Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ - nền tảng cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp

Chiều ngày 26/08, tại trụ sở Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - Chi nhánh khu vực TP.HCM, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp đã chủ trì tổ chức diễn đàn với chủ đề “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo”.

Tham dự chương trình có ông Võ Tân Thành – Phó Chủ tịch VCCI; ông Nguyễn Thanh Bình - Phó Chủ tịch Thường trực Hội Sáng chế Việt Nam; ông Trần Ngọc Liêm – Giám đốc VCCI Khu vực TP HCM; ông Phạm Thanh Phương - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp tỉnh Tây Ninh; TS LS Nguyễn Văn Viễn – Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ TP HCM, nguyên Phó Cục trưởng Cục Sáng chế; ông Nguyễn Viết Hồng - Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TP HCM, Tổng giám đốc Vina CHG; ThS Luật sư Đỗ Ngọc Anh - Phó Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý và Phát triển doanh nghiệp; LS Lê Quang Vy - Luật sư thành viên Công ty Luật Global Vietnam Lawyers, Hòa giải viên Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC) thuộc Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC); Nhà báo Tùng Quang - Phó Vụ trưởng, Phó Trưởng cơ quan đại diện báo Nhân dân tại phía Nam; bà Vũ Thị Lâm Phương – Giám đốc Công ty TNHH MTV Sở hữu trí tuệ VCCI – Chi nhánh TP HCM…

Toàn cảnh diễn đàn với chủ đề “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo” diễn ra tại TP. HCM vào chiều 26/8.

Về phía ban tổ chức, có sự tham dự của Nhà báo Nguyễn Linh Anh - Tổng Biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp; Nhà báo Phạm Hùng - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp; Luật sư Trương Anh Tú – Chủ tịch TAT Law Firm, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam; Nhà báo Lương Hoàng Hưng - Tổng Biên tập Tạp chí Sở hữu trí tuệ và Sáng tạo.

Ngoài ra, chương trình còn có sự tham dự của đại diện các Hiệp hội ngành hàng và đông đảo lãnh đạo doanh nghiệp cùng sự hiện diện của các luật sư, đại diện các văn phòng, hãng Luật, đại diện phòng pháp chế, truyền thông, thương hiệu của các tập đoàn, doanh nghiệp trên địa bàn TP. HCM và khu vực phía Nam.

Xâm phạm thương hiệu, hệ lụy nặng nề

Mở đầu diễn đàn, Luật sư Mai Thị Thảo – Phó Giám Đốc Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm) chia sẻ, số liệu từ Cục Sở hữu trí tuệ và lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) cho thấy, tình trạng xâm phạm thương hiệu đang ngày càng nghiêm trọng. Năm 2022 có 1.430vụ xâm phạm quyền về nhãn hiệu bị xử lý. Năm 2024 có 1.256vụ hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bị xử lý. Năm 2025 tình trạng hàng hóa xâm phạm SHTT trong nửa đầu năm, lực lượng chức năng đã xử lý vi phạm hành chính hơn khoảng 3.270 vụ liên quan hàng giả và xâm phạm quyền SHTT. Đặc biệt, chỉ trong tháng cao điểm (15/5 – 15/6/2025), có hơn 1.631vụ hàng giả và xâm phạm quyền SHTT, với trị giá tạm giữ lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Những con số này không chỉ phản ánh quy mô ngày càng lớn của tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, mà còn cho thấy mức độ tinh vi, phức tạp và sự liều lĩnh của các hành vi xâm phạm thương hiệu trong nền kinh tế thị trường.

Luật sư Mai Thị Thảo trình bày tại diễn đàn về thực trạng xâm phạm thương hiệu, sở hữu trí tuệ.

Theo Luật sư Mai Thị Thảo, các hình thức xâm phạm thương hiệu phổ biến tại Việt Nam gồm: Hành vi đạo nhái bao bì và mẫu mã; Giả mạo tên thương mại; Làm giả kiểu dáng và nhãn hiệu, Đăng ký nhãn hiệu trùng hoặc tương tự tại Cục Sở hữu trí tuệ và các hành vi xâm phạm thương hiệu trên nền tảng thương mại điện tử và truyền thông số.

Cũng theo Luật sư Thảo, hành vi xâm phạm thương hiệu gây ra những tác động tiêu cực như: Làm suy giảm doanh thu và mất thị phần; Gây tổn hại lớn đến uy tín và niềm tin của khách hàng. Bên cạnh đó, doanh nghiệp bị xâm phạm thương hiệu còn phải đối mặt với chi phí pháp lý và quản trị khủng hoảng ngày càng lớn.

Đồng quan điểm, ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI cũng cho rằng, thực trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trong nước vẫn còn diễn biến phức tạp và gây ra nhiều hệ lụy nặng nề. Điển hình, tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng tràn lan, gây tổn thất lớn cho doanh nghiệp làm ăn chân chính. Xâm phạm nhãn hiệu, bản quyền và cạnh tranh không lành mạnh làm giảm sút niềm tin của người tiêu dùng. Nhiều doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa đủ nguồn lực để tự bảo vệ tài sản trí tuệ của mình.

Ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch VCCI bày tỏ quan ngại về những hệ lụy của hành vi xâm phạm thương hiệu, sở hữu trí tuệ.

Cũng là “nạn nhân” của hành vi xâm phạm thương hiệu, đại diện Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh chia sẻ, thời gian qua, đơn vị này đã nhận được nhiều phản ánh tiêu cực của người tiêu dùng về chất lượng sản phẩm ống nhựa có tên Bình Minh. Tuy nhiên, khi tiến hành kiểm tra thì đơn vị này phát hiện đây không phải là sản phẩm do Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh sản xuất và phân phối.

“Từ dòng ống nhựa U-PVC, phụ kiện, keo dán đến logo (biểu tượng), kiểu dáng bao bì – nhiều doanh nghiệp đã sao chép gần như nguyên vẹn, chỉ biến đổi một vài ký tự. Có trường hợp còn đăng ký tên doanh nghiệp gần giống, rồi “mượn danh” Bình Minh đi tiếp cận đại lý, nhà thầu để ký hợp đồng cung ứng. Người tiêu dùng thì không truy xuất nguồn gốc. Họ chỉ nhớ cái tên: “Nhựa Bình Minh” và dẫn đến hệ quả chúng tôi mất khách hàng, mất niềm tin và mất luôn quyền làm chủ cái tên chính mình”, đại diện Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh bức xúc.

Giải pháp nào để doanh nghiệp tránh mối lo xâm phạm thương hiệu?

Hành vi xâm phạm thương hiệu để lại những hậu quả nặng nề đối với doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng việc xử lý các vụ xâm phạm thương hiệu tại Việt Nam hiện nay còn đang gặp nhiều trở ngại cả về nhận diện, thu thập chứng cứ lẫn thực thi các biện pháp xử lý. Sự phức tạp của thị trường, đặc biệt là sự phát triển nhanh của thương mại điện tử, kết hợp với những hạn chế về khung pháp lý và năng lực thực thi, khiến quá trình bảo vệ thương hiệu trở thành một bài toán nan giải.

Hiến kế khắc phục những điểm nghẽn hiện tại trong công tác bảo vệ thương hiệu, Luật sư Mai Thị Thảo cho rằng, ngành chức năng cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế vận hành của Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ đã được quy định trong Nghị quyết số 81/2025/NQ-UBTVQH15. Trong đó, tập trung hoàn thiện đồng bộ cơ chế vận hành và bổ sung nguồn lực, xây dựng phát triển cơ chế giám định độc lập. Đặc biệt, nâng cao chế tài xử phạt hành chính và tăng cường phối hợp liên ngành giữa các đơn vị có thẩm quyền để sớm phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm.

Chủ đề diễn đàn thu hút sự quan tâm đặc biệt của các chuyên gia, luật sư và các doanh nghiệp.

Tương tự, Ts. Nguyễn Thái Cường, Giảng Viên Trường Đại học Luật TP. HCM nhận định, nguyên nhân cơ bản khiến đạo nhái thương hiệu diễn ra phổ biến là do cơ chế xử lý chưa đủ sức răn đe và chưa kịp thời. Cụ thể, về chế tài hành chính thì mức phạt hành chính đối với hành vi vi phạm còn thấp. Về tố tụng dân sự thì thường kéo dài và tốn kém, khiến các doanh nghiệp nhỏ và vừa ngần ngại theo đuổi đến cùng.

“Mặc dù Nghị định 46/2024/NĐ-CP đã nâng mức phạt tối đa và bổ sung công cụ xử lý trực tuyến, nhưng mức phạt vẫn chưa đủ tương xứng với lợi nhuận bất chính. Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp vi phạm coi việc nộp phạt là “chi phí kinh doanh”, từ đó tạo ra tâm lý “nhờn luật”, Ts. Cường đánh giá.

Về giải pháp, Ts. Nguyễn Thái Cường cũng kiến nghị sớm hoàn thiện khung pháp luật. Trong đó, tập trung xây dựng sự thống nhất và liên thông giữa Luật Sở hữu trí tuệ (2005, sửa đổi 2022) và Luật Cạnh tranh(2018). Bên cạnh đó là nghiên cứu áp dụng cơ chế bồi thường trừng phạt cho các trường hợp cố ý vi phạm nghiêm trọng, luật hóa các cam kết quốc tế trong CPTPP và EVFTA giúp nâng chuẩn bảo hộ thương hiệu, bảo đảm hài hòa với xu hướng toàn cầu. Và tăng cường chế tài thực thi để nâng cao tính răn đe

Ông Nguyễn Văn Viễn, Chủ tịch Hội Sở hữu trí tuệ TP. HCM phát biểu tham luận tại diễn đàn.

Song song với khung pháp luật thì cũng cần tăng cường ứng dụng công nghệ trong quản lý và bảo vệ thương hiệu, xây dựng cơ sở dữ liệu công khai, tập trung về nhãn hiệu đã đăng ký, tích hợp với hệ thống của WIPO, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, cơ quan quản lý và cả người tiêu dùng trong việc tra cứu, đối chiếu và xác minh nhanh chóng. Cuối cùng là nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Trong khi đó, dưới góc độ quản lý Nhà nước, ông Nguyễn Thành Nam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương) đề xuất các giải pháp cụ thể:

Tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm: Triển khai cao điểm truy quét hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ trên toàn quốc, tập trung vào thương mại điện tử và mạng xã hội. Phối hợp với các lực lượng chức năng để xử lý nghiêm, kết hợp giáo dục nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Ông Nguyễn Thành Nam, Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương) chia sẻ về những khó khăn trong công tác quản lý nhà nước về quyền sở hữu trí tuệ. Ảnh: Hoàng Châu

Ứng dụng công nghệ truy xuất và xác thực nguồn gốc: Đẩy mạnh triển khai Luật Chất lượng 2025 và các Thông tư liên quan, yêu cầu bắt buộc truy xuất cho các nhóm sản phẩm rủi ro cao. Xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia về nguồn gốc hàng hóa, tích hợp AI, blockchain, phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để phát hiện vi phạm sở hữu trí tuệ thời gian thực.

Hoàn thiện chính sách cho tài sản số: Trong thí điểm sàn giao dịch tài sản số, tích hợp quy định bảo hộ sở hữu trí tuệ số, như xác minh danh tính và theo dõi giao dịch để ngăn chặn sao chép, giả mạo tài sản trí tuệ. Khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sử dụng blockchain để bảo vệ quyền sở hữu.

Hợp tác liên ngành và quốc tế: Tăng cường phối hợp giữa Bộ Công Thương, VCCI, các hiệp hội doanh nghiệp và đối tác quốc tế để chia sẻ kinh nghiệm chống vi phạm sở hữu trí tuệ. Đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực bảo hộ sở hữu trí tuệ qua đào tạo và tư vấn.

- Xây dựng hệ sinh thái đổi mới: Thực hiện Nghị quyết 57/NQ-TW bằng cách ưu tiên nguồn lực cho nghiên cứu, phát triển công nghệ bảo vệ sở hữu trí tuệ, góp phần xây dựng nền kinh tế số bền vững.

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm, Ủy viên Thường vụ Trung ương Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam - “Không có sở hữu trí tuệ - sẽ không có đổi mới sáng tạo; không có đổi mới sáng tạo - sẽ không có tăng trưởng bền vững”.

Trong nền kinh tế số, nơi giá trị vô hình ngày càng chiếm tỷ trọng lớn, sở hữu trí tuệ chính là “hệ miễn dịch” của doanh nghiệp Việt. Nếu không được bảo vệ, sáng tạo sẽ bị đánh cắp, niềm tin sẽ bị bào mòn, và thương hiệu Việt sẽ khó đứng vững trên thị trường toàn cầu. Mỗi thương hiệu Việt được bảo vệ thành công chính là một phần danh dự và sức mạnh của Tổ quốc.

Sở hữu trí tuệ phải được xem là “lá chắn sinh tử” của thương hiệu Việt trong kỷ nguyên số. Do đó, chúng ta cần sớm thành lập và hoàn thiện Tòa chuyên trách về Sở hữu trí tuệ, với đội ngũ thẩm phán, thư ký được đào tạo chuyên sâu, để không còn những bản án thiếu tính chuyên môn khiến cả hệ thống hành chính lúng túng.

Thanh Tùng