Bê bối tham nhũng thổi bùng khủng hoảng viện trợ EU dành cho Ukraine

Bê bối tham nhũng ở Ukraine

Trong suốt gần bốn năm xung đột giữa Nga và Ukraine, các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu (EU) đã đầu tư hàng tỷ USD vào ngành năng lượng và cơ sở hạ tầng của Ukraine, vốn bị tàn phá bởi các cuộc tấn công của Nga. Bên cạnh đó, họ cũng đã quyên góp thêm hàng tỷ USD nữa để mua vũ khí cho Kiev. Hiện nay, các quốc gia châu Âu đang gánh vác phần lớn trách nhiệm viện trợ cho Ukraine, sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Trump ngừng cung cấp viện trợ tài chính trực tiếp.

Trước thông tin về những vụ tham nhũng gần đây ở Ukraine, văn phòng Thủ tướng Đức Friedrich Merz cho biết, ông đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Zelensky vào ngày 13/11 để bày tỏ sự lo ngại của châu Âu. Ông nhấn mạnh: "Chúng tôi hy vọng Ukraine sẽ tiếp tục thúc đẩy các biện pháp chống tham nhũng và cải cách trong nước".

Ảnh minh họa: Reuters

Ông Guillaume Mercier, phát ngôn viên của Ủy ban Châu Âu, cho biết EU đang theo dõi chặt chẽ cuộc điều tra tại Kiev. Ông nhấn mạnh rằng Ukraine cần bảo vệ các cơ quan chống tham nhũng độc lập của mình và "đảm bảo tính toàn vẹn của mọi khoản hỗ trợ tài chính, đặc biệt là những khoản liên quan đến năng lượng". Các quan chức EU cũng khẳng định rằng các cuộc điều tra này là minh chứng cho sự tiến bộ trong các nỗ lực chống tham nhũng tại Ukraine. Tuy nhiên, ông Mercier cũng lưu ý rằng "cho đến nay vẫn chưa có bằng chứng nào cho thấy khoản tiền hỗ trợ của EU đã bị Ukraine dùng sai mục đích”.

Bà Kaja Kallas, người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU, đã bày tỏ sự tiếc nuối sâu sắc về vụ bê bối tham nhũng này và cho rằng Kiev cần phải "xem xét vấn đề này một cách nghiêm túc".

Hai cơ quan chống tham nhũng chính của Ukraine là Cục Chống tham nhũng Quốc gia (NABU) và Văn phòng Công tố chuyên trách chống tham nhũng (SAPO) đã công bố cuộc điều tra tham nhũng trên diện rộng vào tuần này, có thể nhắm vào những người thân cận với Tổng thống Zelensky.

Trong suốt mùa hè, văn phòng của ông Zelensky đã cố gắng nhưng không thành công trong việc vô hiệu hóa các cơ quan giám sát này, gây ra các cuộc biểu tình rầm rộ ở Ukraine. Cuối cùng, nhà lãnh đạo Kiev đã từ bỏ nỗ lực hạn chế tính độc lập của các cơ quan này.

Bộ trưởng Năng lượng Ukraine Svitlana Grynchuk và Bộ trưởng Tư pháp German Galushchenko đã nộp đơn từ chức theo yêu cầu của Tổng thống Zelensky sau khi vụ bê bối bị phanh phui. Ông Tymur Mindich, cựu đối tác kinh doanh của Tổng thống Ukraine, người bị tình nghi là nhân vật “đầu sỏ” trong vụ việc, đã trốn khỏi đất nước.

Dòng chảy viện trợ từ EU tới Ukraine sẽ ngưng trệ?

Thời điểm vụ bê bối bị “đưa ra ánh sáng” không thể tệ hơn, trong bối cảnh Tổng thống Zelensky đang kêu gọi các đối tác châu Âu cung cấp thêm hỗ trợ quân sự. Lời hứa về việc kiểm soát tham nhũng đang là yếu tố then chốt để Ukraine tiếp tục nhận viện trợ từ EU và hoàn thành giấc mơ gia nhập Liên minh châu Âu.

Kể từ khi chính quyền Trump cắt giảm hỗ trợ, các nước châu Âu đã trở thành “nhà tài trợ chính” cho Ukraine và họ đang tìm cách tăng cường hỗ trợ khi Kiev đối mặt tình trạng thâm hụt ngân sách. Một trong những đề xuất đáng chú ý là sử dụng khoảng 200 tỷ USD tài sản của Nga đang bị phong tỏa, song kế hoạch này đang vấp phải nhiều trở ngại.

Các quan chức châu Âu thừa nhận họ không có nhiều lựa chọn ngoài việc tiếp tục hỗ trợ Ukraine trong xung đột với Nga, đồng thời thúc giục Kiev phải mạnh tay trong việc xóa bỏ nạn tham nhũng. Bộ trưởng Tài chính Hà Lan Eelco Heinen cho biết ông đang đàm phán với các quan chức Ukraine để nhấn mạnh rằng họ phải “mạnh tay” hơn trong chống tham nhũng, bởi điều này cũng sẽ là một trong những yêu cầu then chốt để Ukraine tiếp tục nhận viện trợ từ EU.

Bộ trưởng Tài chính Litva Kristupas Vaitiekunas, khi được hỏi liệu vụ bê bối này có ảnh hưởng đến lòng tin của EU hay không, đã trả lời thẳng thắn: "Có thể, nhưng chúng tôi còn lựa chọn nào khác đâu". Ông nhấn mạnh rằng Ukraine đang chiến đấu "cho tự do và quyền lựa chọn cách sống của mình", và dù thế nào, EU vẫn không thể bỏ rơi Kiev.

Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ vào đầu năm 2022, EU và các quốc gia thành viên đã cung cấp hơn 200 tỷ USD cho Ukraine, bao gồm tài trợ, vay vốn và hỗ trợ vật chất. Tuy nhiên, EU đã tạm dừng giải ngân viện trợ vì các cải cách bị đình trệ, bao gồm cả trong mùa hè này. Trước cuộc điều tra gần đây, các quan chức EU đã bày tỏ lo ngại về tham nhũng và cam kết giám sát chặt chẽ tất cả các khoản viện trợ nếu cho phép Ukraine tiếp cận nguồn tài chính từ tài sản bị phong tỏa của Nga.

Các nhà lãnh đạo EU hiện đang tập trung vào việc khai thác tài sản của Nga, trong bối cảnh nền kinh tế nội khối đang lao dốc, Mỹ rút dần hỗ trợ quân sự và lo ngại về khủng hoảng ngân sách tiếp tục gia tăng trong năm tới. Tuy nhiên, kế hoạch này đã gặp nhiều trở ngại, chủ yếu do những lo ngại về rủi ro về mặt pháp lý, tài chính và chính trị từ phía Bỉ, nơi đang giữ phần lớn số tiền bị phong tỏa của Moscow.

Ủy ban châu Âu vẫn đang tìm cách giải quyết những vấn đề này và đưa ra các giải pháp thay thế, trong đó có khả năng sử dụng các khoản vay chung từ ngân sách EU hoặc để các quốc gia thành viên tự huy động vốn. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, cho biết EU đang xem xét kỹ lưỡng các giải pháp này trước khi đưa ra câu trả lời cuối cùng.

Bộ trưởng Kinh tế Đan Mạch Stephanie Lose, phát biểu rằng: "Việc thảo luận về hậu quả của hành động là điều cần thiết, nhưng chúng ta cũng phải nhớ rằng hậu quả của việc không hành động, của việc châu Âu bỏ rơi Ukraine, cũng sẽ rất nghiêm trọng”.

Tuy nhiên, vụ bê bối tham nhũng ở Ukraine cũng khiến những tiếng nói phản đối chính sách viện trợ của châu Âu, trong đó có Thủ tướng Hungary Viktor Orban, có thêm lý do để củng cố lập trường của mình. Ông Orban đã lên tiếng chỉ trích rằng châu Âu đang đổ tiền thuế của công dân vào một "sự hỗn loạn" do các quan chức Ukraine tạo ra.

Trong bối cảnh đó, ông Guillaume Mercier – phát ngôn viên của Ủy ban Châu Âu, nhấn mạnh rằng Ukraine phải cam kết tăng cường giám sát các doanh nghiệp nhà nước và quy trình mua sắm công như một phần của tiến trình gia nhập EU. Kiev cũng cần xây dựng hồ sơ thực thi pháp luật vững chắc, đặc biệt trong các vụ án tham nhũng của các quan chức cấp cao.

Gia nhập EU là hành trình dài hơi, đòi hỏi quyết tâm chính trị bền bỉ và những bước cải tổ sâu rộng. Tiến trình này phụ thuộc chặt chẽ vào mức độ tiến bộ của Ukraine trong các lĩnh vực then chốt như quản trị và chống tham nhũng. Trong báo cáo mới nhất, Ủy ban Châu Âu ghi nhận những cải thiện đáng kể mà Kiev đạt được ngay cả giữa thời chiến, song vẫn cảnh báo về “tiến độ hạn chế” trong cuộc chiến chống tham nhũng - một điểm nghẽn có thể cản trở tham vọng hội nhập của Ukraine.

Diệp Thảo/VOV.VN (Tổng hợp)