện bắt buộc theo quy định để triển khai xây dựng các hạng mục công trình.

Ông Hoàng Văn Hiệp, Giám đốc Hợp tác xã du lịch Đồng Dao - đơn vị đầu tư điểm du lịch Bầu Tiên bộc bạch: “Dù đơn vị đã đầu tư một số hạng mục để thu hút khách tham quan, nhưng vào dịp hè hay mùa cam, bưởi, lượng khách nhiều, các khu đón tiếp, khu vui chơi, nhà vệ sinh... thường rơi vào tình trạng quá tải; đường vào khu du lịch hay bãi đỗ xe vẫn còn chật hẹp. Không có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500, chúng tôi không thể xây dựng bài bản. Chúng tôi rất muốn làm nhưng sợ đầu tư rồi lại phải tháo dỡ”.

Tại điểm du lịch Vạn Hoa Hồ Va, ông Trịnh Tiến Chính, Giám đốc Hợp tác xã Vạn Hoa Hồ Va cho biết: “Nhiều đoàn khách muốn trải nghiệm các dịch vụ nhưng khu vực vui chơi, ăn uống, chụp ảnh, mô hình tiểu cảnh, bãi đỗ xe còn thiếu nên việc kinh doanh gặp khó khăn, khách lưu trú rất ít. Chúng tôi ý thức rằng cần phải nâng cấp dịch vụ nhưng không thể vì chưa có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500. Trong khi đó, hằng tháng, Hợp tác xã phải bỏ hàng trăm triệu đồng để trả lương, tiền công cho các thành viên, người làm thuê làm việc ở đây”.

Ở một số điểm, các hợp tác xã muốn đầu tư thuyền du lịch, xe điện để phục vụ khách nhưng chi phí cao vượt quá khả năng tài chính. Một chiếc xe điện trị giá hàng trăm triệu đồng, còn thuyền du lịch phải bảo đảm tiêu chuẩn an toàn, chi phí cũng không hề nhỏ. Nhiều doanh nghiệp lữ hành cũng nhìn thấy rõ những hạn chế này. Ông Nguyễn Văn Dũng - đại diện một công ty du lịch tại Hà Nội chia sẻ: “Chúng tôi rất muốn đưa sản phẩm du lịch cộng đồng vào tour, tuyến, đặc biệt là dịp cuối tuần. Tuy nhiên, hạ tầng ở nhiều nơi chưa đạt khiến việc tổ chức đoàn lớn gặp nhiều trở ngại. Nếu có điểm vui chơi, dịch vụ hấp dẫn; bãi đỗ xe, nhà vệ sinh chuẩn và khu đón tiếp bài bản… chắc chắn nhiều doanh nghiệp sẽ mạnh dạn liên kết”.

Cần thêm “cú hích” để du lịch phát triển bền vững

Được biết, năm 2023, HĐND tỉnh Bắc Giang đã ban hành Nghị quyết số 41/2023/NQ-HĐND, ngày 14/7/2023 quy định chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2023 - 2030. Tuy nhiên, do các địa phương chưa thực sự vào cuộc quyết liệt, nhất là việc lập quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 còn chậm nên hầu hết các đơn vị kinh doanh điểm du lịch chưa thể đầu tư các dự án, hạng mục công trình để làm du lịch. Mặt khác, nhiều điểm du lịch vẫn chưa đáp ứng đủ điều kiện theo quy định để được hỗ trợ hoặc chưa đủ nguồn lực về tài chính nên không dám đầu tư. Đối với HĐND tỉnh Bắc Ninh (cũ) chưa ban hành Nghị quyết Quy định về nội dung chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng.

Du khách trải nghiệm chèo thuyền tại điểm du lịch Bầu Tiên, phường Phượng Sơn.

Khảo sát tại nhiều điểm du lịch trong tỉnh cho thấy, hiện nay, các hợp tác xã, hộ gia đình làm du lịch tích cực tham gia đầu tư vào các mô hình trải nghiệm nhưng mức độ vẫn còn nhỏ lẻ, tự phát. Mặt khác, muốn nâng cấp dịch vụ, các điểm du lịch cần phải có quy hoạch và được hỗ trợ để đầu tư đúng hướng. Việc chậm ban hành quy hoạch chi tiết, chậm có chính sách đồng bộ khiến các mô hình không thể mở rộng, khai thác hết tiềm năng.

Trên cơ sở Nghị quyết 41/2023 được HĐND tỉnh Bắc Giang trước đây ban hành, tỉnh Bắc Ninh đã xây dựng xong Dự thảo Nghị quyết hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng giai đoạn 2026 - 2030. Dự kiến Dự thảo Nghị quyết sẽ được HĐND tỉnh xem xét thông qua trong tháng 12/2025. Ông Đỗ Tuấn Khoa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết, việc xây dựng Nghị quyết nhằm hỗ trợ kịp thời và tạo điều kiện tốt nhất cho hoạt động đầu tư phát triển du lịch cộng đồng, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch, nâng cao khả năng cạnh tranh. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý để huy động nguồn lực nhà nước, nguồn lực xã hội đầu tư cho phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh. Nội dung Dự thảo Nghị quyết quy định các chính sách hỗ trợ (có giới hạn số lượng ở mỗi điểm du lịch). Chẳng hạn, như: Hỗ trợ lập quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 điểm du lịch cộng đồng với mức hỗ trợ 70% kinh phí theo thực tế, tối đa không quá 2 tỷ đồng/điểm, phần kinh phí còn lại do ngân sách cấp xã đảm nhiệm; đầu tư xây dựng nhà đón khách, trưng bày sản phẩm du lịch, sản phẩm nông nghiệp: 500 triệu đồng/nhà; nhà vệ sinh công cộng: 100 triệu đồng/nhà; làm đường giao thông nội bộ: 800 triệu đồng/km; bãi đỗ xe: 100 triệu đồng/bãi; hỗ trợ mua, đóng thuyền: 1,5 tỷ đồng/thuyền; xe điện: 200 triệu đồng/xe.

Để tạo động lực thúc đẩy du lịch cộng đồng phát triển, ngoài chính sách hỗ trợ, vấn đề quan trọng nhất là các địa phương phải tập trung cao hoàn thành việc lập quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 đối với điểm du lịch. Có như vậy, các hợp tác xã, tổ chức, cá nhân làm du lịch mới có cơ sở để đầu tư xây dựng các hạng mục. Mặt khác, ngành chức năng, đơn vị liên quan của tỉnh cần chú trọng đào tạo kỹ năng cho người dân, đặc biệt là nghiệp vụ đón khách, thuyết minh, bảo vệ môi trường và kỹ năng ứng xử du lịch. Hỗ trợ các hợp tác xã xây dựng sản phẩm đặc trưng, khai thác các giá trị văn hóa - sinh thái riêng. Ngoài ra, việc ứng dụng chuyển đổi số như đặt phòng trực tuyến, bán vé điện tử, quảng bá qua mạng xã hội... sẽ giúp mở rộng lượng khách và tiếp cận thị trường dễ dàng hơn.

Du lịch cộng đồng không chỉ tạo thu nhập mà còn góp phần gìn giữ văn hóa truyền thống, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, tạo sinh kế ổn định cho người dân. Khi được đầu tư đúng hướng sẽ tạo nguồn lực mạnh mẽ giúp loại hình này bước vào giai đoạn phát triển mới - nơi người dân vừa là chủ thể sáng tạo sản phẩm, vừa là người hưởng lợi trực tiếp. Qua đó, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, đặc biệt ở vùng nông thôn, miền núi.

Bài, ảnh: Công Doanh