Bổ sung trung học nghề vào hệ thống giáo dục quốc dân

Thừa ủy quyền Thủ tướng, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn báo cáo Quốc hội cho biết, việc sửa đổi ba dự án: Luật Giáo dục năm 2019, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) lần này có mối quan hệ chặt chẽ, được xây dựng đồng bộ nhằm thể chế hóa kịp thời các chủ trương, định hướng lớn của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, cùng các nghị quyết trụ cột về khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, hợp tác quốc tế, phát triển kinh tế tư nhân, và đổi mới công tác xây dựng – thi hành pháp luật.

Đây là bước đi cần thiết để tháo gỡ “điểm nghẽn” trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo; nâng cao quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục gắn với bảo đảm chất lượng, hiệu lực, hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu mới về phân quyền, phân cấp, cải cách thủ tục hành chính, tinh gọn tổ chức bộ máy và thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn trình bày tờ trình của Chính phủ về ba dự án luật.

Tháo gỡ “điểm nghẽn” trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo

Dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục 2019 tập trung vào bốn nhóm. Trong đó, thể chế hóa một số nội dung quan trọng của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết 71 như quy định giáo dục trung học cơ sở là giáo dục bắt buộc, phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 03 tuổi đến 05 tuổi; bổ sung quy định có tính nguyên tắc về chính sách của Nhà nước trong khoa học công nghệ và chuyển đổi số, đặc biệt là ứng dụng trí tuệ nhân tạo có kiểm soát, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giáo dục và đào tạo; quy định một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc; không tổ chức hội đồng trường trong cơ sở giáo dục công lập; hoàn thiện các quy định về học bổng cho người học, bổ sung quỹ học bổng quốc gia; đổi mới mô hình trường năng khiếu, bổ sung loại hình trường phổ thông nội trú; nhà giáo đồng cơ hữu giữa đơn vị sự nghiệp công lập với cơ sở giáo dục đại học; quy định cụ thể cơ cấu chi ngân sách cho đầu tư và giáo dục đại học;...

Dự thảo cũng tháo gỡ những vướng mắc trong thực tiễn, bảo đảm quản lý Nhà nước và sự thống nhất của hệ thống pháp luật như bổ sung cấp trung học nghề cùng cấp học với trung học phổ thông vào hệ thống giáo dục quốc dân; làm rõ hướng phân luồng sau trung học cơ sở phù hợp với năng lực, sở trường và năng khiếu của người học. Đồng thời, tháo gỡ các vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn đào tạo các ngành, nghề đặc thù thuộc lĩnh vực nghệ thuật; quy định văn bằng, chứng chỉ có thể được cấp dưới dạng giấy, điện tử hoặc số; tách tài liệu giáo dục địa phương khỏi sách giáo khoa và giao thẩm quyền biên soạn, thẩm định, phê duyệt cho địa phương; bổ sung dịch vụ hỗ trợ giáo dục dịch vụ không trùng với các hoạt động được ngân sách Nhà nước hoặc nguồn thu học phí đảm bảo; định danh nhân sự hỗ trợ giáo dục; không quy định bắt buộc kiểm định chất lượng đối với giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên; hoàn thiện quy định về nhà đầu tư để bảo đảm tính ổn định cho người học và hoạt động của cơ sở giáo dục, đồng thời thống nhất với quy định của Luật Đầu tư….

Dự thảo Luật Giáo dục (sửa đổi) cũng thể hiện rõ tinh thần phân quyền, phân cấp trong quản lý giáo dục, tăng quyền chủ động và tự chủ cho Bộ Giáo dục và Đào tạo, chính quyền địa phương và cơ sở giáo dục, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, vừa phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước về đẩy mạnh phân quyền, phân cấp

Dự thảo tác động đến khoảng 69 trên tổng số 126 thủ tục hành chính hiện hành (chiếm 54,76%), theo hướng không quy định trực tiếp thủ tục hành chính tại luật mà chuyển xuống quy định tại Nghị định của Chính phủ; đồng thời, cắt giảm, số hóa và phân cấp mạnh cho địa phương cũng như cơ sở giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và tạo thuận lợi cho người học, nhà trường. Cụ thể, như bỏ thủ tục cấp bằng tốt nghiệp THCS, giao hiệu trưởng nhà trường/người đứng đầu cơ sở thực hiện chương trình giáo dục trung học cơ sở xác nhận học bạ việc hoàn thành chương trình trung học cơ sở. Việc quy định văn bằng, chứng chỉ có thể cấp dưới dạng giấy/điện tử/số tạo cơ sở pháp lý cho việc số hóa, tích hợp và chia sẻ dữ liệu văn bằng, chứng chỉ; chỉ quy định nguyên tắc chung về việc thành lập/cho phép thành lập, cho phép hoạt động, đình chỉ hoạt động, sáp nhập, chia, tách, giải thể và giao thẩm quyền cho Chính phủ quy định các điều kiện chi tiết, cụ thể; đồng thời, sửa đổi thẩm quyền thành lập/cho phép thành lập theo hướng phân cấp mạnh cho địa phương.

Dự án được xây dựng đồng bộ với Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) để tránh chồng chéo. Các quy định về đội ngũ nhà giáo, hội đồng trường, quản trị cơ sở, chính sách tài chính và hợp tác quốc tế được thống nhất; cơ chế tài chính chuyển từ cấp phát sang đặt hàng, giao nhiệm vụ theo kết quả đầu ra, khuyến khích huy động nguồn lực xã hội và hợp tác công - tư. Chính sách hỗ trợ học sinh vùng khó, người khuyết tật và nhóm yếu thế tiếp tục được ưu tiên.

Nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo liên thông giữa các bậc học

Thẩm tra dự thảo luật, Ủy ban Văn hóa - Xã hội đánh giá việc sửa đổi là cấp thiết để hoàn thiện hành lang pháp lý, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và bảo đảm tính liên thông giữa các bậc học. Cơ quan này tán thành bổ sung mô hình "trung học nghề" nhưng đề nghị làm rõ vị trí, chuẩn đầu ra và mối quan hệ với trung cấp, trung học phổ thông.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh.

Về phân luồng, Ủy ban đề nghị Chính phủ có cơ chế cụ thể, bảo đảm nguồn lực, xác định rõ trách nhiệm địa phương trong triển khai theo nhu cầu lao động. Với văn bằng, chứng chỉ, Ủy ban tán thành bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, thay bằng xác nhận hoàn thành chương trình, bổ sung bằng trung học nghề; đồng thời, đề nghị quy định chặt chẽ về quy trình, thẩm quyền và bảo mật dữ liệu văn bằng điện tử.

Liên quan đến sách giáo khoa, Ủy ban thống nhất chủ trương Nhà nước ban hành một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, làm rõ mức độ xã hội hóa trong biên soạn, phát hành; giao Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương để tăng tính chủ động.

Cơ quan thẩm tra cũng tán thành mở rộng ưu đãi về đất đai, thuế, tín dụng cho cơ sở giáo dục, song đề nghị rà soát để bảo đảm thống nhất với các luật liên quan như Luật Đất đai và Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.

Lê Huyền