Báo cáo phân tích chiến lược liên quan đến gian lận, lừa đảo chiếm đoạt tài sản giai đoạn 2020 - 2024

Các dấu hiệu phổ biến của giao dịch đáng ngờ theo pháp luật phòng, chống rửa tiền có thể liên quan đến gian lận, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, bao gồm: Tài khoản ngân hàng có dấu hiệu liên quan đến hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản như: tài khoản phát sinh nhiều giao dịch chuyển khoản qua Internet Banking, tần suất lớn trong ngày, thời điểm giao dịch bất kể ngày hay đêm; nội dung là một đoạn mã, ký tự, dãy số, nickname theo một cú pháp nhất định. Giao dịch có liên quan đến các vụ việc đang được cơ quan công an xem xét, điều tra, thông qua các thông báo, văn bản nghiệp vụ do cơ quan chức năng cung cấp. Đối tượng sử dụng giấy tờ giả mạo để mở tài khoản hoặc thực hiện giao dịch, bao gồm CMND/CCCD, hộ chiếu giả hoặc giả danh người khác. Ngân hàng nhận được điện tra soát từ các tổ chức tín dụng khác, phản ánh có dấu hiệu gian lận, lừa đảo liên quan đến giao dịch hoặc tài khoản cụ thể. Nội dung giao dịch cho thấy có dấu hiệu lừa đảo. Đối tượng có hành vi thuê, mượn người khác mở tài khoản ngân hàng để sử dụng cho mục đích chuyển tiền, nhận tiền sau khi thực hiện hành vi lừa đảo. Đối tượng giả danh cán bộ cơ quan nhà nước như công an, viện kiểm sát, tòa án để đe dọa, lừa đảo người dân chuyển tiền vào tài khoản do đối tượng kiểm soát. Giao dịch có liên quan đến các hoạt động kêu gọi đầu tư, góp vốn, đầu tư chứng khoán, hoặc thực hiện “nhiệm vụ online” có dấu hiệu bất thường, không rõ ràng về pháp lý và có đặc điểm giống mô hình lừa đảo đa cấp… Ngoài ra, còn các dấu hiệu khác như: bị hack facebook, email; đối tượng sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản…

Biểu đồ diễn biến dấu hiệu giao dịch đáng ngờ liên quan đến gian lận, lừa đảo chiếm đoạt tài sản trong giai đoạn năm 2020 - 2024

Một số phương thức, thủ đoạn liên quan hành vi phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản giai đoạn năm 2020 – 2024 qua phân tích, đánh giá của Cục Phòng, chống rửa tiền gồm: Giả danh cán bộ nhà nước, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp như: mạo danh cán bộ của tổ chức, doanh nghiệp, thông báo trúng thưởng, khuyến mại lớn để lừa đảo chiếm đoạt tài sản; mạo danh cán bộ của cơ quan công an để lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua kích hoạt VneID. Thuê mở tài khoản nhằm mục đích lừa đảo chiếm đoạt tài sản: đối tượng lợi dụng mối quan hệ không rõ ràng như, quen trên mạng, cùng xóm trọ… để nhờ mở tài khoản ngân hàng, và trả một khoản tiền cho người mở, sau đó sử dụng tài khoản đó để thực hiện hành vi chiếm đoạt tiền, tài sản. Lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng: (i) đối tượng lợi dụng không gian mạng và truyền thông, đưa ra lợi nhuận về kinh tế cao hoặc sự hiểu biết về kiến thức pháp luật của người dân còn hạn chế để đánh vào tâm lý của nạn nhân thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. (ii) Đối tượng dùng chứng minh nhân dân, căn cước công dân giả để mở nhiều tài khoản thanh toán tại ngân hàng, đăng ký dịch vụ internetbanking. (iii) Đối tượng chiếm quyền sử dụng các tài khoản mạng xã hội để gửi tin nhắn lừa đảo hay dùng các quảng cáo, ứng dụng tín dụng đen nhằm biến nạn nhân thành con nợ. (iv) Đối tượng hacker thâm nhập vào email của các công ty và tạo nhiều email giả để lừa chuyển tiền theo hợp đồng thương mại. (v) Phương thức thủ đoạn về kêu gọi hình thức đầu tư. (vi) Thành lập các công ty ma, tạo chứng từ, hồ sơ giả, thực hiện giao dịch chứng khoán nhằm che đậy dòng tiền bất hợp pháp.

Ba nhóm nguyên nhân chính lý giải cho xu hướng gia tăng mạnh mẽ của loại hình tội phạm này gồm: nhận thức của người dân còn hạn chế: nhiều người dân thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ an toàn, chưa được trang bị kiến thức tài chính – ngân hàng cơ bản, dễ dàng tin vào các chiêu trò lừa đảo tinh vi như giả danh công an, lừa đầu tư “lợi nhuận cao”, hay nhiệm vụ online “kiếm tiền nhanh”. Công tác quản lý nhà nước còn bất cập: một số kẽ hở pháp lý, thiếu chế tài mạnh đối với hành vi sử dụng tài khoản ngân hàng vào mục đích vi phạm pháp luật (như bán, cho thuê tài khoản), chậm cập nhật các quy định đối với hoạt động tài chính trên môi trường số... tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội. Thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan chức năng: việc chia sẻ thông tin, cảnh báo sớm giữa các tổ chức tín dụng, cơ quan điều tra, cơ quan quản lý nhà nước và các bên liên quan còn chưa đồng bộ, thiếu kịp thời.

Cục Phòng, chống rửa tiền nhấn mạnh rằng việc phòng, chống gian lận, lừa đảo chiếm đoạt tài sản đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ từ nhiều phía gồm các cơ quan chức năng, khu vực công và khu vực tư với các giải pháp trọng tâm sau:

Thứ nhất, về phía người dân: tuyệt đối không thực hiện theo yêu cầu của đối tượng dưới bất cứ hình thức nào. Không truy cập, đăng nhập vào các đường dẫn, liên kết, website, ứng dụng hoặc mở tệp đính kèm đến từ người gửi không xác định, không rõ nguồn gốc. Không kết bạn và nói chuyện với người lạ, đặc biệt là những tài khoản có hình ảnh ngoại hình đẹp và bắt mắt. Tuyệt đối không nhận lời mời tham gia các hội nhóm mà không rõ mục đích đối tượng hoặc tuyệt đối không mở hộ, cho thuê, bán tài khoản ngân hàng của mình cho người khác, nếu phát hiện trường hợp đối tượng yêu cầu mở hộ, cho thuê, bán tài khoản ngân hàng, cần phải tham khảo ý kiến của người thân trong gia đình, những người hiểu biết để được tư vấn hoặc liên hệ với lực lượng Công an khu vực gần nhất để được hỗ trợ, giải quyết, để tránh trường hợp vô tình tiếp tay cho tội phạm hoặc trở thành đối tượng phạm tội

Thứ hai, đối với các cơ quan chức năng, đặc biệt là cơ quan công an cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân về các hình thức, phương thức, thủ đoạn lừa đảo, đặc biệt là lừa đảo trực tuyến; các cơ quan thực thi pháp luật cần xử lý nghiêm minh, đảm bảo các đối tượng lừa đảo bị xử lý nghiêm minh trước pháp luật, tạo sự răn đe và cảnh báo cho xã hội.

Thứ ba, tăng cường công tác quản lý nhà nước, hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến lĩnh vực viễn thông, tài chính, hình sự (đối với pháp nhân thương mại về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản).

Thứ tư, các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ trong việc phòng ngừa và đấu tranh đối với vụ việc liên quan lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Thứ năm, về ứng dụng công nghệ: các đối tượng báo cáo, các cơ quan chức năng cần sử dụng các công cụ công nghệ để giám sát nhằm phát hiện và ngăn chặn các hoạt động lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng Báo cáo phân tích chiến lược giai đoạn 2020–2024 không chỉ phản ánh thực trạng đáng báo động của tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản, mà còn là cơ sở quan trọng để các cơ quan quản lý, tổ chức tài chính và người dân cùng nhau xây dựng các biện pháp ngăn chặn và ứng phó hiệu quả, bảo vệ tài sản và sự an toàn của hệ thống tài chính quốc gia.

Việc phổ biến, công khai các thông tin này sẽ là cơ sở dữ liệu quan trọng phục vụ các tổ chức tín dụng, tổ chức tài chính trung gian và cơ quan chức năng trong quá trình xây dựng cơ chế kiểm soát rủi ro, cập nhật các chỉ báo phát hiện giao dịch đáng ngờ, từ đó góp phần bảo vệ hệ thống tài chính – ngân hàng và người dân trước các thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi, có tổ chức.

CPCRT