Cạn kiệt vật liệu xây dựng: Tránh việc địa phương 'tự đẻ giấy phép con'

Chiều 23/12, tại TPHCM, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp dưới sự chỉ đạo của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), phối hợp với Hiệp hội Công nghiệp Khoáng sản TPHCM tổ chức tọa đàm với chủ đề: “Đầu tư công - gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng năm 2026”.

Nhiều dự án trọng điểm sắp khởi động

Phát biểu tại tọa đàm, bà Nguyễn Ngọc Thúy - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM - cho biết bước sang giai đoạn 2026-2030, TPHCM tiếp tục chuẩn bị triển khai dự án Vành đai 4, cao tốc TPHCM - Mộc Bài, mở rộng các tuyến cao tốc TPHCM - Long Thành, TPHCM - Trung Lương và tuyến metro số 2.

Trong cơ cấu triển khai, Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM được giao nhiệm vụ tham mưu công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng và phối hợp bảo đảm nguồn vật liệu xây dựng. Trước áp lực nhu cầu vật liệu tăng cao vào giai đoạn cao điểm, trong khi công suất khai thác tại nhiều mỏ tiệm cận giới hạn, Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM đã triển khai các giải pháp theo Nghị quyết của Chính phủ.

Quang cảnh buổi tọa đàm.

“Chúng tôi đã tổ chức nhiều cuộc họp chuyên đề, làm việc trực tiếp với chủ đầu tư, nhà thầu và chủ mỏ, đồng thời rà soát nhu cầu vật liệu theo từng dự án, từng giai đoạn để chủ động kết nối nguồn cung” - bà Thúy cho biết.

Đáng chú ý, TPHCM đã nâng công suất khai thác hai mỏ đá Thường Tân III và Núi Sò, bổ sung gần 700.000 m³ vật liệu, phục vụ khoảng 20 dự án trọng điểm trong năm 2025. Thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các sở, ban ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp để triển khai hiệu quả các cơ chế đặc thù, quản lý vật liệu xây dựng gắn với tiến độ thực tế của từng dự án.

Ông Nguyễn Văn Hòa - Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ - cho biết, địa phương đang triển khai gần 200 dự án lớn nhỏ, trong đó có hơn 100 dự án đầu tư công và khoảng 41 khu công nghiệp trong giai đoạn 2016-2030. Tuy nhiên, công tác giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 của thành phố vẫn chưa đạt kỳ vọng so với bình quân cả nước. Từ thực tế này, lãnh đạo thành phố xác định cần tập trung tháo gỡ các “nút thắt” trong tổ chức thực hiện.

Ông Nguyễn Văn Hòa - Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ.

Về vật liệu xây dựng, lãnh đạo UBND TP. Cần Thơ kiến nghị có giải pháp tổng thể dài hạn, phân bổ nguồn vật liệu giữa các địa phương, nghiên cứu sử dụng cát biển cho san lấp và đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, tối ưu thiết kế để giảm nhu cầu vật liệu.

Then chốt ở khâu tổ chức thực hiện

Ông Nguyễn Thế Minh - Phó Cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng, Bộ Xây dựng - phân tích, giai đoạn thực hiện Luật Khoáng sản từ năm 2010, việc quản lý chủ yếu theo cơ chế thị trường, các mỏ vật liệu phần lớn chỉ phục vụ nhu cầu địa phương. Dù trữ lượng lớn, công suất khai thác được cấp lại hạn chế, dẫn tới tình trạng thiếu nghiêm trọng vật liệu khi đồng loạt triển khai các dự án lớn.

Ông Nguyễn Thế Minh cho biết, Quốc hội đã liên tiếp ban hành các cơ chế đặc thù, từng bước tháo gỡ khó khăn. Đặc biệt, việc sửa đổi Luật Đất đai, cho phép thu hồi đất đối với khu vực khai thác khoáng sản, được xem là “mấu chốt” để giải quyết tình trạng không thỏa thuận được với chủ đất.

“Đến thời điểm này, khung pháp lý cơ bản đã đáp ứng yêu cầu thực tiễn, vấn đề còn lại nằm ở khâu tổ chức thực hiện” - ông Minh khẳng định.

Ông Nguyễn Thế Minh - Phó Cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng, Bộ Xây dựng.

Cũng theo ông Minh thực tế tại Đồng bằng sông Cửu Long cho thấy, vật liệu không hẳn là thiếu, mà chậm trễ do thủ tục và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các địa phương. Dự án cao tốc Cần Thơ - Cà Mau là ví dụ điển hình khi phải mất gần một năm sau khởi công mới có mỏ cát đầu tiên được cấp phép. Nếu địa phương chủ động xác định khu vực mỏ, trữ lượng và giải phóng mặt bằng từ trước, thời gian cấp phép mỏ có thể rút ngắn chỉ còn 1-2 tháng.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Thế Minh đề xuất cần mạnh dạn nâng công suất khai thác mỏ trong ngắn hạn, có cơ chế chia sẻ tài nguyên giữa các địa phương, mở rộng nguồn cung từ các vùng khác và công bố giá vật liệu sát với thực tế thị trường.

“Chính phủ và Quốc hội đã tháo gỡ về cơ chế, vấn đề còn lại là tổ chức thực hiện. Không nên vận dụng những quy định cũ đã lỗi thời. Cần làm việc với tinh thần trách nhiệm cao, vì mục tiêu phát triển đất nước. Tránh tình trạng địa phương tự sinh ra các "giấy phép con" hoặc thủ tục rườm rà như xin ý kiến Thường vụ Tỉnh ủy cho từng mỏ, hoặc cấp phép theo từng năm, buộc nhà thầu phải đi gia hạn... Những thủ tục này có thể làm mất thêm 3 tháng, ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành dự án”- ông Minh nói.

Hữu Huy