Bóc trần 'thủ phạm' biến chung cư Hong Kong thành biển lửa cùng công nghệ ngăn thảm kịch tái diễn

Ngọn lửa bùng phát khi toàn bộ khu nhà đang trong giai đoạn sửa chữa, thiêu rụi hệ thống giàn giáo tre bao quanh ít nhất 7–8 tòa cao 30 tầng. Khu phức hợp này có khoảng 2.000 căn hộ với hơn 4.000 cư dân sinh sống, khiến vụ cháy lập tức trở thành sự cố có quy mô đặc biệt lớn.

Hình ảnh ghi lại vụ hỏa hoạn kinh hoàng tại khu chung cư cao tầng Wang Fuk Court - Ảnh động: The Guardian

Theo thông tin cập nhật, vụ cháy đã khiến ít nhất 44 người thiệt mạng, trong đó có một lính cứu hỏa. Lực lượng chức năng cho biết hơn 200 - 279 người vẫn đang mất tích, trong khi hàng trăm người bị thương, bao gồm khoảng 45 - 50 trường hợp trong tình trạng nguy kịch. Trước mức độ lan rộng của ngọn lửa, chính quyền đã nâng cảnh báo lên mức 5 - mức cao nhất trong hệ thống báo cháy của Hong Kong.

Đến sáng 27.11, lực lượng cứu hỏa cho hay đã kiểm soát được đám cháy tại 4 trong số 7 tòa nhà bị ảnh hưởng, song công tác cứu hộ dự kiến kéo dài đến cuối ngày do quy mô hỏa hoạn quá lớn, giàn giáo bao quanh gây cản trở và nguy cơ sập đổ cục bộ vẫn còn hiện hữu.

Ngọn lửa tại các tòa còn lại vẫn chưa được dập tắt hoàn toàn - Ảnh động: The Guardian

Hiện hơn 900 cư dân đã được sơ tán đến các điểm trú ẩn tạm thời trong khi 26 đội cứu hộ vẫn tiếp tục lục soát các tầng thấp của một số tòa nhà để tìm kiếm người mắc kẹt. Lực lượng chức năng nhấn mạnh rằng ngọn lửa tại các tòa còn lại vẫn chưa được dập tắt hoàn toàn, và tình hình có thể tiếp tục diễn biến phức tạp trong những giờ tới.

Nguyên nhân ban đầu

Nguyên nhân chính thức của vụ cháy chưa được chính thức công bố. Tuy nhiên, các báo cáo điều tra sơ bộ đến ngày 27.11 cho thấy vụ hỏa hoạn không chỉ là một tai nạn trong quá trình sửa chữa, mà là hậu quả của nhiều sai phạm liên quan đến vật liệu xây dựng, tiêu chuẩn an toàn và quy trình thi công.

Styrofoam - vật liệu dễ cháy trở thành “chất dẫn lửa” chủ đạo

Cảnh sát Hong Kong xác nhận nhiều tấm xốp polystyrene (thường gọi là Styrofoam) đã được sử dụng để chèn kín khe cửa sổ và làm lớp lót trong quá trình cải tạo mặt ngoài tòa nhà. Đây là vật liệu dễ bắt lửa và khi cháy sẽ tan chảy thành các giọt lửa rơi xuống, tạo thành dòng lửa lan truyền theo phương thẳng đứng.

Chính đặc tính này khiến lửa bùng lên và lan nhanh theo toàn bộ bề mặt ngoài của các tòa nhà cao tầng, khiến lực lượng cứu hỏa gần như không thể áp chế đám cháy trong giai đoạn đầu.

Nhiều xe cứu hỏa và cứu thương đã được điều động đến hiện trường để dập lửa và hỗ trợ - Ảnh: Shutterstock

Lưới bao che và vật liệu giàn giáo không đạt chuẩn chống cháy

Nguyên nhân thứ hai được cho là lớp lưới bao che màu xanh và bạt chống thấm bao quanh giàn giáo tre. Theo quy định, các vật liệu này phải được xử lý chống cháy lan (Flame Retardant - FR) để giảm tốc độ bùng phát khi gặp nguồn lửa.

Tuy nhiên, cảnh sát và lực lượng cứu hỏa cho biết lớp lưới tại Wang Fuk Court cháy với tốc độ “bất thường”, nhanh hơn nhiều so với tiêu chuẩn. Nhà thầu rất có thể đã sử dụng lưới nhựa PE giá rẻ, không qua xử lý chống cháy, khiến ngọn lửa lan theo bề mặt giàn giáo chỉ trong vài phút.

Giàn giáo tre được nhìn thấy bên ngoài một trong những tòa nhà chung cư bị cháy - Ảnh: CBC

Đáng chú ý, từ tháng 3.2025, Hong Kong đã bắt đầu loại bỏ dần giàn giáo tre và lưới bao che truyền thống do lo ngại rủi ro an toàn. Tuy nhiên, theo quan sát, hệ thống giàn giáo tại Wang Fuk Court được cho là vẫn dựng theo phương pháp cũ, tạo ra các khe hở lớn giữa lưới bảo vệ và tường nhà.

“Hiệu ứng ống khói” khiến đám cháy vượt ngoài tầm kiểm soát

Khoảng trống giữa lớp lưới bao che và mặt tường đã tạo thành một “ống khói” thẳng đứng. Khi lửa bùng phát ở tầng thấp, luồng khí nóng bị kéo mạnh lên trên, giúp ngọn lửa lan dọc tòa nhà với tốc độ cực nhanh. Đây là hiện tượng vật lý thường gặp trong các vụ cháy công trình cao tầng có cấu trúc giàn giáo kín, khiến các hệ thống phòng cháy bên trong như sprinkler trở nên vô hiệu vì đám cháy tấn công từ mặt ngoài.

Khói đen bao trùm các tòa nhà chung cư bị cháy sáng ngày 27.11 - Ảnh động: Reuters

Nghi vấn sai phạm nghiêm trọng từ nhà thầu

Cảnh sát Hong Kong cho biết nhiều cửa sổ tại một tòa nhà không bị cháy đã bị bịt kín bằng vật liệu xốp, không đáp ứng tiêu chuẩn an toàn. Giới chức khẳng định có “cơ sở rõ ràng” cho thấy nhà thầu thi công đã có hành vi cẩu thả nghiêm trọng, dẫn đến việc lửa lan không thể kiểm soát và gây thương vong lớn. Ba người, gồm hai giám đốc và một tư vấn kỹ thuật, đã bị bắt với cáo buộc ngộ sát.

Cần mô hình an toàn mới cho các công trình đang cải tạo

Vụ hỏa hoạn tại khu chung cư Wang Fuk Court đặt ra bài học lớn về an toàn công trình trong giai đoạn cải tạo và bảo trì - thời điểm mà hệ thống phòng cháy chữa cháy bên trong tòa nhà thường bị vô hiệu hóa hoặc bị che chắn bởi giàn giáo. Đây là giai đoạn dễ xảy ra rủi ro nhất, nhưng lại thường bị xem nhẹ trong quy trình quản lý xây dựng.

Để tránh các thảm kịch tương tự, giới chuyên môn cho rằng cần chuyển sang cách tiếp cận đa lớp, kết hợp giữa vật liệu mới an toàn hơn và các công nghệ giám sát chủ động.

Lực lượng cứu hỏa nỗ lực dập tắt đám cháy - Video: Weibo

Một trong những giải pháp quan trọng nhất là thay thế các vật liệu dễ cháy đang được sử dụng rộng rãi trong quá trình cải tạo. Styrofoam - loại xốp polystyrene vốn rất dễ bắt lửa, cần được thay bằng bông khoáng (rockwool), vật liệu chịu được nhiệt độ trên 1.000°C và không sinh khói độc.

Cùng với đó, lưới bao che giàn giáo cần bắt buộc sử dụng vật liệu có chứng nhận chống cháy lan, được dệt từ sợi polyester phủ PVC có phụ gia chống cháy, đảm bảo tự tắt khi nguồn nhiệt bị loại bỏ. Các bề mặt kim loại hoặc kết cấu giàn giáo cũng có thể được phủ sơn chống cháy trương nở, tạo lớp cách nhiệt bảo vệ khi gặp nhiệt độ cao.

Rockwool mang lại hiệu suất cách nhiệt tuyệt vời, giúp giảm thất thoát nhiệt trong các tòa nhà - Ảnh: Internet

Ngoài vật liệu, cấu trúc giàn giáo cũng là yếu tố cần xem xét. Khoảng hở giữa lưới bao và mặt tường có thể tạo ra “hiệu ứng ống khói”, khiến lửa bùng lên theo phương thẳng đứng chỉ trong vài phút. Giải pháp được đề xuất là lắp đặt các đai ngăn cháy bằng vật liệu trương nở tại mỗi 2–3 tầng, nhằm bịt kín khe hở khi gặp nhiệt độ cao, từ đó ngăn dòng đối lưu không khí nuôi ngọn lửa.

Song song với biện pháp thụ động, công nghệ giám sát chủ động giúp phát hiện nguy cơ ngay từ khi chỉ mới xuất hiện điểm nóng nhỏ. Các camera nhiệt tích hợp AI có thể theo dõi 24/7, nhận diện bất thường như nhiệt độ tăng đột ngột hoặc tia lửa từ hoạt động hàn cắt. Hệ thống cảm biến khói không dây dùng pin, kết nối qua sóng dài (LoRaWAN), cũng có thể gắn trực tiếp lên giàn giáo để gửi cảnh báo tức thời đến ban quản lý công trường mà không cần lắp đặt hệ thống điện cố định.

Một hướng tiếp cận mới đang được thử nghiệm tại nhiều quốc gia là sử dụng drone chữa cháy. Các dòng UAV chuyên dụng có khả năng mang chất chữa cháy, bay lên các tầng cao vượt ngoài tầm với của xe thang và phun bọt áp lực hoặc bột khô trực tiếp qua cửa sổ. Đây là giải pháp đặc biệt hữu ích với các khu chung cư trên 30 tầng - nơi lực lượng cứu hỏa thường gặp khó khăn trong tiếp cận.

Một máy bay không người lái chữa cháy đang phun nước hoặc chất chữa cháy vào một đám lửa. Công nghệ này đại diện cho một bước tiến trong các nỗ lực cứu hỏa, đặc biệt là ở những khu vực khó tiếp cận hoặc nguy hiểm - Ảnh: SCMP

Cuối cùng, công nghệ mô hình hóa thông tin xây dựng (BIM) có thể được triển khai từ sớm để mô phỏng các kịch bản cháy trong từng giai đoạn thi công. Việc phân tích luồng gió, hướng lan của lửa và các điểm rủi ro giúp nhà thầu bố trí hợp lý thiết bị chữa cháy tạm thời và điều chỉnh biện pháp thi công trước khi đặt giàn giáo.

Những giải pháp này cho thấy an toàn cháy nổ trong giai đoạn cải tạo không thể dựa vào kinh nghiệm hay quy trình cũ, mà cần được nâng cấp bằng các tiêu chuẩn vật liệu mới và công nghệ giám sát hiện đại. Thảm họa Wang Fuk Court là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho các đô thị mật độ cao trên toàn thế giới.

Hoàng Vũ