Bắc Trung Bộ chung tay gỡ 'thẻ vàng' IUU

Lực lượng chức năng Nghệ An trực tiếp xuống tàu tuyên truyền cho ngư dân về chống khai thác IUU.

Tất cả được thực hiện với tinh thần: “Chống khai thác IUU là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và mỗi ngư dân” với mục tiêu chung tay góp phần cùng cả nước phấn đấu gỡ “thẻ vàng” IUU trong năm 2025.

Đưa pháp luật đến gần như dân

Nhận thức rõ công tác tuyên truyền là “chìa khóa” để thay đổi hành vi của ngư dân, thời gian qua, Bộ đội Biên phòng và ngành thủy sản Nghệ An phối hợp triển khai nhiều mô hình sáng tạo, trong đó nổi bật là hình thức tuyên truyền sân khấu hóa. Tại xã Quỳnh Phú (Nghệ An), chương trình “Vì một nghề cá bền vững” với tiểu phẩm “Làng biển xôn xao” đã thu hút hơn 700 người là các chủ phương tiện, thuyền trưởng, ngư dân, chủ cơ sở kinh doanh, chế biến hải sản đến tham dự.

Qua những tình huống kịch phản ánh chân thực đời sống ngư dân, người xem hiểu rõ hơn hậu quả của việc vi phạm vùng biển nước ngoài, cũng như tầm quan trọng của việc ghi chép nhật ký khai thác và duy trì thiết bị giám sát hành trình (VMS). Xen giữa các tiểu phẩm là phần giao lưu hỏi-đáp giữa ngư dân và lực lượng chức năng, giúp việc phổ biến pháp luật trở nên sinh động, dễ hiểu.

Ngư dân Nguyễn Hữu Khuông chia sẻ: “Các tình huống trong tiểu phẩm phản ánh cuộc sống của chúng tôi, cho nên rất dễ hiểu, dễ nhớ. Khi ra khơi, mọi người đều ý thức hơn trong việc không vi phạm vùng biển nước ngoài, không sử dụng phương tiện bị cấm”.

Đại tá Trần Đăng Khoa, Phó Chính ủy Bộ đội Biên phòng Nghệ An cho biết: “Sân khấu hóa tuyên truyền là cách làm mới, hiệu quả, giúp ngư dân dễ tiếp cận pháp luật, đồng thời khơi dậy tinh thần yêu nước và ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo”. Trên cơ sở đó, Nghệ An đã nhân rộng mô hình ra 11 xã, phường ven biển, hình thành các “lớp học pháp luật” lưu động, nơi ngư dân được trao đổi trực tiếp với biên phòng, kiểm ngư và chính quyền địa phương.

Nhờ cách làm sáng tạo này, đến nay, tỷ lệ tàu cá mất kết nối VMS giảm rõ rệt so với cùng kỳ năm 2024; ngư dân chủ động ghi chép nhật ký khai thác, chấp hành nghiêm quy định không vi phạm vùng biển nước ngoài; nhiều ngư dân còn chủ động lắp hai hệ thống giám sát hành trình trên một con tàu xa bờ...

Theo lãnh đạo cơ quan chức năng các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh, sau nhiều năm tuyên truyền, phần lớn ngư dân đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc chống khai thác IUU, coi đây là trách nhiệm chung vì một nghề cá phát triển bền vững.

Tại Thanh Hóa, phong trào tuyên truyền, vận động ngư dân chống khai thác IUU cũng lan tỏa sâu rộng. Chính quyền xã Tiên Trang cũng như nhiều xã ven biển khác của tỉnh Thanh Hóa đã lập các tổ công tác tuyên truyền, nhóm Zalo quản lý tàu thuyền, hướng dẫn chủ tàu hoàn thiện hồ sơ đăng ký, đăng kiểm và ký cam kết khai thác hợp pháp. Năm 2024, xã Tiên Trang đã xử lý bảy trường hợp tàu mất kết nối thiết bị VMS, trong đó có trường hợp bị phạt hơn 100 triệu đồng, thể hiện sự kiên quyết trong thực thi pháp luật.

Cùng cả nước gỡ “thẻ vàng” IUU

Theo báo cáo của Chi cục Thủy sản các tỉnh, hiện Nghệ An, Thanh Hóa và Hà Tĩnh có khoảng 13.000 phương tiện nghề cá, trong đó 100% tàu vùng khơi đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình. Phần lớn tàu đã được đánh dấu, kẻ biển số và cập nhật vào hệ thống quốc gia VNFishbase, bảo đảm minh bạch thông tin và thuận tiện trong truy xuất nguồn gốc.

Các địa phương đang đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho ngư dân khi đăng ký, đăng kiểm, cấp phép khai thác và chứng nhận an toàn kỹ thuật. Song song đó, hệ thống cảng cá được đầu tư hiện đại hóa, hướng đến quản lý số hóa toàn diện. Các cảng cá lớn như Lạch Bạng, Lạch Hới, Hòa Lộc (Thanh Hóa) và Quỳnh Phương, Lạch Quèn, Lạch Cớn, Lạch Vạn, Cửa Hội (Nghệ An), Cửa Sót (Hà Tĩnh) được nâng cấp, ứng dụng công nghệ số trong khâu kê khai điện tử khi tàu cập cảng.

Tỉnh Thanh Hóa đã đề xuất công bố cảng chỉ định Hải Châu phục vụ tàu vùng khơi cập cảng, truy xuất nguồn gốc thủy sản... Nhờ đó, sản lượng bốc dỡ tại các cảng chỉ định tăng mạnh. Giám đốc Cảng cá Thanh Hóa Lê Đình Thăng cho biết: “Sản lượng bốc dỡ năm 2025 ước đạt khoảng 30.000 tấn, tăng gần gấp đôi so với năm 2024. Việc quản lý chặt chẽ, minh bạch đã đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc của EC, tạo tiền đề gỡ “thẻ vàng” trong thời gian tới”.

Cùng với tuyên truyền và quản lý, lực lượng Bộ đội Biên phòng các tỉnh đang triển khai các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt tại các cửa biển. Cán bộ trực 24/24 giờ, kiểm tra hồ sơ xuất-nhập bến, theo dõi hành trình tàu cá qua hệ thống giám sát VMS; thành lập các tổ xử lý vi phạm IUU, tăng cường phối hợp chặt chẽ các trạm kiểm soát biên phòng để tuần tra, kiểm soát, duy trì thực thi pháp luật trong lĩnh vực thủy sản và chống khai thác IUU.

Từ tháng 1/2024 đến nay, các lực lượng chức năng ba tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và Thanh Hóa đã xử phạt vi phạm hành chính tổng cộng gần 14,8 tỷ đồng đối với 800 trường hợp tàu cá vi phạm IUU.

Ngoài ra, các địa phương thành lập tổ giám sát cộng đồng, phối hợp công an cập nhật dữ liệu tàu cá lên VNeID, gắn biển số quản lý, theo dõi tàu nằm bờ, tàu mất kết nối thiết bị giám sát hành trình.

Đầu tháng 11, tỉnh Nghệ An tổ chức đợt cao điểm kiểm tra và xử lý tàu mất kết nối VMS, phối hợp chặt giữa Sở Nông nghiệp và Môi trường, Chi cục Thủy sản, Kiểm ngư và Bộ đội Biên phòng. Đoàn công tác của tỉnh đã xuống làm việc với các địa phương trọng điểm nghề cá, yêu cầu 100% tàu không đủ giấy tờ không được xuất bến, đồng thời tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn ngư dân duy trì VMS, không vi phạm vùng biển nước ngoài, góp phần thực hiện hiệu quả mục tiêu gỡ “thẻ vàng” IUU.

“Chống khai thác IUU không chỉ là nhiệm vụ trước mắt mà là công việc lâu dài, thường xuyên. Các tỉnh cần chuẩn bị hồ sơ, minh chứng đầy đủ, sẵn sàng phục vụ đoàn thanh tra EC, quyết tâm cùng cả nước gỡ “thẻ vàng” trong năm 2025”, Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến nhấn mạnh trong buổi làm việc tại Thanh Hóa.

Với sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sự đồng hành của lực lượng chức năng cùng tinh thần tự giác của ngư dân, các tỉnh Bắc Trung Bộ đang góp phần quan trọng cùng cả nước chung tay gỡ “thẻ vàng” IUU, hướng tới một nghề cá phát triển bền vững, hội nhập và có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế.

THÀNH CHÂU, MAI LUẬN và NGÔ TUẤN