'Bị trục xuất bất cứ lúc nào': Gần 200.000 người Ukraine sống trong lo sợ ngay trên đất Mỹ

Bà Kateryna Golizdra cầm hộ chiếu Ukraine của mình để chụp ảnh bên ngoài nhà mình ở Margate, Florida, Mỹ ngày 17/11. Ảnh: Reuters.

Kateryna Golizdra đã sống sót 6 tháng trong tình trạng pháp lý lấp lửng – cho đến lúc này. Bà tin rằng bản thân có thể cầm cự thêm 6 tháng nữa, tiếp tục chờ chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định số phận của chương trình nhân đạo từng cho phép khoảng 260.000 người chạy trốn chiến tranh Ukraine được sống và làm việc tại Mỹ.

Khi tình trạng hợp pháp của bà hết hạn vào tháng 5, Golizdra, 35 tuổi, lập tức trở thành người có thể bị trục xuất. Bà mất giấy phép lao động và buộc phải rời công việc quản lý tại khách sạn Ritz-Carlton ở Fort Lauderdale, nơi bà kiếm được hơn 50.000 USD mỗi năm. Bà Golizdra cũng mất luôn gói bảo hiểm y tế mà bà sử dụng để kiểm tra sức khỏe định kỳ cho bệnh về gan. Và giờ bà không thể gửi tiền cho mẹ mình – người cũng phải di dời và đang sống ở Đức – như trước đây.

Theo dữ liệu của chính phủ Mỹ, việc trì hoãn xử lý hồ sơ trong chương trình nhân đạo dành cho người Ukraine do ông Joe Biden khởi động đã khiến gần 200.000 người có nguy cơ mất tình trạng hợp pháp tính đến ngày 31/3. Con số người Ukraine bị ảnh hưởng bởi sự chậm trễ này chưa từng được báo cáo trước đó.

Chương trình nhân đạo ra mắt tháng 4/2022 đã cho phép gần 260.000 người Ukraine vào Mỹ trong thời hạn 2 năm. Đây chỉ là một phần nhỏ trong tổng số 5,9 triệu người tị nạn Ukraine trên toàn thế giới, trong đó 5,3 triệu người ở châu Âu, theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc.

Golizdra nói rằng bà không biết khi nào giấy phép ở lại Mỹ của mình được gia hạn, hoặc có được gia hạn hay không. Điều này khiến cảm giác an toàn vốn mong manh mà bà có được Mỹ ngày càng lung lay.

Trong thời gian chờ cập nhật hồ sơ, bà có thể bị bắt giữ bởi cơ quan di trú liên bang vào bất cứ lúc nào.

“Căng thẳng liên tục”

Tấm hộ chiếu Ukraine của bà Kateryna Golizdra. Ảnh: Reuters.

6 tháng qua khiến bà cảm giác như sự căng thẳng luôn thường trực, Golizdra nói. “Đó là sự căng thẳng liên tục, lo âu”, bà nói. “Nếu tôi phải rời Mỹ, tôi sẽ phải xây dựng lại mọi thứ từ đầu”.

Reuters đã phỏng vấn hai chục người Ukraine mất giấy phép lao động – và mất luôn công việc – vì sự chậm trễ trong xử lý hồ sơ, bao gồm kỹ sư công nghệ, giáo viên mầm non, chuyên gia tài chính, nhà thiết kế nội thất và sinh viên đại học. Họ phải dùng đến tiền tiết kiệm, xin hỗ trợ cộng đồng và vay nợ để tự xoay xở trong khi chờ quyết định về tình trạng pháp lý.

Một số người lo sợ bị cơ quan di trú bắt giữ. Những người khác thì gần như chỉ ở trong nhà, hoặc đã rời Mỹ đến Canada, châu Âu hay Nam Mỹ.

Trở về Ukraine là điều không thể. Ngôi nhà của bà Golizdra ở Bucha – một vùng ngoại ô Kiev – đã bị thiêu rụi vào tháng 3/2022 khi quân đội Nga tràn vào thành phố.

Chính sách Ukraine thay đổi liên tục của ông Trump

Chính quyền Trump đã tạm dừng xử lý hồ sơ và gia hạn hồ sơ của chương trình nhân đạo dành cho người Ukraine từ tháng 1 năm nay, viện dẫn lý do an ninh.

Sau cuộc họp đầy căng thẳng tại Phòng Bầu dục với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, ông Trump nói vào tháng 3 rằng ông đang cân nhắc việc chấm dứt hoàn toàn tình trạng hợp pháp của người Ukraine.

Cuối cùng, ông Trump không chấm dứt chương trình này, và vào tháng 5, một thẩm phán liên bang yêu cầu chính phủ nối lại việc xử lý đơn.

Nhưng từ đó đến nay, cơ quan nhập cư Mỹ chỉ xử lý được 1.900 hồ sơ gia hạn, một phần rất nhỏ so với hàng trăm nghìn hồ sơ sắp hết hạn, theo dữ liệu công bố tuần trước trong một vụ kiện.

Trong khi đó, gói chi tiêu mà ông Trump ký tháng 7 bổ sung thêm 1.000 USD tiền phí cho mỗi hồ sơ nhân đạo – ngoài mức phí 1.325 USD/người.

Nhà Trắng chuyển những câu hỏi về chương trình nhân đạo Ukraine cho Bộ An ninh Nội địa Mỹ, cơ quan này không phản hồi đề nghị bình luận.

Hạ nghị sĩ Mike Quigley, thuộc đảng Dân chủ tại Chicago, cho biết văn phòng ông đã nhận hơn 200 yêu cầu hỗ trợ từ người Ukraine bị kẹt trong tình trạng lấp lửng.

“Họ lo rằng nếu chưa hoàn tất hồ sơ, chưa xử lý xong thủ tục, họ có thể bị trục xuất bất cứ lúc nào”, ông nói.

Anne Smith, giám đốc điều hành kiêm cố vấn pháp lý của tổ chức “Ukraine Immigration Task Force” – liên minh hỗ trợ pháp lý cho người Ukraine tị nạn tại Mỹ – cho biết mạng lưới luật sư của bà mỗi tuần nhận nhiều cuộc gọi từ người Ukraine báo rằng có người thân bị lực lượng nhập cư bắt giữ. Bà nói người Ukraine đã bị bắt tại công trường xây dựng, khi giao đồ ăn, khi lái xe Uber hoặc xe tải, cũng như trong các cuộc truy quét ở Chicago và khu vực Cleveland.

Brian Snyder, nhà quản lý sản phẩm tại Raleigh, North Carolina, người bảo trợ cho 3 gia đình Ukraine, cho biết những người tuân thủ đầy đủ quy định đang bị đối xử bất công.

Một phụ nữ Ukraine gần đây hỏi ông liệu ông có thể làm liên lạc khẩn cấp nếu cô bị bắt hay không. Ông nói có gia đình nọ người con trai tuổi thiếu niên được gia hạn, nhưng cha mẹ và hai em nhỏ thì bị bỏ lại chờ đợi.

“Tất cả sự rối loạn và bất định này đang khiến cuộc sống của các gia đình chịu áp lực khủng khiếp”, ông nói.

Bà Kateryna Golizdra và em trai của mình trong một trại trẻ mồ côi được chuyển đổi thành nơi trú ẩn tạm thời ở Kiev, Ukraine ngày 15/3/2022. Ảnh: Reuters.

Nhiều người Ukraine “tự trục xuất”

6 trong số 24 người Ukraine được Reuters phỏng vấn đã rời Mỹ thay vì ngồi chờ bị giam giữ hoặc bị đưa đến những nơi như Mỹ Latin hay châu Phi – cách mà chính quyền Trump đã áp dụng với những người khó trục xuất.

Yevhenii Padafa, kỹ sư phần mềm 31 tuổi chuyển đến Brooklyn từ tháng 9/2023, nộp đơn gia hạn vào tháng 3. Hồ sơ của ông nằm chờ cho đến khi hết hạn vào tháng 9.

Lo sợ bị cấm vào Mỹ trong tương lai nếu tiếp tục ở lại mà không có tình trạng hợp pháp, ông cố “tự trục xuất” bằng ứng dụng CBP One của chính phủ.

Chính quyền Trump vào tháng 5 hứa sẽ cung cấp vé máy bay miễn phí và khoản “thưởng rời đi” 1.000 USD cho những người sử dụng ứng dụng này.

Padafa quyết định đến Argentina – nơi chi phí sinh hoạt rẻ hơn và có chương trình nhân đạo cho người Ukraine. Nhưng ứng dụng lại không đặt được vé đến đó. Một nhân viên biên phòng Mỹ nói rằng chuyến bay phải được đặt về Ukraine.

Ông giờ đang trông chờ vào vé miễn phí và khoản thưởng 1.000 USD. Khi tới Buenos Aires giữa tháng 11 với số tiền ít ỏi, ông dự định bán một chiếc laptop để trả tiền thuê nhà ban đầu.

“Nếu tôi quay lại Ukraine, tôi sẽ phải ra tiền tuyến”, ông nói. “Tôi thà vô gia cư ở đâu đó còn hơn trở về Ukraine”.

Theo Reuters

Huyền Chi