Bảo tồn và nhân rộng giống nhãn đặc sản ở Hưng Yên

Nông dân xã Tân Hưng, tỉnh Hưng Yên trồng nhãn đường phèn cho thu nhập cao.

Nhãn lồng đặc sản mang lại giá trị cao

Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Phố Hiến, tỉnh Hưng Yên Bùi Thị Hường chia sẻ: Năm nay nhãn được mùa, giá nhãn giảm mạnh, nhưng những giống nhãn quý của hợp tác xã nông nghiệp xanh Phố Hiến luôn bán được giá cao gấp hơn 2 lần giá nhãn thường. Vào thời điểm, đầu vụ nhãn cùi cổ bán với giá từ 40.000 đồng đến 50.000 đồng/kg; vào chính vụ giá bán hơn 35 nghìn đồng/kg. Toàn bộ diện tích nhãn của Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Phố Hiến, khoảng 20 héc-ta nhãn các loại như: cùi cổ, đường phèn… chất lượng quả thơm ngon được sản xuất theo quy trình VietGAP mang lại hàng tỷ đồng cho các thành viên hợp tác xã.

Anh Trịnh Việt Vương ở thôn Nễ Châu, xã Tân Hưng cho biết: Gia đình anh có 9 sào vườn trồng toàn bộ giống nhãn đường phèn. Cây nhãn đường phèn lâu năm nhất được lấy giống từ cây nhãn tổ ở chùa Hiến trồng cách đây khoảng 70 năm. Quả nhãn đường phèn khi chín vỏ mỏng, bóc ra thấy múi nhãn căng mọng có màu hơi ánh vàng, cùi dày, róc hạt, ăn thấy mềm nhưng giòn, ngọt thanh, hương thơm thoang thoảng như mùi mật ong. Cũng chính bởi hương vị đặc biệt của giống nhãn đường phèn, nên mỗi vụ nhãn đến, ngay từ khi quả nhãn còn xanh non, nhiều khách quen đã tìm đến tận nơi đặt hàng và không có đủ hàng để đáp ứng nhu cầu của khách. Do vậy, toàn bộ sản lượng nhãn đường phèn của anh Vương đều được đặt mua hết, với giá trên 80 nghìn đồng/kg.

Nhãn quả được sản xuất theo quy trình Vietgap bảo đảm chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm.

Anh Vương cho biết thêm, giống nhãn đường phèn “khó tính”, năng suất không cao nên người trồng phải hiểu rõ đặc tính của từng cây để có cách chăm sóc phù hợp mới mang lại hiệu quả cao.

Theo chia sẻ của các nhà vườn, giá bán nhãn đặc sản năm nay dao động từ 40.000-100.000 đồng/kg, có loại lên tới trên 100.000 đồng/kg. Nhãn được khách hàng ưa chuộng không chỉ bởi mẫu mã đẹp mà còn vì chất lượng vượt trội: cùi dày, ráo nước, thơm dịu, hạt nhỏ và vị ngọt đậm... Vì vậy, những giống nhãn này được khách hàng đến tham quan, đặt mua từ sớm với giá cao. Nhiều vườn chưa kịp thu hoạch đã hết hàng từ khi quả còn xanh, cho thấy sức hút đặc biệt của loại quả này.

Bảo tồn, phát triển nguồn gien nhãn đặc sản Hưng Yên

Tỉnh Hưng Yên có khoảng 5.800ha trồng nhãn, trong đó có khoảng 15%-20% tổng diện tích là các giống nhãn đặc sản như: nhãn đường phèn, nhãn cùi, nhãn cùi cổ... tập trung chủ yếu tại các phường, xã như: Hồng Châu, Tân Hưng, Đức Hợp, Hồng Quang, Khoái Châu, Châu Ninh, Triệu Việt Vương…

Ông Trịnh Văn Cương, ở thôn Nễ Châu, xã Tân Hưng, Hưng Yên chia sẻ: Gia đình ông có vườn nhãn đường phèn quả vuông. So với các giống nhãn khác, giống nhãn này năng suất không bằng nhưng bù lại quả rất đều, đẹp, cùi giòn, róc hạt và có vị đậm thơm như mật ong. Năm 2022, vườn nhãn đường phèn được Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên công nhận là vườn cây đầu dòng và cho phép khai thác tối đa 60.000 mắt ghép/năm nên gia đình ông tiếp tục nhân rộng, cung cấp cây giống cho các hộ dân có cùng sở thích để bảo tồn giống nhãn đặc sản này.

Ông Bùi Xuân Tám, xã Tân Hưng sở hữu khoảng 250 cây nhãn cùi cổ. Năm 2022, giống nhãn cùi cổ của gia đình ông Tám đã được cấp giấy chứng nhận và cho phép khai thác tối đa từ 1.000 đến 1.500 mắt ghép mỗi năm. Nhận thấy giống nhãn cùi cổ ngày càng bị mai một, ông đã tập hợp các hội viên hội cựu chiến binh có cùng sở thích để chia sẻ kinh nghiệm trồng nhãn cùi cổ, cũng như tìm giải pháp để bảo tồn và nhân rộng giống nhãn quý này. Đến nay, đã có hàng trăm cây giống đã được ông tặng cho các hội viên hội cựu chiến binh.

Nhãn lồng Hưng Yên được xếp trong nhóm 50 trái cây nổi tiếng của Việt Nam, được đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa "Nhãn lồng Hưng Yên" được công nhận chỉ dẫn địa lý giúp khách hàng nhận biết và thưởng thức sản phẩm chính hiệu nhãn lồng Hưng Yên.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hưng Yên, trên địa bàn tỉnh hiện có khoảng 50 nguồn gien nhãn đang sản xuất ở các địa phương; trong đó, trên 40 nguồn gen có nguồn gốc bản địa. Để bảo tồn, phát triển nguồn gien nhãn đặc sản của Hưng Yên; đồng thời giúp cho việc khai thác, sử dụng hiệu quả và bền vững nguồn tài nguyên cây trồng đặc sản của tỉnh, nâng cao thu nhập cho nông dân, ngày 31/12/2019, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 2918/QĐ-UBND về việc phê duyệt Đề án Bảo tồn và phát triển vùng trồng nhãn, vải đặc sản tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2020-2025, định hướng đến năm 2030.

Nông dân xã Tân Hưng trồng nhãn siêu ngọt theo quy trình Vietgap.

Mục tiêu của đề án là bảo đảm nguồn gien nhãn, vải hiện có của tỉnh được kiểm kê, đánh giá, xây dựng được bộ cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gien nhãn, vải; đồng thời, tỉnh xây dựng mới khu bảo tồn và duy trì bảo tồn hiện trạng cây nhãn tổ; bảo tồn nguyên trạng đối với các cây nhãn, vải có chất lượng ngon, quý hiếm tại vườn của các chủ hộ sở hữu; thành lập vườn bảo tồn chuyển vị các nguồn gen nhãn, vải của tỉnh...

Cùng với đó, các địa phương trong tỉnh tập trung cải tạo, thay thế các vườn nhãn tạp, cây già cỗi cho năng suất, chất lượng thấp bằng các giống đặc sản, có giá trị kinh tế cao.

PHẠM HÀ