Báo động đỏ kinh tế toàn cầu

Từ Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) đến Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hay Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) đều rất bi quan về viễn cảnh tăng trưởng kinh tế của thế giới cho giai đoạn 2020-2021.

IMF trong báo cáo công bố ngày 24-6 vừa qua báo động COVID-19 tác động đến tất cả các khu vực địa lý trên toàn cầu. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của thế giới mất 4,9% so với hồi năm 2019. Khác biệt quan trọng giữa vụ Ngân hàng Mỹ Lehman Brothers phá sản và đại dịch Covid-19 lần này là tất cả các đầu máy kinh tế của thế giới hồi năm 2008-2009 đã không bị "hỏng" hay "đóng băng" cùng một lúc như dưới tác động của Covid-19.

Nhìn vào những cột trụ kinh tế của thế giới, Trung Quốc là một ngoại lệ may mắn với dự báo tăng trưởng kinh tế từ 6,9% năm 2019 rơi xuống còn 1% dưới tác động của Covid-19. Trong khi đó, từ Mỹ đến châu Âu hay Nhật Bản, GDP đều sụt giảm. Tăng trưởng kinh tế của Mỹ là âm 8% trong năm nay. GDP tại 19 nước sử dụng đồng tiền chung châu Âu giảm hơn 10%.

Báo cáo của OECD, đóng trụ sở tại Paris, đã đưa ra những kết luận tương tự: Pháp là một trong những quốc gia bị Covid-19 tấn công mạnh nhất về mặt kinh tế. GDP của Pháp giảm 11,4% trong năm nay. 6% GDP của 37 nước thành viên OECD có nguy cơ bị "bốc hơi" vì Covid-19 và tệ hơn nữa là nếu dịch bệnh tái phát thì thiệt hại ước tính sẽ lên tới 7,6%.

Đại dịch Covid-19 đang khiến kinh tế toàn cầu lao đao. Ảnh tư liệu

Theo Bộ Thương mại Mỹ, kinh tế nước này đã giảm 5% trong quý I-2020. Tuy nhiên, con số này vẫn chưa tính đầy đủ thiệt hại kinh tế do Covid-19 gây ra. Nhiều nhà phân tích cho rằng mức giảm trong quý II-2020 chắc sẽ nghiêm trọng hơn nhiều. Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin đã đề xuất với các nghị sỹ Quốc hội cách thức phục hồi nhanh chóng nền kinh tế Mỹ từ đại dịch Covid-19 trong bối cảnh các ca nhiễm SARS-CoV-2 vẫn gia tăng tại một số bang.

Tại phiên điều trần do Ủy ban Tài chính Hạ viên Mỹ tổ chức, ông Mnuchin nói: "Chúng tôi giữ vững lập trường nhằm khôi phục kinh tế vì chính quyền làm việc với Quốc hội trên cơ sở lưỡng đảng nhằm thông qua luật và cung cấp khả năng thanh khoản cho các thị trường trong thời gian kỷ lục. Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức cao trong lịch sử, nhưng chúng ta đang có thêm những dấu hiệu cho thấy các điều kiện sẽ cải thiện đáng kể trong quý III và quý IV-2020."

Theo báo cáo của IMF, nhóm 5 nước thành viên ASEAN bao gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan vốn rất năng động cũng sẽ bị giảm đi mất 2% GDP. Trong báo cáo được cập nhật hồi tháng 6-2020, ADB cho biết GDP tại các quốc gia trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương từ 5,4% năm 2019 giảm xuống còn 0,1% trong năm nay.

Mới cách đây 2 tháng, ADB còn tự tin cho rằng GDP của các nước trong khu vực này vẫn giữ được ở mức trên 2%. ADB cũng lưu ý rằng đối với các quốc gia mà ngành du lịch đem về một nguồn thu nhập lớn cũng như các nền kinh tế càng tập trung vào các dịch vụ giải trí, nhà hàng... thì tác động của Covid-19 càng tai hại hơn.

Chuyên gia kinh tế Laurence Boone thuộc OECD giải thích các dự báo đều bi quan bởi thế giới đang đứng trước nhiều ẩn số. Đầu tiên hết là ẩn số chung quanh SARS-CoV-2. Chính vì vậy mà OECD đã phác họa ra hai kịch bản khác nhau.

Thứ nhất, khủng hoảng mà chúng ta đang trải qua lớn gấp đôi so với biến cố hồi năm 2008-2009. Thứ hai, đây là lần đầu tiên toàn cầu bị tấn công cùng lúc, không một khu vực nào được yên ổn. Chúng ta đang đứng trước nhiều bất trắc cho nên tổ chức OCDE lập ra hai kịch bản để tìm cách đối phó hiệu quả nhất.

Theo bà Boone, Covid-19 gây trở ngại cho tiến trình hội nhập kinh tế của thế giới, kèm theo đó là những tác động tai hại về mặt xã hội. Mức đo lường đầu tiên là nạn thất nghiệp. Khủng hoảng y tế lần này đẩy tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ lên đến 10% trong vòng vài tuần lễ.

Tại Anh và Pháp, OECD dự kiến sẽ có đến 15% dân số trong tuổi lao động bị gạt ra ngoài. Tại Tây Ban Nha, 1/5 người trong tuổi lao động không có việc làm. Bà Boone cho rằng điều đáng lo ngại hơn cả là các biện pháp phong tỏa đã được dỡ bỏ, kinh tế được mở cửa trở lại, nhưng chúng ta vẫn chưa có vaccine, chưa có thuốc trị SARS-CoV-2.

Điều đó có nghĩa là nhiều lĩnh vực kinh tế chưa hoặc không thể nào hoạt động bình thường trở lại như trước mùa dịch. Tác động kèm theo là sẽ có nhiều hãng bị phá sản, nhiều người bị thất nghiệp. Sự hỗ trợ của chính phủ phải đi theo hai hướng.

Một là giúp các công ty bị nạn tái cơ cấu lại và có thể là chuyển hướng hoạt động. Hai là tạo điều kiện cho người thất nghiệp dễ hội nhập trở lại vào thị trường lao động. Tuy nhiên, cả hai hướng đi này đều đòi hỏi thời gian và chắc chắn là giai đoạn chuyển tiếp đó sẽ rất đau đớn.

Câu hỏi được đặt ra là cần phải làm những gì để thoát ra khỏi bức tranh kinh tế ảm đạm đó? Chuyên gia kinh tế Yasuyuki Sawada của ADB cho rằng, "hơn bao giờ hết, các chính phủ cần can thiệp để hạn chế những tác động tiêu cực cả về mặt kinh tế lẫn xã hội." Còn bà Boone cho biết có thể rút ra được 3 bài học chính từ Covid-19.

Thứ nhất, cần đa dạng hóa các nguồn cung cấp nguyên và nhiên liệu, tránh đế một sản phẩm chỉ tùy thuộc vào một hay hai nhà cung ứng. Thứ hai, chúng ta đã ỷ lại và lơ là việc tích lũy những kho hàng cần thiết và ở đây đặt ra vấn đề an ninh quốc gia. Thứ ba, đối với một số lĩnh vực, chúng ta cần có những nhà máy và đơn vị sản xuất ngay tại chỗ, có nghĩa là ngay trên lãnh thổ quốc gia hoặc ở ngay trong Liên minh châu Âu (EU).

Hồng Phúc