Bảo vệ ánh sáng tuổi thơ, nuôi dưỡng ước mơ, khát vọng cho thế hệ tương lai

Bác sĩ Khoa Mắt (Bệnh viện Nhi Thanh Hóa) khám mắt cho trẻ em.

Không khó để bắt gặp những em nhỏ đeo kính trong mỗi gia đình, lớp học. Thậm chí, nhiều trẻ chỉ mới 5 - 6 tuổi đã phải gắn bó với cặp kính dày. Chia sẻ về tình trạng này, nhiều phụ huynh cho rằng việc kiểm soát trẻ sử dụng thiết bị thông minh là vô cùng khó khăn. Bên cạnh đó, môi trường sống thiếu ánh sáng tự nhiên cũng khiến tỷ lệ trẻ mắc cận thị gia tăng.

Chị Hoàng Thị Trang ở phường Hạc Thành cho biết: “Con trai tôi bị loạn thị từ khi mới 6 tuổi. Tôi đã chủ quan không đưa cháu đi khám sớm nên lúc phát hiện cháu đã cận thị khá nặng đi kèm với loạn thị. Lúc đầu tôi nghĩ chỉ cần hạn chế con xem tivi, điện thoại là được, nhưng thực tế việc học nhiều và không có thời gian hoạt động ngoài trời cũng khiến mắt cháu không cải thiện được. Gia đình thực sự rất lo lắng, vì cháu còn nhỏ mà đã phải đeo kính”.

Bác sĩ CKII Hoàng Hoa Quỳnh, Trưởng Khoa Mắt, Bệnh viện Nhi Thanh Hóa nhận định: “Xu hướng gia tăng tật khúc xạ ở trẻ em trong những năm gần đây là điều đáng báo động, thậm chí được ví như một “đại dịch”. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dự báo đến năm 2050, khoảng 50% dân số toàn cầu sẽ bị cận thị, trong đó phần lớn bắt đầu từ lứa tuổi học sinh. Ở nhiều nước Đông Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, tỷ lệ cận thị ở học sinh trung học đã lên tới 70 - 80%. Tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ bị cận thị cũng đang tăng nhanh, đặc biệt ở khu vực thành thị. Đáng lo ngại hơn, trẻ bắt đầu mắc cận ở độ tuổi ngày càng nhỏ, chỉ từ 5 - 7 tuổi và mức độ nặng dần theo quá trình học đường”.

Các tật khúc xạ thường gặp ở trẻ bao gồm: cận thị, viễn thị, loạn thị, nhược thị; trong đó cận thị là phổ biến nhất. Nguyên nhân được xác định là sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và lối sống hiện đại. Nếu bố mẹ bị cận hoặc loạn, nguy cơ con mắc tật khúc xạ càng cao. Trẻ sinh non có nguy cơ lớn hơn. Bên cạnh đó, môi trường học tập và sinh hoạt bất hợp lý như đọc, viết trong thời gian dài, ngồi sai tư thế, khoảng cách quá gần, thiếu ánh sáng, lạm dụng thiết bị điện tử khiến mắt phải điều tiết liên tục, dễ mệt mỏi và suy yếu. Thói quen ít hoạt động ngoài trời, thiếu dinh dưỡng (vitamin A, C, E, kẽm, Omega-3) cũng làm gia tăng nguy cơ.

Hậu quả khi trẻ mắc tật khúc xạ nhưng không được phát hiện và điều trị sớm là rất đáng lo ngại như trẻ thường xuyên ngồi gần bảng, nheo mắt, cúi sát khi đọc, hay kêu mỏi mắt, đau đầu, mất tập trung, dẫn đến học tập sa sút. Nếu không can thiệp kịp thời, trẻ có nguy cơ nhược thị, lác, giảm thị lực kéo dài. Nặng hơn, cận thị nặng có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như thoái hóa võng mạc, bong võng mạc, thậm chí mù lòa khi trưởng thành.

Để phòng ngừa, bác sĩ Hoàng Hoa Quỳnh khuyến cáo phụ huynh hướng dẫn trẻ tuân thủ nguyên tắc 20-20-20: sau mỗi 20 phút học tập hay sử dụng màn hình, cần cho mắt nghỉ 20 giây, nhìn xa khoảng 6 mét để thư giãn. Trẻ nên giữ khoảng cách an toàn khi đọc sách (30 - 35cm), ngồi cách bảng tối thiểu 2m, màn hình máy tính 50 - 60cm. Tư thế ngồi học đúng, ánh sáng phù hợp và đặc biệt hạn chế tối đa thiết bị điện tử với trẻ dưới 5 tuổi là những nguyên tắc quan trọng.

Ngoài ra, trẻ cần tăng cường hoạt động ngoài trời ít nhất 1,5 - 2 giờ/ngày - là biện pháp đã được nhiều nghiên cứu chứng minh giúp hạn chế tiến triển cận thị. Chế độ dinh dưỡng đầy đủ, bổ sung thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất (cà rốt, bí đỏ, rau xanh đậm, cá hồi, trứng, sữa, trái cây tươi) cũng rất cần thiết. Mỗi gia đình cần đưa trẻ đi khám mắt định kỳ từ 3 - 4 tuổi, kiểm tra thị lực mỗi 6 - 12 tháng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời, nhất là với trẻ có yếu tố nguy cơ.

Chăm sóc sức khỏe đôi mắt cho trẻ em không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế, mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Gia đình cần quan tâm, đồng hành cùng trẻ trong học tập, sinh hoạt; tạo môi trường học tập đủ ánh sáng; xây dựng thời khóa biểu khoa học, hợp lý giữa học tập và vận động. Trường học cần chú trọng điều kiện ánh sáng, bàn ghế đúng quy chuẩn, tổ chức thêm hoạt động thể chất ngoài trời. Ngành giáo dục và y tế cần phối hợp chặt chẽ để sàng lọc, phát hiện sớm và can thiệp kịp thời cho trẻ mắc tật khúc xạ.

Một đôi mắt sáng khỏe không chỉ giúp trẻ học tập tốt, mà còn là nền tảng cho sự phát triển toàn diện, tự tin, sáng tạo. Thực trạng gia tăng tật khúc xạ ở trẻ em đang gióng lên hồi chuông cảnh báo mạnh mẽ. Hành động sớm, đồng bộ và quyết liệt chính là cách duy nhất để bảo vệ ánh sáng tuổi thơ, nuôi dưỡng ước mơ và khát vọng của thế hệ tương lai.

Bài và ảnh: Quỳnh Chi