Bài học từ vụ ca sĩ Thiều Bảo Trâm chia sẻ hình ảnh AI

Sao Việt đã là nạn nhân của AI suốt nhiều năm qua khi hình ảnh, giọng nói của họ bị giả mạo nhằm trục lợi trái phép.

Nhưng sao Việt bằng sức ảnh hưởng lớn với hàng triệu người theo dõi cũng có thể lan truyền sản phẩm giả do AI làm ra. Điển hình như trường hợp Thiều Bảo Trâm mới đây.

Cụ thể, nữ ca sĩ chia sẻ hình ảnh một cậu bé ngồi co ro ôm chú chó lấm bùn trên mái nhà với xung quanh là biển nước mênh mông. Bức ảnh được chia sẻ đúng thời điểm người dân miền Trung đang oằn mình chống chọi với bão lũ thiên tai nên lập tức thu hút sự chú ý và cả đồng cảm của cộng đồng mạng.

Thế nhưng, đằng sau câu chuyện tưởng rằng rất xúc động, nhân văn, bức ảnh thực chất là kết quả của AI. Vì thế, dưới bài viết của Thiều Bảo Trâm, nhiều khán giả cảnh báo cô và đề nghị nữ ca sĩ xóa bỏ.

Thế nhưng phải sau vài ngày, bức ảnh mới biến mất khỏi trang cá nhân của Thiều Bảo Trâm. Nữ ca sĩ vẫn giữ im lặng về vấn đề này.

Từ ồn ào của Thiều Bảo Trâm

Không riêng trang của Thiều Bảo Trâm, tấm hình kể trên và nhiều bức ảnh, video có nội dung tương tự lan truyền trên mạng xã hội suốt những ngày qua.

Trước tình trạng đó, Bộ Công an phát cảnh báo người dân cần tỉnh táo khi xem, tiếp nhận và chia sẻ thông tin liên quan thiên tai, đặc biệt là những hình ảnh có tính chất giật gân hoặc lan truyền quá nhanh.

Theo Bộ Công an, thời gian qua, mạng xã hội xuất hiện dày đặc các nội dung giả mạo liên quan mưa lũ miền Trung, đặc biệt hình ảnh và video được tạo dựng bằng công nghệ AI nhằm mô phỏng cảnh thiệt hại hoặc kêu cứu không có thật.

Việc sử dụng Trí tuệ nhân tạo ngày càng sáng tạo nhưng cũng nguy hiểm. Hàng nghìn hình ảnh, video giả có thể được tạo ra từ AI mỗi ngày và bất cứ ai cũng có thể bị đánh lừa bởi chúng.

Ông Hoang Le, Founder & CEO Staspi AI Agency nhận định một nghệ sĩ chia sẻ hình ảnh do AI tạo ra, điều quan trọng nhất cần nhìn nhận là bản chất của hình ảnh đó không xuất phát từ thực tế.

Nó không được ghi lại ngoài đời thật, không phản ánh một khoảnh khắc tồn tại thật và dù được mô phỏng theo một sự kiện đang diễn ra, thì chi tiết, bối cảnh, cảm xúc trong đó đều có thể là sai lệch.

Vì vậy, việc lan truyền những hình ảnh như vậy vô tình tạo ra môi trường thông tin không chính xác. Công chúng dễ hiểu nhầm đó là sự thật, từ đó hình thành nhận định sai và cảm xúc sai, đặc biệt nguy hiểm khi nội dung liên quan đến thiên tai, xã hội hoặc vấn đề nhạy cảm.

Nhưng hệ quả sâu hơn lại nằm ở cách công chúng nhìn nhận người chia sẻ. Khi một nghệ sĩ chia sẻ thông tin chưa được kiểm chứng, kể cả với ý tốt, thì điều công chúng cảm nhận không chỉ là “một tấm hình không đúng”, mà là cách người đó đưa thông tin ra ngoài có thể thiếu sự cẩn trọng.

Người có ảnh hưởng, ở bất kỳ lĩnh vực nào, đều được kỳ vọng thể hiện sự chuẩn xác và có trách nhiệm trong từng nội dung họ chia sẻ. Chỉ một lần sơ suất cũng có thể khiến người theo dõi đặt câu hỏi: Liệu những nội dung khác có được kiểm chứng chưa hay mức độ tin tưởng dành cho họ có còn như trước không?

Thiều Bảo Trâm vướng tranh cãi khi chia sẻ hình ảnh do AI làm ra. Ảnh: FBNV.

Đây không chỉ là chuyện đúng sai theo nghĩa đạo đức, mà còn là cảm nhận của công chúng về độ tin cậy, sự nhất quán và thái độ với thông tin.

“Một hình ảnh sai lệch có thể không khiến sự nghiệp của ai ‘sụp đổ’, nhưng nó khiến người xem dè dặt hơn, ít tin tưởng hơn. Và ít tin hơn nghĩa là mọi thông điệp sau này nghệ sĩ đưa ra - dù rất tích cực - cũng khó tạo được độ thuyết phục ban đầu.

Hệ quả là: Thương hiệu cá nhân bị ảnh hưởng. Tên tuổi của nghệ sĩ gắn liền với niềm tin của khán giả. Mỗi nội dung sai lệch đều làm giảm giá trị tài sản thương hiệu (brand value) mà họ xây dựng nhiều năm”, ông Hoang Le nói.

Tiếp đó là sự nhất quán hình ảnh bị phá vỡ. Một nghệ sĩ hướng đến hình ảnh nhân văn, tinh tế nhưng lại lan truyền hình ảnh sai thực tế sẽ khiến khán giả thấy “không khớp” với giá trị họ từng thể hiện.

“Một khi niềm tin bị xói mòn, mọi thông điệp sau đó, kể cả thông điệp tích cực, cũng khó tạo được sức thuyết phục. Về dài hạn, nghệ sĩ có thể mất quyền kiểm soát câu chuyện, thương hiệu của chính mình. Công chúng sẽ bắt đầu nghi ngờ: ‘Họ có kiểm chứng không?’, ‘Lời họ nói còn đáng tin không?’, ‘Nội dung họ chia sẻ có thật không?’”, ông nhận định.

Tỉnh táo trước AI

Khi được hỏi có cách nào để ngăn chặn hoặc phát hiện hình ảnh do AI tạo ra, ông Hoang Le trả lời có 3 hướng tiếp cận chính. Đầu tiên là tự kiểm chứng bằng mắt.

“Chúng ta có thể kiểm tra nhanh: Hình ảnh có chi tiết nào ‘quá hoàn hảo’ hoặc hơi phi tự nhiên không. Ánh sáng, nước, bàn tay hoặc chữ... trong ảnh có bị méo? Ngoài ra, chúng ta có thể tìm thử nguồn gốc thật bằng reverse image search. Tuy nhiên, cách này đôi khi không hiệu quả vì công nghệ của AI ngày càng phát triển và giống với thật, ngay cả chuyên gia cũng có thể bị đánh lừa nên chúng ta không nên quá phụ thuộc vào việc này”, ông nhận định.

Ngoài ra, theo ông Hoàng Lê, người dùng mạng có thể sử dụng công cụ phát hiện hình ảnh AI. Hiện nay có nhiều công cụ hỗ trợ phân tích hình ảnh. Những công cụ này dựa trên phân tích pixel, ánh sáng, cấu trúc… để nhận diện dấu hiệu bất thường.

“Đương nhiên, không nên phụ thuộc hoàn toàn vào công cụ vì AI đang ngày càng tinh vi. Máy móc chỉ hỗ trợ, còn sự kiểm chứng của con người mới là yếu tố quyết định. Cách thứ 3 là có thể kiểm chứng nguồn thông tin. Đối với người nổi tiếng, cách bảo vệ mình tốt nhất là chỉ chia sẻ nội dung từ nguồn chính thống và đáng tin cậy.

Nguồn đáng tin cậy bao gồm: Báo chí, đài truyền hình, cơ quan truyền thông được xác thực. Ảnh, video do chính nghệ sĩ chụp hoặc được người mà họ tin tưởng cung cấp. Khi trích nguồn từ báo chí hoặc cơ quan xác thực, nghệ sĩ có ‘điểm tựa’ rõ ràng: họ không tự suy đoán, không tự khẳng định.

AI giúp sáng tạo nội dung tốt hơn, nhưng nó không thay thế được sự thật. Người nổi tiếng càng có ảnh hưởng, càng cần kiểm chứng kỹ trước khi chia sẻ, vì chỉ một hình ảnh sai lệch cũng có thể dẫn dắt cả cộng đồng đi lệch khỏi thực tế”, chuyên gia đánh giá.

Minh Hạo