Bưu chính toàn cầu đình trệ vì Mỹ hủy miễn thuế 'de minimis'

Theo Cục Hải quan và Biên phòng Mỹ (CBP), 90% vụ thu giữ hàng và 98% vụ thu giữ liên quan tới ma túy vào năm ngoái đều xuất phát từ hàng "de minimis". Hơn nữa, việc xử lý khoảng 4 triệu kiện hàng/ngày, gây quá tải hệ thống, khiến khả năng kiểm soát gian lận là không thể.

Ngay sau khi sắc lệnh có hiệu lực, Liên minh Bưu chính Thế giới (UPU) cho biết, có 88 cơ quan bưu chính từ 78 nước và 9 vùng lãnh thổ đã tạm dừng một phần hoặc toàn bộ dịch vụ gửi đến Mỹ. Các nước lớn trong nhóm gồm Đức, Pháp, Nhật Bản, Ấn Độ, Úc, Hàn Quốc, Singapore, Anh và Mexico. Một tuần sau sự thay đổi, UPU nói số lượng kiện hàng gửi tới Mỹ đa giảm tới 81%. Con số này phản ánh hai thực tế: Các hãng bưu chính chưa thể thích ứng, và doanh nghiệp (DN), người tiêu dùng chùn bước trước chi phí tăng mạnh.

Bưu chính toàn cầu đình trệ vì Mỹ hủy miễn thuế "de minimis"

Tác động mạnh tới kinh tế và doanh nghiệp toàn cầu

Theo một số nghiên cứu, việc chấm dứt "de minimis" có thể khiến người tiêu dùng Mỹ thiệt hại từ 11 đến 13 tỷ USD, và gây ảnh hưởng đáng kể đến nền kinh tế toàn cầu. Trong quá khứ, "de minimis" đã thúc đẩy rất nhiều hoạt động thương mại điện tử từ các DN tại Trung Quốc như Shein và Temu. Tuy nhiên, cơ quan bưu chính và DN vận chuyển tư nhân ở nhiều quốc gia khác hiện đã tạm dừng giao hàng tới Mỹ, với lý do "không chắc chắn về các quy định mới".

Trong bối cảnh thương mại điện tử (TMĐT) xuyên biên giới bùng nổ, sự thay đổi này gây tác động mạnh mẽ nhất đến DN vừa và nhỏ. Điều dễ thấy nhất là chi phí logistics, vận chuyển tăng vọt. Sau sắc lệnh, mức thuế sẽ được áp dựa trên thuế suất Mỹ áp trên nước xuất xứ hoặc thuế cố định như sau: nước có thuế suất 15% hoặc thấp hơn (như Anh), thêm 80 USD/kiện hàng; nước có thuế suất từ 16% đến 25%, thêm 160 USD; nước có thuế suất trên 25%: thêm 200 USD. Với hàng có giá chỉ vài chục USD, chi phí đội lên sẽ là đòn giáng trực diện.

Các DN TMĐT như Temu và Shein (hai DN chiếm tổng cộng hơn 30% số lô hàng de minimis năm 2022), vốn phụ thuộc vào quy tắc này để cạnh tranh giá, được dự báo sụt giảm 50% doanh thu sau khi mất đặc quyền miễn thuế. Ngoài ra, các nhà bán lẻ nhỏ, DN dropshipping và kinh doanh D2C sẽ bị ảnh hưởng nặng nề. Trong đó, lợi nhuận lẫn năng lực cạnh tranh của họ giảm đáng kể vì chi phí tăng do thuế nhập khẩu đầy đủ và thủ tục phức tạp. Kiện hàng nhỏ trước đây được vận chuyển miễn thuế nay phải thực hiện khai báo hải quan chi tiết sẽ gây ra nguy cơ trễ khai quan và tăng chi phí vận hành.

Một ví dụ cho thấy thiệt hại với DN nhỏ là nhà bán lẻ đồ lót Curvy ở Úc. Khoảng 5% doanh thu của Curvy, trị giá 500.000 USD/năm, đến từ hoạt động thương mại tại Mỹ. Sau khi cơ quan bưu chính Úc ngừng nhận bưu kiện đi Mỹ, DN này đã phải chi thêm 10.000 USD/tháng cho chi phí vận chuyển qua một đơn vị chuyển phát nhanh khác. Theo nhà sáng lập Wes Blundy, Curvy đã chi 350.000 USD cho hoạt động tiếp thị tại Mỹ trong 3 năm qua, nhưng cứ mỗi thông báo về mức thuế mới, tạm dừng hay tăng giá đều khiến các DN như ông phải đánh giá lại tình hình. “Nhu cầu liên tục phải phản hồi các thay đổi thường xuyên này đã tiêu tốn thời gian quý báu, thời gian mà đáng lẽ có thể được sử dụng tốt hơn để tập trung cải thiện mọi thứ cho khách hàng”, ông nói.

Với Việt Nam, DN TMĐT tận dụng kênh bưu chính để bán sản phẩm giá trị thấp sang Mỹ sẽ chịu tác động đáng kể, khi sự thay đổi triệt tiêu lợi thế cạnh tranh về chi phí. Với các đơn hàng nhỏ, vốn là xương sống của TMĐT xuyên biên giới, việc chi phí vận chuyển tăng 5-10 lần đồng nghĩa gần như không thể duy trì thị trường Mỹ. Bên cạnh đó, cơ hội xây dựng thương hiệu Việt tại Mỹ cũng sẽ biến mất và một khi dòng hàng bị gián đoạn lâu dài, khả năng quay lại thị trường này sẽ là rất thấp.

Thách thức pháp lý liên quan đến "de minimis"

Hiện, sắc lệnh hành pháp của chính quyền Trump đến nay đang bị kiện ở tòa án, với cột mốc pháp lý quan trọng sẽ xuất hiện vào ngày 14/10/2025. Để hiểu điều này, cần biết rằng ông Trump đã viện dẫn Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp (IEEPA) để ban hành sắc lệnh hành pháp về việc áp thuế cũng như việc chấm dứt "de minimis". Trong diễn biến gần nhất, Tòa phúc thẩm Liên bang khu vực Washington ngày 29/8/2025 đã ra phán quyết rằng các mức thuế nhập khẩu được áp dụng dựa trên IEEPA là bất hợp pháp; đồng nghĩa sắc lệnh chấm dứt "de minimis" là vượt quá thẩm quyền hành pháp. Trước đó, Tòa án Thương mại Quốc tế (CIT) tại Manhattan vào tháng 5 cũng ra phán quyết tương tự.

Dù vậy, Tòa phúc thẩm đã cho sắc lệnh có hiệu lực tạm thời bằng cách hoãn ban hành bản sao phán quyết đến ngày 14/10/2025, để chính quyền Trump có thời gian nộp đơn kháng cáo lên Tòa án Tối cao. Sau cột mốc pháp lý này, nếu Tòa Tối cao từ chối thụ lý, phán quyết của tòa dưới sẽ có hiệu lực ngay và sắc lệnh bị bãi bỏ. Ngược lại, nếu Tòa Tối cao chấp nhận xét xử, sắc lệnh có thể tiếp tục có hiệu lực cho đến khi có phán quyết cuối cùng. Vậy, khả năng Tòa Tối cao chấp nhận xét xử là bao nhiêu và phán quyết có thể được đưa ra nếu thụ lý là gì?

Về khả năng chấp nhận xét xử, cần biết rằng trung bình mỗi năm Tòa Tối cao chỉ nhận 1-2% tổng số đơn xin xem xét lại phán quyết của tòa cấp dưới (khoảng 70-80 vụ trong khoảng 7.000 đơn). Tuy nhiên, xác xuất Tòa Tối cao thụ lý vụ việc cao hơn trung bình, do vụ việc liên quan đến quyền hạn của tổng thống trong lĩnh vực thương mại và IEEPA - một vấn đề hiến định và pháp lý lớn. Hơn nữa, vấn đề này có ảnh hưởng trực tiếp tới kinh tế, chuỗi cung ứng và quan hệ thương mại quốc tế, nên mức độ quan trọng cao.

Về phán quyết có thể được đưa ra, khả năng giữ nguyên phán quyết của CIT và Tòa phúc thẩm là tương đối cao. Đó là bởi cả 2 tòa cấp dưới này đều nhất quán rằng IEEPA không trao cho tổng thống thẩm quyền áp thuế vì đây là chính sách thương mại, vốn thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Mặt khác, Học thuyết các Câu hỏi Lớn - một quy tắc trong luật hiến pháp Mỹ, ngày càng được Tòa Tối cao sử dụng để giới hạn cơ quan hành pháp khi không có ủy quyền rõ ràng từ Quốc hội. Theo quy tắc này, tòa án sẽ từ chối giải quyết các vấn đề quan trọng và có ảnh hưởng sâu rộng mà không có chỉ thị rõ ràng từ Quốc hội, vì tin rằng chúng thuộc thẩm quyền của nhánh hành pháp hoặc lập pháp. Do đó, khả năng sắc lệnh 14324 bị tuyên trái luật và vô hiệu vĩnh viễn vào khoảng 60-70%. Khả năng đảo ngược phán quyết và ủng hộ quyền tổng thống sẽ chỉ tăng lên nếu Tòa Tối cao bị thuyết phục rằng yếu tố an ninh quốc gia vượt trội.

Bảo Quân