Cần có cơ chế bảo vệ đặc biệt hơn đối với những người hiến tạng sống

Các bác sỹ Bệnh viện Phổi Trung ương chuẩn bị thực hiện một ca ghép phổi. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Mỗi năm, ngành y trong nước thực hiện hơn 1.000 ca ghép, thuộc nhóm quốc gia có số ca ghép cao trong khu vực, nhưng nguồn tạng hiến chủ yếu vẫn đến từ người cho sống. Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh cần có cơ chế bảo vệ đặc biệt hơn đối với người hiến tạng sống. Họ là những người đã tự nguyện chấp nhận rủi ro để cứu sống người khác.

Mỗi khâu trong ghép tạng đều gắn với chi phí rất lớn

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho hay đến nay, cả nước có 31 bệnh viện đủ điều kiện ghép tạng. Các êkíp phẫu thuật đã làm chủ nhiều kỹ thuật phức tạp như: Ghép gan, thận, tim, phổi, tụy, giác mạc, với kết quả chuyên môn ngày càng tiệm cận các trung tâm lớn trên thế giới.

Đáng lưu ý, khi mỗi khâu trong ca ghép tạng đều gắn với chi phí rất lớn. Nếu không có một cơ chế tài chính bền vững và công bằng, đặc biệt là cơ chế chi trả bảo hiểm y tế hợp lý, thì rất nhiều người bệnh sẽ phải đứng ngoài cánh cửa của kỹ thuật ghép tạng dù về mặt y khoa hoàn toàn có thể được cứu sống.

Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng cần nhìn nhận hoạt động hiến, lấy, ghép mô tạng như một chuỗi dịch vụ liên tục chứ không chỉ là một ca phẫu thuật đơn lẻ. Việc xây dựng cơ chế chi trả bảo hiểm y tế phải bao quát được từ tư vấn, vận động hiến tặng, chẩn đoán và xác định chết não, hồi sức và bảo quản tạng, điều phối và vận chuyển, phẫu thuật ghép, chăm sóc sau ghép, đến theo dõi dài hạn và xử trí biến chứng. Chỉ khi toàn bộ chuỗi giá trị này được thiết kế quyền lợi rõ ràng, bệnh viện mới mạnh dạn triển khai, người bệnh mới yên tâm tiếp cận dịch vụ.

Vì vậy, hệ thống bảo hiểm y tế và ngành y tế nói chung cần có chính sách phù hợp, ví dụ như gói khám sức khỏe định kỳ, tầm soát sớm các bệnh lý có liên quan, hỗ trợ điều trị khi có biến chứng, tư vấn tâm lý và xã hội.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Thông tin thêm về lĩnh vực này, bác sỹ Nguyễn Minh Nghiêm - Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ, cho hay Việt Nam đã hình thành hệ thống ghép tạng triển khai tại nhiều bệnh viện từ tuyến trung ương đến tuyến tỉnh. Dù vậy, khoảng 94% ca ghép tạng được thực hiện từ người hiến sống, nguồn hiến từ người chết não vẫn còn rất thấp.

Bên cạnh đó, chi phí ghép tạng tại Việt Nam hiện ở mức rất cao. Ca ghép thận dao động từ 250-500 triệu đồng, ghép tim từ 500 triệu-1 tỷ đồng, ghép gan khoảng 1,5 tỷ đồng, ghép phổi có chi phí đắt nhất. Không chỉ vậy, hoạt động ghép tạng còn đòi hỏi chi phí lớn cho các xét nghiệm tiền phẫu, phẫu thuật, can thiệp kỹ thuật cao, thuốc chống thải ghép suốt đời và các xét nghiệm định kỳ sau ghép.

Vì vậy, việc bảo hiểm y tế chi trả một phần chi phí ghép thận, gan, tim và chi trả thuốc chống thải ghép sẽ giúp mở rộng cơ hội ghép tạng cho người nghèo, người có thu nhập thấp.

Cần thiết lập các cơ chế bảo vệ người hiến tạng

Thực tế hiện nay, hoạt động ghép tạng phụ thuộc nhiều vào nguồn hiến, do đó chi phí cho nguồn hiến (đặc biệt là nguồn hiến từ người chết não) cần được tính toán.

Theo Phó giáo sư Đồng Văn Hệ - Giám đốc Trung tâm Điều phối Ghép tạng Quốc gia, bảo hiểm y tế không chỉ là cơ chế tài chính, mà còn là động lực phát triển chuyên ngành ghép tạng, giúp tăng số lượng ca hiến/ghép và giúp hệ thống hiến ghép tạng công bằng, phát triển bền vững.

Khi bảo hiểm y tế chi trả cho hoạt động hiến, nguồn tạng hiến từ người chết não, chết tim sẽ tăng. Nếu bảo hiểm y tế chi trả cho hoạt động ghép, chi phí của người bệnh sẽ giảm. Bảo hiểm y tế cần xem ghép tạng là dịch vụ thiết yếu và đầu tư dài hạn. Vì vậy, bảo hiểm y tế là đòn bẩy chính sách giúp Việt Nam đạt mức 5-10 người hiến/1 triệu dân trong 5-10 năm tới, trong bối cảnh hiện nay chỉ đạt 0,63.

Theo dõi sức khỏe cho bệnh nhân sau ghép phổi. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Để hiện thực hóa chính sách, Giám đốc Trung tâm Điều phối Ghép tạng Quốc gia kiến nghị một lộ trình rõ ràng: các bệnh viện hiến, ghép cần chủ động xây dựng định mức giá, từ đó Bộ Y tế phê duyệt để triển khai, với mục tiêu hoàn thiện quy trình xây dựng mức giá này trong năm 2026, nhằm tối đa hóa quyền lợi thụ hưởng cho bệnh viện và người ghép.

Bác sỹ Nghiêm phân tích, khi dịch vụ ghép tạng được bảo hiểm y tế chi trả, các trung tâm y tế có điều kiện đầu tư đào tạo ê-kíp ghép, xây dựng phòng mổ chuyên dụng, phát triển ngân hàng mô và ngân hàng tạng. Nhờ đó, Việt Nam có thể tăng cường từ ghép thận sang ghép gan, tim, phổi, tụy, giác mạc và ghép đa tạng.

Đặc biệt, khi số ca ghép tạng tăng lên nhờ sự hỗ trợ thanh toán của bảo hiểm y tế sẽ tạo điều kiện để các bệnh viện và bác sỹ tích lũy dữ liệu lâm sàng, tăng kinh phí cho nghiên cứu, cải thiện quy trình chống thải ghép và nâng cao tay nghề.

Đặc biệt, vấn đề bảo vệ người hiến tạng sống được các đại biểu đặc biệt quan tâm. Thứ trưởng Trần Văn Thuấn khẳng định những người hiến tạng đã tự nguyện chấp nhận rủi ro vì sự sống của người khác. Do đó, cần thiết lập các cơ chế bảo vệ xứng đáng như hỗ trợ khám sức khỏe định kỳ, tầm soát bệnh lý, điều trị biến chứng và tư vấn tâm lý. Đây là hành động không chỉ mang tính tri ân sâu sắc mà còn gửi gắm thông điệp nhân văn, thúc đẩy tinh thần hiến tặng trong cộng đồng./.

(Vietnam+)