Các BigTech sẽ ngày càng lớn mạnh nhờ AI?

Biểu tượng của OpenAI và ChatGPT. Ảnh: AFP/TTXVN

Nvidia, nhà sản xuất chip tăng tốc, là cốt lõi của trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh, đang cạnh tranh với Microsoft để trở thành công ty có giá trị nhất thế giới. Giống Microsoft, Nvidia đang đầu tư vào một hệ sinh thái đa dạng gồm các công ty khởi nghiệp với hy vọng củng cố vị trí dẫn đầu của mình. Có thể dự đoán, với tư duy “techlash” của cơ quan quản lý, cả hai công ty đều nằm trong danh sách theo dõi của các cơ quan chống độc quyền.

Điều đáng chú ý là tốc độ hoạt động của các cơ quan chống độc quyền. Trong lịch sử, các cuộc điều tra như vậy có xu hướng giống như một mê cung. Phải mất 40 năm Tòa án Tối cao mới ra lệnh cho công ty hóa chất lớn của Mỹ E.I. Du Pont de Nemours thoái vốn cổ phần phi cạnh tranh tại General Motors, vốn được công ty mua lại vào năm 1917 khi GM còn là nhà sản xuất ô tô non trẻ.

Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC), cơ quan chống độc quyền của Mỹ, đang bị lôi kéo vào cuộc chiến với Meta, một “gã khổng lồ” về truyền thông xã hội, nhằm hủy bỏ các thương vụ mua lại Instagram và WhatsApp của Facebook, lần lượt được thực hiện cách đây 12 và 10 năm.

Nói rộng ra, các cơ quan chức năng có hai lĩnh vực quan tâm. Đầu tiên là liệu các công ty lớn nhất thế giới có đang cố gắng ràng buộc các doanh nghiệp vào sản phẩm của họ theo những cách phi cạnh tranh hay không. Thứ hai là về quyền kiểm soát: có phải một số khoản đầu tư vào AI lớn nhất được ngụy trang nhằm tránh né việc xem xét chống độc quyền?

Nvidia đang được xem xét kỹ lưỡng trong danh mục thứ nhất. Gần đây, công ty này đã lọt vào tầm ngắm của Bộ Tư pháp Mỹ, cơ quan được cho là đang điều tra cáo buộc cho rằng Nvidia đã "khóa" người dùng các bộ xử lý đồ họa (GPU) vào phần mềm của mình và sự khan hiếm GPU là kết quả của hành vi phản cạnh tranh. Nvidia từ chối bình luận.

Sự chú ý dành cho Microsoft tập trung nhiều hơn vào danh mục thứ hai. FTC đã điều tra về khoản đầu tư 13 tỷ USD của nhà cung cấp phần mềm vào OpenAI, mang lại cho họ 49% lợi nhuận. Họ cũng đang điều tra việc Microsoft tuyển dụng hầu hết nhân viên của Inflection, một đối thủ của OpenAI vào tháng 3/2024 (trong đó, người được thuê quan trọng nhất là Mustafa Suleyman, đồng sáng lập của Inflection và nằm trong hội đồng quản trị của công ty mẹ The Economist).

Microsoft cũng từ chối bình luận. FTC cũng thu hút sự chú ý của các công ty công nghệ lớn khác khi đang xem xét các khoản đầu tư của Alphabet và Amazon vào Anthropic, một nhà sản xuất mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) khác.

Có rất ít thông tin công khai về hoạt động giám sát chống độc quyền này. Tuy nhiên, Cơ quan Cạnh tranh và Thị trường Anh (CMA), cơ quan cũng đang điều tra hai thương vụ của Microsoft, gần đây đã công bố nghiên cứu về LLM để minh họa những mối quan tâm chính.

Theo đó, vấn đề lớn nhất là vai trò tiềm tàng của một số “gã khổng lồ” công nghệ trong việc định hình thị trường theo các cách phản cạnh tranh. CMA lưu ý rằng Alphabet, Amazon, Apple, Meta, Microsoft và Nvidia đã tạo dựng hơn 90 mối quan hệ đối tác với các công ty kể từ năm 2019, chủ yếu bằng cách nắm giữ cổ phần thiểu số.

Cơ quan giám sát của Anh bày tỏ lo ngại rằng những BigTech này có thể tạo đòn bẩy cho các nhà tạo mô hình thông qua việc cung cấp các đầu vào quan trọng, như sức mạnh tính toán và dữ liệu, cũng như kiểm soát quyền truy cập của người dùng thông qua nền tảng của họ. CMA cũng lưu ý, một số giao dịch có thể đã được thiết kế để tránh sự giám sát sáp nhập.

Ở Mỹ, mối quan tâm của chính phủ cũng tương tự. Họ để mắt đến toàn bộ các BigTech này, từ GPU ở dưới cùng cho đến các ứng dụng dành cho người dùng ở đầu “ngăn xếp” AI tổng hợp. Cuộc điều tra của FTC đối với thỏa thuận mua lại công ty khởi nghiệp dựa trên AI Inflection của Microsoft lại là một dạng khác.

Cơ quan này đang điều tra về khả năng Microsoft có cung cấp giấy tờ sáp nhập chính xác hay không, khi thuê hầu hết nhân viên của Inflection và trả tiền cho giấy phép không độc quyền cho công nghệ của mình. Nói cách khác, FTC nghi ngờ đây là một vụ mua lại trá hình nhằm tránh bị điều tra chống độc quyền. Đối với Microsoft, đây hoàn toàn không phải là một vụ mua lại. Những gì còn lại của Inflection vẫn là một công ty độc lập.

Đây là vấn đề khó khăn. Việc xây dựng công ty đòi hỏi nhiều vốn, giống như việc khoan dầu. Các yêu cầu về sức mạnh tính toán, thông tin kỹ thuật số và chuyên môn của con người là điều chính đáng khiến những người xây dựng mô hình phải nhờ đến sự hỗ trợ của những “gã khổng lồ” công nghệ. Hơn nữa, thật khó để khẳng định một “gã khổng lồ” công nghệ có quyền nắm giữ độc quyền đối với bất kỳ công ty khởi nghiệp AI nào khi có quá nhiều mối quan hệ đang diễn ra.

Đó cũng là nhiệm vụ chính trị khó khăn. Sự can thiệp quá mạnh tay có thể bóp nghẹt sự đổi mới. Tuy nhiên, AI sáng tạo sẽ gây ra biến động lớn về công nghệ, mặc dù vẫn chưa rõ ràng theo cách nào.

Cụm từ “techlash” chỉ sự phản ứng mạnh mẽ nhằm vào các công ty công nghệ lớn với lo ngại về quyền lực, quyền riêng tư của người dùng và khả năng thao túng chính trị.

Hữu Tiến (P/v TTXVN tại London)