Báo động tình trạng xây dựng mồ mả tự phát - Bài 1: Muôn kiểu lăng mộ mọc tự phát
Dù đã đạt chuẩn nông thôn mới nhưng ở một số địa phương vẫn tồn tại những khu nghĩa địa, lăng mộ được xây dựng không quy chuẩn, mạnh ai nấy làm. Tình trạng lăng mộ được xây dựng tự phát trên ruộng đồng, không theo quy hoạch để lại nhiều hệ lụy.
Khu lăng mộ riêng lẻ xây trên đất ruộng tại thôn Cổ Tung, xã Nam Trực (Ninh Bình). Ảnh: Nam Dương
Khảo sát tại một số xã thuộc tỉnh Ninh Bình, Hưng Yên cho thấy, đặc điểm nhận dạng những khu lăng mộ tự phát là được xây dựng rải rác trên các thửa ruộng, cánh đồng hoặc gần khu dân cư, thậm chí ngay sát đường giao thông lớn, nằm cách xa, biệt lập với khu nghĩa trang tập trung của địa phương.
Lăng mộ sát nhà dân
Những ngày cuối tháng 10, đi dọc đường Vàng, chạy qua địa bàn các xã Nam Trực, Nam Hồng (tỉnh Ninh Bình), nối tỉnh lộ 490C và QL21, quan sát hai bên đường, chúng tôi nhận ra có rất nhiều khu mộ nhỏ lẻ (mộ đơn hoặc một khu tập trung vài ngôi mộ) được đặt, xây dựng rải rác trên những thửa ruộng.
Tại cánh đồng phía Nam đường Vàng, đoạn qua địa bàn các thôn Nhì, thôn Ba (xã Nam Trực), gần đường có một khu nghĩa trang tập trung. Tuy nhiên, đi sâu xuống cánh đồng, về phía Nam khoảng 1km, chúng tôi gặp một kênh dẫn nước nằm song song đường Vàng; đi dọc bờ kênh, cứ cách một đoạn lại gặp một vài khu lăng mộ được xây dựng trên đất ruộng. Tất cả các khu mộ này đều được xây dựng kiên cố, có khu lăng mộ tường bao vẫn bóng màu sơn mới.
Trên đường Vàng, đoạn gần bờ sông Châu Thành, có một ngôi mộ đơn nhưng được xây dựng to đẹp theo kiểu lăng, nằm ngay sát mặt đường, cách khu nhà dân ở chỉ vài trăm mét. Nằm sát phía sau mấy ngôi nhà mặt đường có đến 3 - 4 ngôi mộ đơn xây trên ruộng lúa, có ngôi mộ nằm sát tường công trình một nhà dân đang được xây dựng. Cách đó khoảng 100 m, ở phía trong cũng có vài khu lăng mộ tập trung, mỗi khu được xây dựng kiên cố trên diện tích ước rộng hàng chục m2. Ở cánh đồng nằm trên địa bàn các thôn Cổ Tung, Cổ Ra, xã Nam Trực có những ngôi mộ đơn hoặc khu lăng mộ đơn nằm rải rác trên các thửa ruộng và có cả một khu lăng mộ được xây dựng rất bề thế.
Ông Nguyễn Văn T. - người dân xã nam Trực cho biết, trong số những ngôi mộ ở đây, có cả những ngôi mộ đã tồn tại từ xa xưa, nay được người thân tôn tạo, xây mới lại. Không chỉ ven con đường Vàng, dọc nhiều tuyến đường huyết mạch khác trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, như: Tỉnh lộ 490C (nối phường Nam Định với tuyến đường bộ ven biển); tuyến đường bộ mới Nam Định - Lạc Quần - Đường bộ ven biển; các tuyến quốc lộ 10, 21, 37, 38 qua địa bàn và nhiều tuyến đường liên xã khác, chúng tôi đều ghi nhận có nhiều ngôi mộ nhỏ lẻ được đặt, xây dựng trên nhiều thửa ruộng, cánh đồng, nằm cách xa, biệt lập với khu nghĩa trang tập trung của địa phương.
Mua, bán đất canh tác xây lăng mộ
Ông Vũ Văn H. (76 tuổi) - phường Thiên Trường (tỉnh Ninh Bình) cho biết: Do nhu cầu xây dựng một khu lăng mộ để quy tập mộ ông bà, bố mẹ và để chuẩn bị sẵn nơi đặt mộ cho thế hệ kế tiếp, đầu năm 2025 ông cùng con cháu trong gia đình đã góp tiền, về quê ở xã Nam Minh tìm mua gần 100 m2 đất ruộng của một người dân. Sau khi mua được ruộng, ông cùng con cháu đã tiến hành xây cất khu lăng mộ tập trung của gia đình, đến nay việc xây dựng đã hoàn tất, toàn bộ mộ của người thân đã được quy tập về đây.
Một khu lăng mộ xây trên đất ruộng ở thôn Nhì, xã Nam Trực (Ninh Bình). Ảnh: Nam Dương
“Người bán ruộng yêu cầu giữ kín thông tin vì theo quy định việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất phải thực hiện theo các quy định của pháp luật, hơn thế việc xây dựng trên đất ruộng là không được phép” - ông H. kể.
Đây cũng là công việc ông Trần Văn C. - người dân xã Nam Minh vừa cùng anh em trong gia đình thực hiện. Cụ thể, ông C. vừa mua được một khu ruộng rộng gần 100m2, đã hoàn thành xây dựng được khu lăng mộ tập trung của cả bản chi, quy tụ được toàn bộ mộ phần tổ tiên, ông bà về nơi này. Hỏi ông C. việc “mua bán” ruộng trên có thông qua và được chính quyền địa phương cho phép không?
Ông B. - xã Nam Minh cho biết: Cách đây mấy năm, khi có nhu cầu, gia đình ông đã dùng một trong những thửa ruộng của mình, vốn được giao để canh tác, nằm ngay sau làng làm nơi xây dựng khu lăng mộ cho người thân.
Còn bà Vũ Thị Q. - xã Nam Minh kể rằng: Thời gian qua, bà nhiều lần phải tiếp một người cùng địa phương đến đặt vấn đề mua lại ruộng của gia đình để làm nơi đặt, xây dựng lăng mộ của dòng họ. “Con cháu giờ đều khá giả, họ muốn xây dựng khu lăng mộ tập trung để quy tập mộ tổ tiên, ông bà về một khu, tiện việc phụng thờ. Biết tôi có thửa ruộng ở gần, lâu nay không canh tác, họ nhiều lần đến đặt vấn đề mua lại. Tôi lưỡng lự chưa nhận lời, vì đất này tôi được xã giao để canh tác chứ không phải để xây dựng công trình” - bà Q. chia sẻ.
Những người phải tự mua ruộng đất làm nơi xây lăng mộ khi được hỏi, đều đưa ra lý do rằng: Những khu nghĩa địa ở địa phương hầu hết đều đã quá chật chội, buộc họ phải tìm kiếm những địa điểm ở bên ngoài. Việc mua, bán đất ruộng, theo họ cũng rất đơn giản, chỉ là hai bên tự thỏa thuận, thống nhất về diện tích, giá cả; không thông qua chính quyền địa phương và cũng không có cơ quan chức năng ngăn cản. Từ đó, hình thành nhận thức, người khác mua được thì mình cũng mua được, người khác bán được, có tiền mình cũng bán. Bên cạnh đó, việc này còn xuất phát từ tâm lý “hơn, thua”, thấy gia đình, dòng họ khác xây dựng được lăng mộ to đẹp trong khi gia đình, dòng họ mình chưa làm bằng, hoặc to đẹp hơn thì cảm thấy thua kém, thấy có lỗi với tổ tiên, người thân nên tìm mọi cách để thực hiện, kể cả góp tiền “mua chui” ruộng để làm.
