Cận cảnh hồ đập thủy lợi xứ Huế 'mong manh' trước mùa mưa lũ

VIDEO: Hồ đập thủy lợi tại Huế trước mùa mưa bão.

Qua ghi nhận thực tế tại nhiều địa phương như vùng Phú Lộc, Phong Điền, Quảng Điền (cũ) - nơi tập trung nhiều công trình thủy lợi phục vụ sản xuất và dân sinh, nhiều hồ đập thủy lợi hiện đã bị hư hỏng nghiêm trọng. Cụ thể, hồ Bến Ván 1 và 2 (xã Hưng Lộc) bị hỏng nặng phần mặt và thân đập, mái hạ lưu. Hồ Thủy Yên (xã Chân Mây - Lăng Cô) bị sạt lở phần đuôi tràn, đang tiếp tục mở rộng.

Nhiều công trình như hồ Trằm Giàng, Trằm Nãi, đập Bao, Đồng Bào, Thủy Lập (vùng Phong Điền, Quảng Điền cũ) bị xuống cấp nặng, dù nằm sát khu dân cư. Tại các hồ Khe Ngang (phường Kim Long), Hòa Mỹ, Hà Rỏi, Khe Mang, đường dẫn vào đập ở vị trí thấp trũng, lầy lội, dễ bị chia cắt khi có mưa lớn.

Đáng lo ngại, nhiều đập thủy lợi bị thiếu các hạng mục kỹ thuật cơ bản như không có đường cứu hộ, thiếu hệ thống quan trắc, không có van điều tiết hay quy trình vận hành rõ ràng. Trên thân đập mọc đầy cỏ dại, bảng tên công trình và cột thủy chí bong tróc, biển báo hư hỏng… gây khó khăn cho việc kiểm tra.

Sau mùa mưa lũ 2024, toàn TP Huế ghi nhận 5 công trình đập dâng bị thấm nhẹ, 4 đập biến dạng mái đập, 7 đập nứt nhẹ ở tràn xả, 17 đập xói lở thân tràn, tiêu năng; trong đó có 5 tràn đập bị hư hỏng nặng. Chỉ 2% hồ chứa được kiểm định an toàn, 7% cắm mốc bảo vệ đúng quy định.

Nguyên nhân chính là do nhiều hồ đập được xây dựng từ lâu, qua nhiều giai đoạn, công tác quản lý thiếu đồng bộ, ngân sách chi hạn chế… khiến công tác duy tu, bảo dưỡng bị gián đoạn. Nhiều công trình rơi vào tình trạng xuống cấp kéo dài, chưa thể nâng cấp định kỳ.Ông Đặng Văn Hòa - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi TP Huế, thừa nhận còn nhiều bất cập trong đảm bảo an toàn hồ đập trên địa bàn thành phố. “Việc kiểm định, lập bản đồ ngập vùng hạ du đòi hỏi kinh phí lớn, nhưng nguồn lực hiện chưa đáp ứng”, ông nói.

TP Huế hiện có 56 công trình hồ đập thủy lợi, gồm 1 hồ quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia (hồ Tả Trạch, phường Phú Bài), 8 hồ loại lớn (dung tích 10 - 100 triệu m3), 47 hồ vừa và nhỏ, hơn 50 hồ nhỏ và 275 đập dâng. Các công trình này cấp nước cho gần 62.000 ha đất nông nghiệp, cung cấp hơn 1,2 tỷ m3 nước mỗi năm phục vụ sinh hoạt, sản xuất, chống hạn và điều tiết lũ. Tuy nhiên, nếu không được đầu tư sửa chữa kịp thời, nhiều công trình có thể gây rủi ro lớn cho vùng hạ du trong mùa mưa bão.

Trước dự báo mùa mưa bão năm nay đến sớm, lãnh đạo TP Huế đã chỉ đạo các đơn vị chức năng tập trung rà soát, triển khai các biện pháp phòng ngừa sự cố hồ đập. Ông Đỗ Văn Đính - Chủ tịch Công ty Quản lý và Khai thác công trình thủy lợi TP Huế, cho biết, đơn vị đã tổ chức nạo vét, khơi thông dòng chảy, kiểm tra, vận hành thử van và thiết bị cơ khí, chuẩn bị vật tư, phương tiện và nhân lực để ứng phó.

Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Huế cũng yêu cầu các địa phương thành lập đoàn kiểm tra hồ đập, lên phương án sửa chữa khẩn cấp các hạng mục hư hỏng; đồng thời theo dõi mực nước hồ và thời tiết để phối hợp với chính quyền vùng hạ du điều tiết, sơ tán kịp thời người dân và tài sản nếu có sự cố. Ngoài ra, Sở yêu cầu siết chặt các hoạt động trong phạm vi hồ đập như cắm trại, câu cá, ăn uống, tắm hồ… vốn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn.

Về lâu dài, các địa phương cần phối hợp với đơn vị chủ hồ, cơ quan chức năng tổ chức kiểm định an toàn định kỳ 5 năm/lần, nhằm phát hiện hư hỏng kịp thời, đánh giá đúng mức độ an toàn. Việc duy tu, sửa chữa hồ đập cần được đưa vào kế hoạch đầu tư công hằng năm, đồng thời bố trí kinh phí hợp lý để nâng cấp hệ thống thủy lợi, tăng khả năng điều tiết lũ và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Theo thống kê mới nhất, trên địa bàn thành phố hiện có khoảng 12 công trình hồ đập do Công ty Quản lý và Khai thác công trình thủy lợi Huế trực tiếp quản lý cần được nâng cấp, sửa chữa, với tổng kinh phí ước tính khoảng 16,6 tỷ đồng, chủ yếu tập trung tại vùng A Lưới và Phú Lộc (cũ).

Ngọc Văn - Thế Nghĩa