'Bắt cóc online' tấn công học sinh, sinh viên: Chuyên gia nói về 'hàng rào phòng vệ'

Nữ sinh bị "bắt cóc online" trình báo cơ quan công an. Ảnh: tienphong.vn

Chỉ trong vài ngày cuối tháng 7/2025, nhiều vụ “bắt cóc online” đã bị phát hiện tại Hà Nội và Hà Tĩnh. Không phải bắt cóc thật, mà là tội phạm sử dụng danh nghĩa công an để đe dọa, thao túng tâm lý nạn nhân, khiến các em tự cô lập rồi làm theo mọi yêu cầu vô lý của đối tượng. Điều đáng báo động không chỉ là thủ đoạn, mà là sự thụ động của chúng ta trước tội ác kiểu mới này.

Ngày 23/7, em X. (SN 2007) nhận được cuộc gọi của một người xưng là Công an, thông báo X. liên quan đến vụ án rửa tiền và hướng dẫn X tải phần mềm zoom Workplace để làm việc trực tuyến với 1 người mặc trang phục cảnh sát. Đối tượng yêu cầu X thuê phòng khách sạn và không liên lạc với bất kỳ ai để “hợp tác điều tra”. Chúng còn lừa cô gái cởi hết đồ để chứng minh trên người “không có hình xăm hay dấu hiệu khả nghi” rồi quay clip, gửi cho gia đình, ép chuyển khoản 300 triệu đồng để “chuộc người” và yêu cầu không được báo công an.

Cũng với thủ đoạn trên, trong tuần qua, nhóm tội phạm đã “bắt cóc online” 1 nữ sinh viên đại học ở Ô Chợ Dừa, 1 nam sinh viên ở Ba Đình (Hà Nội) và 1 thanh niên ở Hà Tĩnh.

May mắn, cả 4 vụ đều được công an phát hiện và xử lý thành công.

4 vụ “bắt cóc online” đều có điểm chung: Nạn nhân là các bạn trẻ, có học, nhưng thiếu kiến thức pháp lý và phản xạ phòng vệ cơ bản. Bị cáo buộc liên quan đến tội phạm, các em lập tức tin, hoảng loạn, và làm theo mọi yêu cầu – từ thuê khách sạn, rút khỏi mạng xã hội, đến xin tiền cha mẹ mà không một lời giải thích.

Đáng sợ hơn, một số bạn còn tin rằng mình đang “hợp tác điều tra”, rằng công an có thể làm việc qua điện thoại, qua video call, thậm chí có thể ra lệnh không được báo cho bố mẹ.

Trong kỷ nguyên số, một thanh niên có thể bị "bắt cóc" mà không cần rời khỏi thành phố.

Tội ác ngày nay không còn cần bạo lực – chỉ cần sự thiếu chuẩn bị của chúng ta. Nếu gia đình không nói trước, nếu nhà trường không cảnh báo, nếu xã hội không lên tiếng, thì chính con em chúng ta sẽ là người trả giá đầu tiên.

Tội phạm đã "đổi hình". Còn cách chúng ta bảo vệ con em mình – đã đổi kịp chưa?

Trung tá Phí Văn Thanh: “Bình tĩnh - kiểm chứng – báo cáo kịp thời” sẽ tránh được bẫy tâm lý của tội phạm”

Với câu hỏi này, VietTimes đã trao đổi với trung tá Phí Văn Thanh, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an, nhằm tìm ra “hàng rào phòng vệ” cho tình trạng “bắt cóc online” đang có dấu hiệu chưa dừng lại.

Theo trung tá Phí Văn Thanh, trước hết phải làm rõ thủ đoạn của loại tội phạm này để nhận diện. Quy trình của “bắt cóc online” gồm 5 bước cơ bản:

Thứ nhất, tội phạm sẽ tạo ra áp lực tâm lý cho nạn nhân, như giả danh Công an, Viện Kiểm sát, Tòa án thông báo nạn nhân dính dáng đến vụ án hình sự nào đó, như rửa tiền, ma túy vv… với giọng rất nghiêm trọng, rồi xác định tài khoản có liên quan.

Bước thứ hai, chúng yêu cầu nạn nhân phải hợp tác điều tra để chứng minh mình vô tội, bằng cách giữ bí mật tuyệt đối, nhằm cô lập nạn nhân khỏi mọi sự hỗ trợ, chỉ còn tin vào chúng.

Bước thứ ba chúng hướng dẫn nạn nhân tự cách ly để “phối hợp điều tra”, nhằm tạo môi trường cô lập nạn nhân để dễ kiểm soát và thao túng hành vi, tâm lý của nạn nhân.

Bước thứ tư chúng yêu cầu nạn nhân cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng để chứng minh tiền sạch và đe dọa không hợp tác sẽ bị cưỡng chế hoặc khởi tố ngay lập tức, để đánh vào tâm lý nạn nhân.

Bước cuối cùng là chúng cắt liên lạc và xóa dấu vết sau khi nhận tiền.

Theo Trung tá Phí Văn Thanh, có 4 lý do chính của các vụ “bắt cóc online”: Thứ nhất là nạn nhân dễ bị thao túng tâm lý, nên bị tội phạm khai thác nỗi sợ bản năng khi thấy thông báo liên quan đến pháp luật là mất bình tĩnh.

Thứ hai là bị cô lập thông tin, không liên lạc được với bên ngoài, khiến nạn nhân chỉ nghe theo bọn tội phạm thao túng tâm lý.

Lý do quan trọng nhất là đối tượng tạo áp lực thời gian, thúc giục để nạn nhân không kịp suy nghĩ.

Lý do cuối cùng cũng là nguy hiểm nhất là việc sử dụng công nghệ mới: Deepfake, Video call giả, giấy tờ giả.

Đặc biệt, trung tá Phí Văn Thanh cho biết nạn nhân trong các vụ “bắt cóc online” thường là các bạn học sinh, sinh viên, những người trẻ. Tội phạm thường nhắm vào nhóm này bởi vì các em thiếu kinh nghiệm sống, thiếu kiến thức pháp luật, như không biết điểm quan trọng là không cơ quan điều tra nào lại làm việc qua mạng, như đưa lệnh triệu tập vv…

Hơn nữa, thực tế từ các vụ “bắt cóc online” cho thấy các nạn nhân sống quá phụ thuộc vào thiết bị điện tử, không có kiểm chứng của người lớn, nên dễ hoảng loạn

Để phòng tránh bị “bắt cóc online”, Trung tá Phí Văn Thanh khuyến cáo: Khi tham gia vào không gian mạng, người dùng phải bình tĩnh, tỉnh táo, sáng suốt. Khi nhận cuộc gọi thông báo liên quan đến vụ án hình sự, phải dừng cuộc gọi, để tránh rơi vào kịch bản thao túng tâm lý của tội phạm.

Tiếp nữa phải liên hệ với người thân qua số khác để xác minh có đúng tình huống.

Không chia sẻ thông tin cá nhân và không chuyển tiền cho bất cứ ai trong tình huống thế.

Nhanh chóng báo cho công an, đưa toàn bộ thông tin và tài khoản mà đối tượng yêu cầu chuyển tiền vào, để lực lượng chức năng xử lý.

"Bình tĩnh - kiểm chứng - báo cáo kịp thời sẽ tránh được bẫy tâm lý của tội phạm”, trung tá Phí Văn Thanh nhấn mạnh.

Với câu hỏi “làm cách nào để bảo vệ cho các bạn trẻ trước tình trạng “bắt cóc online” có chiều hướng chưa dừng”, Trung tá Phí Văn Thanh chỉ ra “hàng rào tự vệ” 3 cấp:

Cá nhân cần chủ động cập nhật kiến thức cơ bản qua các thông báo thường xuyên của lực lượng công an về phương thức, các thủ đoạn và các vụ “bắt cóc online” đã xảy ra. Quan trọng là mọi người không được chia sẻ thông tin cá nhân lên mạng xã hội, vì tội phạm sẽ thu thập để sử dụng.

Gia đình nên thiết lập các cuộc gọi trong trường hợp khẩn cấp với quy ước riêng để dễ nhận ra tình huống xấu với các thành viên. Nhất là cha mẹ phải thường xuyên trò chuyện, gắn kết mối quan hệ gia đình, để có thể cảnh báo về các vụ án đã xảy ra, nhằm cập nhật kiến thức cho các bạn trẻ.

Ở nhà trường, các thầy cô nên thường xuyên tổ chức chuyên đề ngoại khóa, truyền thông về kỹ năng phòng chống lừa đảo, đặc biệt là lừa đảo trên không gian mạng; mời các chuyên gia đến nói chuyện. Điều quan trọng nhất là nhà trường dạy cho học sinh các kỹ năng sống, như phản ứng làm sao khi bỗng nhiên bị bắt vào cô lập trong một cái phòng vv..

“Nếu có đủ 3 “hàng rào” này thì các bạn trẻ sẽ được bảo vệ tốt hơn”, trung tá Thanh nhấn mạnh.

Thanh Hằng