BGI và lo ngại 'siêu chiến binh' Trung Quốc theo Mỹ

Thượng nghị sĩ Mark Warner cảnh báo BGI có thể vượt Huawei về quy mô và tầm ảnh hưởng khi công ty này thu thập và xử lý dữ liệu DNA trên phạm vi toàn cầu. Theo ông, dữ liệu gien ở quy mô lớn đang trở thành tài sản chiến lược liên quan trực tiếp đến an ninh quốc gia, kèm lo ngại về nghiên cứu tăng cường hiệu suất con người cho mục đích quân sự. BGI bác bỏ và khẳng định tuân thủ pháp luật, không truy cập dữ liệu cá nhân của người Mỹ.

Mark Warner dự đoán BGI sẽ làm lu mờ Huawei về cả quy mô và tầm ảnh hưởng - Ảnh: Getty Images

Tổng quan: BGI trong bức tranh công nghệ sinh học

BGI là một trong những công ty nghiên cứu gien lớn nhất thế giới, vận hành phòng thí nghiệm giải trình tự DNA tại Trung Quốc và nhiều quốc gia. Theo Ủy ban An ninh Quốc gia về Công nghệ Sinh học Mới nổi, BGI xử lý dữ liệu cho bệnh viện, hãng dược và nhà nghiên cứu ở hàng chục nước. NBC News cho biết BGI mở rộng từ Viện Gien Bắc Kinh, cung cấp dịch vụ giải trình tự, xét nghiệm tiền sản, sàng lọc ung thư và phân tích di truyền dân số quy mô lớn; trong đại dịch, có nơi BGI tham gia xây dựng hệ thống xét nghiệm và cơ sở dữ liệu di truyền quốc gia.

Dữ liệu di truyền như tài sản chiến lược

Các quan chức tình báo Mỹ cho rằng hoạt động toàn cầu mang lại cho BGI quyền tiếp cận bộ sưu tập dữ liệu di truyền rất lớn. Theo The Washington Post, dữ liệu di truyền ở quy mô lớn vượt ra ngoài phạm vi y tế, trở thành năng lực chiến lược trong một “cuộc chạy đua vũ trang DNA”.

Hồ sơ DNA có thể tiết lộ tổ tiên, đặc điểm thể chất, nguy cơ bệnh và quan hệ gia đình.
Khi liên kết với trí tuệ nhân tạo, dữ liệu có thể phục vụ giám sát, theo dõi và nghiên cứu sinh học dài hạn gắn với an ninh quốc gia.

Tại CNBC CFO Council ở Washington D.C, Mark Warner nhấn mạnh: “Họ đang hút sạch dữ liệu DNA”, cho rằng mức độ thử nghiệm trên người và rủi ro đánh cắp tài sản trí tuệ là đáng lo ngại.

Khía cạnh quân sự: tăng cường hiệu suất con người

Một nỗi lo chủ đạo là khả năng thúc đẩy công nghệ sinh học để tạo ra “siêu chiến binh” tăng cường về mặt di truyền. Theo bài xã luận trên Wall Street Journal do John Ratcliffe viết năm 2020, các phân tích quốc phòng Mỹ đề cập hoạt động thu thập DNA dân số, cơ sở dữ liệu quân sự và mô hình hóa hiệu suất con người dựa trên AI. Mark Warner nói mối lo này là “đáng sợ”.

Các nhà điều tra của Quốc hội Mỹ, theo Ủy ban Đặc biệt của Hạ viện về Trung Quốc, từng cảnh báo BGI có quan hệ chặt chẽ với chính phủ và quân đội Trung Quốc; phía Mỹ lập luận Trung Quốc ít phân biệt giữa dữ liệu thương mại và nhu cầu an ninh quốc gia.

Bài học Huawei và cửa sổ thời gian chính sách

Warner so sánh quỹ đạo BGI với Huawei: một thập kỷ trước, Huawei ít được biết đến ở Mỹ nhưng trở thành tập đoàn chi phối hạ tầng 5G nhờ hậu thuẫn nhà nước, tiếp cận thị trường toàn cầu và giá cạnh tranh. Dù Mỹ đưa Huawei vào danh sách đen thương mại từ năm 2019, Warner thừa nhận nhiều hạ tầng cốt lõi 5G đã định hình trước đó.

Quân đội Trung Quốc chuẩn bị trước cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh ngày 3.9 - Ảnh: Tân Hoa Xã

Khung pháp lý và phản hồi của BGI

Tổ chức tư vấn Foundation of Defense of Democracies kêu gọi hạn chế tiếp cận của BGI với tổ chức Mỹ. Quốc hội Mỹ theo đuổi các phiên bản Đạo luật BIOSECURE nhằm hạn chế hoạt động của doanh nghiệp công nghệ sinh học Trung Quốc tại Mỹ; một số bệnh viện và tổ chức nghiên cứu Mỹ có quan hệ với công ty gien Trung Quốc chịu áp lực liên bang. BGI phản hồi: “Đạo luật BIOSECURE là lá cờ giả nhắm vào các công ty dưới tiền đề an ninh quốc gia. Chúng tôi tuân thủ luật pháp nghiêm ngặt và không tiếp cận dữ liệu cá nhân của người Mỹ trong bất kỳ hoạt động nào”.

Năng lực tình báo và phối hợp đồng minh

Warner đánh giá tình báo Mỹ chậm nhận diện mối đe dọa công nghệ sinh học, do tập trung quá nhiều vào chính phủ và quân đội nước ngoài thay vì công nghệ thương mại. Theo ông, chỉ 2–3 năm gần đây Mỹ mới tăng cường thu thập về AI, bán dẫn và công nghệ sinh học. Ông dẫn ví dụ SMIC chế tạo chip 6 nm dù có kiểm soát xuất khẩu, cho thấy đánh giá của Mỹ về năng lực kỹ thuật và khả năng lách hạn chế của Trung Quốc còn thiếu.

Warner kêu gọi hợp tác chặt chẽ hơn với đồng minh, lưu ý những căng thẳng trong mạng lưới chia sẻ tình báo Five Eyes và sự miễn cưỡng chia sẻ của một số đối tác châu Âu, theo đánh giá của ông.

Cuộc chiến tiêu chuẩn công nghệ

Đằng sau cạnh tranh AI và công nghệ sinh học là vị thế dẫn đầu trong việc thiết lập tiêu chuẩn. Warner cho rằng Mỹ từng định hình quy tắc cho mạng không dây, vệ tinh, internet, qua đó giữ lợi thế công nghệ và thị trường. Hiện Trung Quốc tích cực tham gia các cơ quan tiêu chuẩn, cử nhiều đại diện và gia tăng ảnh hưởng biểu quyết. Theo Warner, Mỹ cần quay lại tham gia mạnh mẽ để bảo vệ lợi ích doanh nghiệp và an ninh quốc gia, đồng thời xác lập ranh giới đạo đức cho công nghệ mới.

Những điểm chính theo nguồn

Mark Warner: BGI có thể vượt Huawei về quy mô và ảnh hưởng nhờ thu thập DNA toàn cầu.
Dữ liệu gien ở quy mô lớn được xem là tài sản chiến lược; rủi ro gắn với AI, giám sát và an ninh.
Lo ngại “siêu chiến binh” dựa trên nghiên cứu tăng cường hiệu suất con người; BGI phủ nhận cáo buộc.
Mỹ thúc đẩy BIOSECURE; kêu gọi siết quan hệ với doanh nghiệp gien Trung Quốc.
Warner: Tình báo Mỹ hành động chậm; cần hợp tác đồng minh và tái chiếm lĩnh vai trò ở cơ quan tiêu chuẩn.

CTVX