Bộ Tư pháp lấy ý kiến hoàn thiện thể chế công nhận xã đạt chuẩn pháp luật

Ngày 5-8, tại TP.HCM, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp) đã tổ chức Tọa đàm “Hoàn thiện thể chế về đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật và đề xuất tiêu chí tiếp cận pháp luật trong Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2026 - 2030”.

Tọa đàm có sự tham dự của Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý Lê Vệ Quốc, Phó Cục trưởng Ngô Quỳnh Hoa cùng đại diện Sở Tư pháp TP.HCM và các tỉnh, thành khu vực phía Nam.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: TRẦN MINH

Phát biểu tại tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho biết dự thảo Thông tư này sẽ quy định chi tiết về các nội dung, mức độ đạt chuẩn đối với từng tiêu chí, chỉ tiêu tiếp cận pháp luật; đồng thời đưa ra các mẫu hồ sơ, tài liệu liên quan nhằm phục vụ cho công tác đánh giá và công nhận. Ngoài ra, dự thảo cũng xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong quá trình thực hiện.

Dự thảo gồm 6 điều, cụ thể: Điều 1 quy định về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng; Điều 2 là nội dung, mức độ đạt chuẩn các tiêu chí, chỉ tiêu tiếp cận pháp luật; Điều 3 đề cập đến biểu mẫu phục vụ công tác đánh giá và công nhận xã, phường, đặc khu đạt chuẩn; Điều 4 xác định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức; Điều 5 nêu rõ hiệu lực thi hành; và Điều 6 là quy định về tổ chức thực hiện.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc nhấn mạnh, đây là những quy định có ý nghĩa quan trọng nhằm nâng cao vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương các cấp trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao. Qua đó, góp phần giữ gìn pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền con người, quyền công dân theo tinh thần Hiến pháp và pháp luật hiện hành.

Các đại biểu đã tập trung thảo luận, tham vấn ý kiến. Ảnh: TRẦN MINH

Đổi mới tiêu chí tiếp cận pháp luật: Tinh gọn, định lượng, thực chất

Phát biểu tại tọa đàm, bà Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp), nhấn mạnh: Thực hiện quyền tiếp cận pháp luật là biểu hiện rõ nét của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó cấp xã giữ vai trò đặc biệt quan trọng vì là cấp gần dân nhất. Do đó, việc đảm bảo người dân được tiếp cận pháp luật đầy đủ, kịp thời và chính xác là yêu cầu cấp thiết hiện nay.

Theo bà Hoa, dự thảo Thông tư mới đã tinh giản hệ thống tiêu chí tiếp cận pháp luật từ 5 tiêu chí còn 3 tiêu chí, 14 chỉ tiêu, loại bỏ đánh giá định tính, thay bằng tỷ lệ định lượng rõ ràng. Việc bỏ chấm điểm giúp giảm thủ tục hành chính và tăng tính minh bạch, thực chất trong triển khai.

Bà Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp). Ảnh: TRẦN MINH

Một điểm mới nổi bật là sự phân cấp mạnh mẽ cho địa phương, cho phép UBND cấp tỉnh quy định chi tiết quy trình, thời gian, hồ sơ. Đặc biệt, dự thảo lần đầu tiên đưa vào chỉ tiêu riêng về chuyển đổi số trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.

Ngoài ra, các chỉ tiêu về hòa giải cơ sở cũng được lượng hóa cụ thể với yêu cầu đạt ≥90%, phản ánh rõ vai trò của tiếp cận pháp luật không chỉ trong tuyên truyền mà cả trong hỗ trợ, thực thi và giữ gìn ổn định từ cơ sở.

Bà Hoa nhấn mạnh: việc xã/phường được công nhận đạt chuẩn không chỉ là hình thức “có hồ sơ” mà là thước đo năng lực thực thi pháp luật, mức độ phục vụ người dân của chính quyền. Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ và giám sát để tiêu chí này thực hiện thực chất, hiệu quả.

Tuy nhiên, bà cũng thẳng thắn nhìn nhận các khó khăn như: tỉ lệ chỉ tiêu 100% có thể quá cao, thời gian đánh giá hồ sơ quá ngắn (10 ngày cho hàng trăm xã), đòi hỏi phải sắp xếp hợp lý nguồn lực và ứng dụng công nghệ thông tin để đảm bảo tiến độ và chất lượng.

Tháo gỡ vướng mắc trong đánh giá tiếp cận pháp luật

Phát biểu tại tọa đàm, bà Trần Thị Hồng Hạnh, Phó Giám đốc Sở Tư pháp TP.HCM, cho biết sau đợt sắp xếp đơn vị hành chính, TP.HCM hiện có trên 14 triệu dân, với 168 đơn vị hành chính cấp xã, phường và đặc khu, bao gồm cả Côn Đảo. Nhiều xã, phường có quy mô dân số vượt 230.000 người, trong khi biên chế chưa đáp ứng yêu cầu khối lượng công việc ngày càng lớn.

Từ thực tế triển khai, bà Hạnh ghi nhận các địa phương đang vận hành trong điều kiện khó khăn về nhân lực nhưng vẫn phải thực hiện nhiệm vụ của nhiều sở, ngành. Tuy nhiên, với sự hỗ trợ kịp thời, sâu sát từ Bộ Tư pháp, đặc biệt là Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, TP.HCM đã cơ bản đảm bảo chất lượng công tác tiếp cận pháp luật tại cơ sở. Năm 2024, thành phố ghi nhận tỉ lệ xã, phường đạt chuẩn tiếp cận pháp luật lên đến 98%.

Bà Trần Thị Hồng Hạnh, Phó Giám đốc Sở Tư pháp TP.HCM. Ảnh: TRẦN MINH

Đóng góp ý kiến cho dự thảo Thông tư hướng dẫn thi hành Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, đại diện TP.HCM kiến nghị một số nội dung trọng tâm:

Thứ nhất, cần có quy định thống nhất về mốc thời gian lấy số liệu và tổ chức đánh giá cấp xã, tránh tình trạng mỗi tỉnh thực hiện một cách riêng lẻ, thiếu đồng bộ.

Thứ hai, đề xuất bổ sung quy trình, thẩm quyền thu hồi quyết định công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, nhằm kịp thời xử lý những trường hợp đánh giá chưa chính xác hoặc vi phạm quy trình.

Thứ ba, cần làm rõ thành phần tổ chức, cá nhân được lấy ý kiến và thành phần tham dự cuộc họp bình xét tại xã, đảm bảo tính pháp lý và thống nhất trong toàn quốc.

Bên cạnh đó, TP.HCM còn đề xuất đưa tiêu chí tiếp cận pháp luật vào Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới giai đoạn 2026-2030, đồng thời bổ sung thêm nội dung hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh trên địa bàn. Kiến nghị này được cho là phù hợp với tinh thần Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

TRẦN MINH