Cần kết hợp hỗ trợ năng lực cá nhân với thay đổi nhận thức cộng đồng về quyền năng kinh tế phụ nữ DTTS

Phụ nữ dân tộc vùng Tây Bắc tích cực tham gia sản xuất, nâng cao đời sống kinh tế. Ảnh minh họa: KT

- Tại Việt Nam, tình trạng bất bình đẳng giới, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế với phụ nữ dân tộc thiểu số hiện nay ra sao, thưa Tiến sĩ?

- TS Nguyễn Thị Thanh Thủy: Việc phân biệt đối xử đối với phụ nữ, bao gồm bạo lực trên cơ sở giới, phân biệt đối xử về kinh tế, bất bình đẳng về sức khỏe sinh sản và các tập quán truyền thống có hại vẫn là hình thức bất bình đẳng phổ biến ảnh hưởng đến phụ nữ. Việc nâng cao nhận thức lồng ghép giới và trao quyền năng kinh tế cho phụ nữ là một quá trình đa chiều giao thoa giữa không gian cá nhân, gia đình, xã hội, văn hóa, kinh tế và chính trị của phụ nữ DTTS.

Trên thực tế, sự chênh lệch kinh tế theo giới vẫn tồn tại dai dẳng. Khác biệt giới không chỉ nằm ở tài chính, mà còn bắt nguồn từ sự thiếu hụt vốn khởi nghiệp (vốn con người, xã hội, tổ chức, công nghệ...) và bối cảnh xã hội – văn hóa. Do đó, để giải quyết bất bình đẳng giới trong kinh tế, cần xác định đâu là yếu tố nội tại và bên ngoài có ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả khởi nghiệp và sự tham gia kinh tế của phụ nữ.

TS Nguyễn Thị Thanh Thủy (Học viện Phụ nữ Việt Nam)

Sự chênh lệch giới trong khởi nghiệp nhấn mạnh vai trò của các điều kiện kinh tế và thể chế. Hai nhóm yếu tố vĩ mô được xác định: (1) Quyền sở hữu tài sản – nơi phụ nữ thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn lực kinh tế do rào cản thể chế và mạng lưới phi chính thức do nam giới chi phối; và (2) Chính sách công – trong đó phúc lợi xã hội và thuế cao có thể làm giảm động lực kinh doanh. Mặc dù tinh thần kinh doanh có thể đóng vai trò như một chất xúc tác giúp phụ nữ chủ động theo đuổi các mục tiêu nghề nghiệp, nhưng nó không giải quyết triệt để bất bình đẳng giới trong khởi nghiệp. Phụ nữ vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức như khó cân bằng giữa công việc và gia đình, hạn chế trong tiếp cận vốn tài chính, hỗ trợ thể chế và mạng lưới xã hội. Họ cũng thường thiếu tự tin, sợ thất bại và chịu ảnh hưởng từ các khuôn mẫu giới bất lợi.

Do đó, việc trao quyền kinh tế cho phụ nữ DTTS cần được nhìn nhận như một quá trình đa chiều, kết hợp giữa hỗ trợ thể chế, nâng cao năng lực cá nhân và thay đổi nhận thức cộng đồng, nhằm tạo điều kiện để phụ nữ chủ động tham gia vào quá trình phát triển và hưởng lợi công bằng từ thành quả kinh tế - xã hội.

- Qua nghiên cứu của mình, Tiến sĩ có nhận định gì về các hoạt động của cán bộ, cơ quan quản lý ở địa phương trong việc nâng cao nhận thức lồng ghép giới và trao quyền năng kinh tế cho phụ nữ vùng dân tộc thiểu số?

- TS Nguyễn Thị Thanh Thủy: Chúng tôi có cơ hội thực hiện nghiên cứu với chủ đề "Nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số: Một tiếp cận nghiên cứu định tính" (do Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh Thủy - thuộc Học viện Phụ nữ Việt Nam và Tiến sĩ Lữ Thị Mai Oanh - thuộc Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện - PV), khảo sát thực tế tại Sơn La cho thấy có sự chênh lệch nhận thức và cam kết giữa các đơn vị về vai trò chủ động và lãnh đạo của phụ nữ trong phát triển kinh tế; trong đó mới chỉ tập trung đến tạo cơ hội cho nữ giới được tham gia vào quá trình sản xuất kinh tế mà chưa đề cập đến quyền lợi cũng như ghi nhận sự nỗ lực của nữ giới góp phần tăng tiềm năng kinh tế hiệu quả. Khảo sát cho thấy, còn không ít cán bộ chưa quan tâm đến nhận diện về giới trong tăng tiềm năng kinh tế, như ghi nhận sự khác biệt về nhu cầu giới, rào cản, khó khăn của nữ giới trong hoạt động sản xuất kinh tế .

Thực tế, hoạt động tăng tiềm năng kinh tế cho phụ nữ DTTS chủ yếu được thể hiện thông qua hoạt động du lịch, phát triển mô hình HTX, phối hợp sản xuất nông-lâm nghiệp; nâng cao năng lực tiếp cận khoa học, kỹ thuật, nông nghiệp hữu cơ và đảm bảo thành phần dân tộc, phụ nữ tham gia lãnh đạo. Tuy nhiên, nhiều đơn vị mới chỉ tập trung tạo cơ hội tham gia sản xuất mà chưa chú trọng đúng mức đến nhu cầu, quyền lợi, cải thiện năng lực quản lý và vị thế xã hội.

Ảnh minh họa

- Theo đó, Tiến sĩ có đề xuất và kiến nghị giải pháp căn nào để từng bước nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ dân tộc thiểu số?

- TS Nguyễn Thị Thanh Thủy: Trao quyền kinh tế cho phụ nữ DTTS không đơn thuần là hỗ trợ sinh kế, mà còn là cách thiết thực để thu hẹp khoảng cách giới và dân tộc, góp phần xây dựng một xã hội công bằng và bao trùm hơn.

Việc thiếu nhận diện về giới trong các chương trình kinh tế phản ánh khoảng trống năng lực lồng ghép giới của đội ngũ cán bộ địa phương. Mô hình hợp tác xã, đào tạo nghề và phát triển du lịch cộng đồng có thể mang lại hiệu quả bước đầu nếu được tổ chức phù hợp với bối cảnh địa phương và có sự tham gia chủ động của phụ nữ DTTS. Do vậy, cần đẩy mạnh các chương trình tập huấn về lồng ghép giới, tăng cường năng lực cho cán bộ địa phương và thiết kế các chính sách nhạy cảm giới phù hợp với đặc thù văn hóa - xã hội, nhằm tạo điều kiện cho phụ nữ DTTS phát huy tối đa tiềm năng kinh tế và vai trò lãnh đạo trong cộng đồng.

- Trân trọng cảm ơn Tiến sĩ!

PVH (thực hiện)