Bất ổn chính trị tại Nhật Bản làm mờ triển vọng ngân sách và thời điểm tăng lãi suất

Trụ sở BoJ

Thủ tướng Shigeru Ishiba đang đối mặt với làn sóng kêu gọi từ nội bộ đảng Dân chủ Tự do (LDP), yêu cầu ông từ chức để chịu trách nhiệm cho thất bại nặng nề của đảng trong cuộc bầu cử Thượng viện tháng 7 và bầu cử Hạ viện năm ngoái.

Dù ông Ishiba phủ nhận ý định từ chức, sự sụt giảm ủng hộ đã làm dấy lên câu hỏi về tương lai chính trị của ông. Giới phân tích nhận định thay đổi lãnh đạo sẽ có tác động đáng kể đến triển vọng chính sách tài khóa và tiền tệ.

Trong cuộc họp ngày thứ Sáu tuần trước, các nghị sĩ đã nhất trí xem xét tổ chức một cuộc bầu chọn lãnh đạo hiếm hoi, ngay cả khi ông Ishiba vẫn đang giữ chức Chủ tịch đảng.

Theo quy định của LDP, cuộc bầu cử này sẽ diễn ra nếu đa số nghị sĩ và lãnh đạo cấp vùng của đảng đồng ý.

Tuy nhiên, theo các nghị sĩ và quan chức chính phủ am hiểu quy trình, chưa rõ mất bao lâu để đảng này đưa ra quyết định. Cuộc bỏ phiếu sớm nhất có thể diễn ra vào tháng 9, cho phép chính quyền mới xây dựng gói chi tiêu nhằm giảm thiểu tác động kinh tế từ thuế quan của Mỹ. Nếu không diễn ra vào tháng 9, cuộc bầu chọn có thể phải lùi sang đầu năm sau để tránh làm gián đoạn quá trình xây dựng ngân sách tài khóa mới.

"Chúng tôi sẽ không ngạc nhiên nếu LDP tổ chức bầu lãnh đạo vào tháng 9", các chuyên gia phân tích của UBS nhận định và thêm rằng: "Dường như những bất định chính trị sẽ khó sớm được giải quyết".

Tại Nhật Bản, Bộ Tài chính tiếp nhận đề xuất chi tiêu từ các bộ vào tháng 8 và hoàn tất dự thảo ngân sách vào cuối tháng 12. Ngân sách phải được quốc hội thông qua để kịp áp dụng từ tháng 4 - thời điểm bắt đầu năm tài khóa mới. Nếu không được thông qua kịp thời, chính phủ sẽ phải lập ngân sách tạm thời, có thể gây thiệt hại cho nền kinh tế do chậm giải ngân.

Một số nghị sĩ LDP cho rằng ông Ishiba nên từ chức để phá thế bế tắc. Sau khi mất quyền kiểm soát ở cả hai viện quốc hội, liên minh cầm quyền do LDP dẫn đầu buộc phải tìm kiếm sự ủng hộ của phe đối lập để thông qua luật và ngân sách. Tuy nhiên, các đảng đối lập đã bác bỏ khả năng liên minh nếu ông Ishiba còn tại vị.

"Nhật Bản cần một chính phủ liên minh ổn định. Nếu không, sẽ không thể theo đuổi các chính sách nhất quán. Tốt nhất là LDP tìm kiếm đối tác liên minh dưới sự lãnh đạo mới", nhân vật kỳ cựu của LDP Ken Saito nói với Reuters.

Thách thức đối với BoJ

Vị thế chính trị yếu kém của ông Ishiba và tình trạng bất ổn kéo dài cũng khiến BoJ khó xác định thời điểm nối lại việc tăng lãi suất.

Dù ít chuyên gia dự báo BoJ sẽ nâng lãi suất trong cuộc họp tháng 9, một số cho rằng khả năng hành động sẽ vào tháng 10, tháng 12 hoặc tháng 1 năm sau vẫn cao, khi có thêm dữ liệu về tác động của thuế quan Mỹ lên kinh tế Nhật.

Là người có lập trường tài khóa thận trọng, ông Ishiba ủng hộ BoJ trong việc dần rút các biện pháp kích thích quy mô lớn kéo dài suốt thập kỷ qua, khi lạm phát đã vượt mục tiêu 2% trong hơn ba năm. Tuy nhiên, thất bại bầu cử nặng nề khiến chính quyền của ông dễ chịu sức ép kêu gọi tăng chi tiêu và nới lỏng tiền tệ.

Nhiều đảng đối lập đã thúc giục BoJ hoãn hoặc giảm tốc độ nâng lãi suất để tập trung hỗ trợ nền kinh tế. Nếu LDP tổ chức bầu lãnh đạo, cuộc đua có thể thu hút sự chú ý vào các ứng viên như bà Sanae Takaichi - người theo trường phái kích thích kinh tế và từng gọi việc tăng lãi suất là "ngu ngốc".

Điều này có thể khiến BoJ thận trọng hơn trong việc nâng lãi suất trong những tháng tới nhằm tránh bị cuốn vào tranh cãi chính trị.

"Tất cả những gì chúng tôi có thể nói là sẽ tiếp tục thực hiện các chính sách phù hợp để đạt mục tiêu lạm phát 2% một cách bền vững và ổn định", Thống đốc BoJ Kazuo Ueda cho biết trong cuộc họp báo đầu tháng này khi được hỏi về kịch bản chính trị tác động tới chính sách tiền tệ.

"Không thể dự đoán chính trị sẽ diễn biến ra sao, điều đó đồng nghĩa với việc BoJ nên giữ lập trường chờ đợi và quan sát", một nguồn tin am hiểu quan điểm của ngân hàng trung ương chia sẻ.

Đại Hùng