Bác sĩ Dương Quang Trung – Người đặt nền móng cho y tế TP HCM hiện đại

Ngày 21-6, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch tổ chức tưởng niệm ngày mất của cố Viện sĩ - Tiến sĩ - Bác sĩ (VS- TS- BS) Dương Quang Trung (22-6-2013 – 22-6-2025). Tham dự sự kiện có đại diện gia đình BS Trung cùng và các khách mời là những lãnh đạo đã - đang công tác trong ngành y tế.

Sau phút mặc niệm, dâng hương và hoa, các khách mời được đã được nghe, hiểu biết hơn về tiểu sử, cuộc đời VS - TS - BS Dương Quang Trung.

Người thầy thuốc của những “lần đầu” thú vị

Sinh năm 1928 tại Cà Mau, bác sĩ Dương Quang Trung sớm theo học ngành y tại Pháp và trở thành tiến sĩ y khoa tại Đại học Bordeaux (1958) và làm bác sĩ phẫu thuật lồng ngực tại Pháp. Sớm giác ngộ cách mạng, ông tự nguyện đứng trong hàng ngũ của Đảng Cộng sản Pháp, tham gia các hoạt động ủng hộ kháng chiến, chống chiến tranh xâm lược của Pháp ở Việt Nam.

Dâng hoa tưởng niệm ngày mất của cố VS- TS- BS Dương Quang Trung

Cùng gia đình trở về Hà Nội giữa năm 1960, ông được Bộ Y tế phân công về công tác tại Viện Chống lao Trung ương và được cử làm Phó Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật phổi của Viện. Cùng thời gian này, ông cũng đã giúp GS Tôn Thất Tùng trong việc xây dựng Khoa Phẫu thuật lồng ngực ở Bệnh viện Việt Đức Hà Nội. Từ đầu năm 1965, tình hình chiến sự ngày càng ác liệt, Bộ trưởng Bộ Y tế Phạm Ngọc Thạch đã triển khai kế hoạch đưa các cán bộ y tế có trình độ về miền Nam, đáp ứng yêu cầu cấp bách của chiến trường.

Tháng 3- 1965, bác sĩ Dương Quang Trung đã tình nguyện trở về Nam, góp công sức cùng đồng bào và chiến sĩ chống Mỹ cứu nước, giải phóng quê hương.

Trong đợt Tổng tiến công Mậu Thân năm 1968, ông cùng đồng đội tổ chức đưa các nhân sĩ trí thức yêu nước như luật sư Trịnh Đình Thảo, GS Nguyễn Văn Kiết, BS. Dương Quỳnh Hoa và các vị khác ra chiến khu tham gia chuẩn bị thành lập Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam…

Tháng 5- 1975, sau ngày Giải phóng, bác sĩ Dương Quang Trung về tiếp quản Sở Y tế trực thuộc Ủy ban Quân quản khu Sài Gòn - Gia Định và đảm nhiệm chức vụ Phó Giám đốc Sở. Sau này, từ năm 1981 - 1997, ông được cử làm Giám đốc Sở Y tế TP HCM.

Những năm đầu sau giải phóng, ngành y tế TP HCM đứng trước những khó khăn, thách thức với bộn bề công việc, lo toan. Với lòng yêu nước của người trí thức và nhiệt tình của một người trí thức cách mạng, bác sĩ Dương Quang Trung đã tham gia chỉ đạo sát sao và quyết liệt công tác khám chữa bệnh, phòng chống dịch bệnh và khống chế các bệnh xã hội do chế độ cũ để lại. Với tình đồng nghiệp chân thành, ông thăm hỏi, tâm sự với các trí thức là nhân viên cao cấp của chính quyền cũ, vận động nhiều bác sĩ tại chỗ ở lại cùng chung tay xây dựng đất nước.

Dưới sự lãnh đạo của bác sĩ Dương Quang Trung, ngành y tế TP HCM đã nhanh chóng được phục hồi và phát triển không ngừng. Ngày 4- 10- 1988, có một sự kiện y học lớn đã diễn ra tại TP HCM: ca mổ lịch sử tách đôi cặp song sinh dính liền Việt - Đức.

Sự rạng rỡ của VS- TS- BS Dương Quang Trung (trái) cùng các bác sĩ sau khi thực hiện thành công ca mổ lịch sử tách cặp song sinh Việt - Đức.Bức ảnh được trưng bày tại lễ tưởng niệm

"Trái tim người thầy thuốc không cho phép tôi được quay lưng trước sự sống- dù còn rất mong manh - của hai sinh mạng tật nguyền". Sau câu nói ấy, VS- TS- BS Dương Quang Trung đã tập hợp, chỉ huy thực hiện thành công ca mổ lịch sử tách cặp song sinh Việt - Đức trong hơn 15 giờ đồng hồ, với sự tham gia của gần 70 tên tuổi chuyên gia đầu ngành.

Tiếp theo đó là xây dựng Viện Tim tại TP HCM nhằm giải quyết các bệnh tim mạch ngày càng có xu hướng gia tăng.

"Thời bấy giờ, các bệnh nhân tim mạch muốn mổ tim thì phải ra nước ngoài, chi phí đắt đỏ. Viện VS- TS- BS. Dương Quang Trung mong muốn thành lập cơ sở chữa bệnh tim trong nước, Thầy đã nhiều lần sang Pháp thuyết phục Giáo sư Carpentier, Chủ tịch Hiệp hội Tim mạch Pháp nhưng đều bị từ chối. Cuối cùng, cảm động trước sự chân thành của Thầy và số phận của trẻ em mắc bệnh tim, GS Carpentier đã đồng ý, và Viện tim TP HCM ra đời (xây dựng vào cuối tháng 4- 1990 và hoạt động từ ngày 1- 1- 1992), bắt đầu một sứ mệnh vĩ đại là cứu chữa bệnh nhân mắc bệnh tim, đặc biệt là bệnh nhân nghèo và trẻ em"- lãnh đạo Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, cho biết.

Từ người sáng lập đến nhà giáo truyền cảm hứng

Là một người đã từng dành trọn trái tim, tâm hồn, trí tuệ, và sức lực để cống hiến cho ngành Y tế Việt Nam, cố VS - TS - BS Dương Quang Trung đã để lại nhiều dấu ấn sâu sắc trong trái tim mỗi con người, từ các đồng nghiệp - đã từng được thầy tiếp lửa trong việc khám chữa bệnh, các bệnh nhân đã từng được chữa trị, cho đến những thế hệ sinh viên trực tiếp được thầy giảng dạy hay được học tập dưới mái trường do thầy sáng lập...

Ngoài có công thành lập nhiều trung tâm, bệnh viện chuyên sâu tại TP.HCM như: Bệnh viện chấn thương chỉnh hình, bệnh viện tai mũi họng, bệnh viện Phạm Ngọc Thạch, bệnh viện mắt TPHCM, đồng sáng lập viện tim TP HCM... bác sĩ Dương Quang Trung cũng chính là người thành lập Trung tâm đào tạo bồi dưỡng cán bộ y tế TP HCM để tập trung vào công tác đào tạo và bổ sung nguồn nhân lực cho ngành y.

Đến năm 2008, thủ tướng chính phủ đã ký quyết định thành lập Trường đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch trên cơ sở tổ chức lại trung tâm đào tạo bồi dưỡng cán bộ y tế TPHCM, đánh dấu một bước tiến quan trọng mới trong công tác đào tạo khối ngành khoa học sức khỏe của TP.

Bài và ảnh: Huy Lân