Cần quy định rõ tiêu chuẩn, trách nhiệm của GV đồng cơ hữu để tránh việc 'mượn danh'

Theo dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi, Bộ Giáo dục và Đào tạo có bổ sung quy định vị trí, chức danh giảng viên đại học để phản ánh đầy đủ thực tiễn sử dụng đội ngũ giảng viên trong các mô hình tự chủ, làm rõ cơ sở pháp lý của các loại giảng viên (cơ hữu, đồng cơ hữu, thỉnh giảng…), đồng thời xác lập vai trò dẫn dắt của giáo sư, phó giáo sư và phân cấp ban hành chuẩn nghề nghiệp phù hợp với Luật Nhà giáo.

Trước nội dung này, một số chuyên gia băn khoăn rằng, giáo sư, phó giáo sư đồng cơ hữu, hợp đồng thỉnh giảng, giáo sư, phó giáo sư hợp đồng cao tuổi có được liệt kê vào đội ngũ giảng viên để xác định chỉ tiêu tuyển sinh (nhất là bậc sau đại học) hay không?

Bổ sung hình thức giảng viên đồng cơ hữu giúp nhà trường linh hoạt trong tổ chức nhân sự

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Đỗ Khắc Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương (Phú Thọ) khẳng định dự thảo lần này đã thể hiện rõ hơn quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt thông qua những quy định cụ thể về vị trí việc làm và các chức danh giảng viên.

Việc phân biệt rõ ràng giữa chức danh nghề nghiệp và chức danh học thuật là hết sức cần thiết và phù hợp với thực tiễn đội ngũ giảng viên tại các trường đại học hiện nay.

Sự phân định này không chỉ mang tính quản lý mà còn giúp các trường, trong đó có Trường Đại học Hùng Vương, có cơ sở để bố trí và sử dụng đội ngũ giảng viên một cách hợp lý, phát huy tối đa hiệu quả chuyên môn của từng cá nhân.

Tiến sĩ Đỗ Khắc Thanh - Hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương. Ảnh: website nhà trường

Theo thầy Thanh, chức danh nghề nghiệp sẽ phản ánh vị trí công việc, nhiệm vụ cụ thể của giảng viên, trong khi chức danh học thuật sẽ thể hiện trình độ khoa học, uy tín nghiên cứu của họ.

Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc phân công nhiệm vụ, đánh giá năng lực và xây dựng lộ trình phát triển nghề nghiệp rõ ràng cho từng giảng viên.

“Hiện tại, Trường Đại học Hùng Vương đang có một đội ngũ hơn 300 giảng viên cơ hữu, những người được tuyển dụng và quản lý chặt chẽ theo các quy định hiện hành.

Bên cạnh đó, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo cho các ngành học đặc thù, đòi hỏi kinh nghiệm thực tiễn cao và hỗ trợ sinh viên rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp, nhà trường cũng chủ động ký hợp đồng thỉnh giảng với một số chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực liên quan.

Dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi bổ sung hành lang pháp lý cho các loại hình giảng viên đa dạng hơn, bao gồm cơ hữu, đồng cơ hữu và thỉnh giảng, giúp nhà trường chủ động hơn trong việc bố trí đội ngũ giảng viên thực hiện các hoạt động giáo dục đại học của trường”, Tiến sĩ Đỗ Khắc Thanh bày tỏ.

Đồng quan điểm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng nhấn mạnh việc dự thảo Luật Giáo dục đại học phân biệt rõ giữa chức danh nghề nghiệp và chức danh học thuật là một bước đi hợp lý về mặt quản lý, góp phần làm rõ vai trò, vị trí của giảng viên trong hệ thống giáo dục.

Tuy nhiên, để những quy định này thực sự đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả trong thực tiễn tại các trường đại học Việt Nam, cần có những điều chỉnh đồng bộ về chính sách đãi ngộ.

Các chính sách này phải phù hợp, thực thi minh bạch và đặc biệt cần cân nhắc đến sự đa dạng trong vai trò của giảng viên, bao gồm không chỉ giảng dạy trực tiếp, mà còn các hoạt động nghiên cứu khoa học, hỗ trợ đào tạo (như hướng dẫn đồ án, khóa luận, luận văn) và phục vụ cộng đồng (như chuyển giao công nghệ, tư vấn chuyên môn).

Nếu thiếu đi những điều kiện này, các quy định mới dễ rơi vào tình trạng mang tính hình thức, thiếu tính khả thi, gây khó khăn cho các cơ sở trong quá trình áp dụng.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng. (Ảnh: NVCC)

“Trường Đại học Lạc Hồng chủ yếu sử dụng hai nhóm chính là giảng viên cơ hữu và thỉnh giảng. Việc dự thảo bổ sung cơ sở pháp lý cho ba loại giảng viên cơ hữu, đồng cơ hữu và thỉnh giảng - là một bước tiến tích cực, góp phần tăng tính linh hoạt và chuyên nghiệp trong tổ chức nhân sự.

Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và tránh phát sinh những khó khăn không đáng có trong công tác kiểm định và quản lý chất lượng, cần có quy định làm rõ tiêu chí, trách nhiệm và cam kết của từng loại giảng viên. Điều này bao gồm việc xác định rõ khối lượng công việc tối thiểu, trách nhiệm tham gia nghiên cứu khoa học, các nghĩa vụ hành chính và quyền lợi tương ứng.

Đồng thời, việc thiết lập một hệ thống đánh giá, đãi ngộ và quản lý minh bạch, công bằng cho từng loại giảng viên là điều cực kỳ quan trọng. Hệ thống này cần đảm bảo rằng tất cả giảng viên, dù ở hình thức nào, cũng đều được đánh giá dựa trên hiệu quả công việc thực chất và đóng góp của họ cho nhà trường”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh cho hay.

Cùng chia sẻ về vấn đề này, Tiến sĩ Nguyễn Đức Hoàng - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Phạm Văn Đồng nhận định hình thức giảng viên đồng cơ hữu là một điểm mới đáng chú ý, mở ra cơ hội để các trường đại học tăng cường đáng kể nguồn lực giảng viên có trình độ chuyên môn cao, phù hợp với đặc thù ngành nghề và lĩnh vực đào tạo.

Loại hình giảng viên đồng cơ hữu cho phép các cơ sở giáo dục đại học linh hoạt hơn trong việc thu hút và tận dụng đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học đến từ các viện nghiên cứu, trường đại học khác hoặc đơn vị có liên quan. Điều này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu mà còn giúp nhà trường thích ứng tốt hơn với yêu cầu đổi mới giáo dục, đặc biệt trong bối cảnh tự chủ đại học ngày càng mở rộng.

Do đó, việc bổ sung khung pháp lý rõ ràng cho các hình thức giảng viên sẽ giúp chuẩn hóa khái niệm, xác định rõ trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ của từng loại hình trong toàn hệ thống giáo dục đại học. Đây là yếu tố then chốt góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhân sự, đồng thời tăng cường tính minh bạch, công bằng trong công tác kiểm định chất lượng giáo dục và đánh giá năng lực đội ngũ giảng viên.

Cần quy định chặt chẽ về tiêu chuẩn và trách nhiệm của giảng viên đồng cơ hữu

Cũng trong dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi quy định chính sách đối với giảng viên đại học nêu rõ: Chính phủ quy định chi tiết chính sách thu hút, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, đãi ngộ và phát triển đội ngũ giảng viên đại học phù hợp với định hướng phát triển giáo dục đại học từng giai đoạn.

Về điều này, Tiến sĩ Đỗ Khắc Thanh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng và thực thi các chính sách cụ thể, đồng bộ về thu hút, đào tạo, bồi dưỡng và đãi ngộ giảng viên. Điều này càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết trong bối cảnh các trường đại học đang đẩy mạnh tự chủ và chuyển đổi số.

“Đội ngũ giảng viên là yếu tố then chốt, quyết định trực tiếp đến chất lượng giáo dục và uy tín của một cơ sở giáo dục đại học. Muốn phát triển bền vững, Nhà nước cần có những chính sách thực sự thiết thực và dài hạn để hỗ trợ họ”, Hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương cho biết.

Điều này không chỉ bao gồm việc tạo ra môi trường làm việc chuyên nghiệp, cơ hội phát triển chuyên môn, mà còn phải có những chính sách đãi ngộ xứng đáng, đảm bảo cuộc sống ổn định để giảng viên có thể yên tâm cống hiến.

Chính sách này cần bao gồm việc đầu tư vào cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ nghiên cứu, tạo điều kiện cho giảng viên tham gia các dự án khoa học công nghệ, và khuyến khích công bố quốc tế.

Để phát triển bền vững đội ngũ giảng viên trong bối cảnh tự chủ đại học và chuyển đổi số, theo Phó Giáo sư Nguyễn Vũ Quỳnh, cần một hệ thống chính sách toàn diện, đồng bộ và linh hoạt.

Trước hết, cần ưu tiên thu hút nhân tài bằng các chính sách tuyển dụng linh hoạt, trả lương theo hiệu quả công việc, đặc biệt là với giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ và chuyên gia quốc tế.

Song song với đó, cần đảm bảo 100% giảng viên được đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn, kỹ năng số, ngoại ngữ, phương pháp giảng dạy hiện đại và tạo điều kiện để họ tham gia các hoạt động học thuật quốc tế.

Môi trường làm việc cũng cần đổi mới theo hướng khuyến khích sáng tạo, thiết lập những nhóm nghiên cứu và trung tâm đổi mới sáng tạo, phân quyền mạnh mẽ cho các khoa/viện trong sử dụng và phát triển đội ngũ.

Về đãi ngộ, cần duy trì hỗ trợ toàn phần cho giảng viên học tiến sĩ, có chính sách đặc thù cho giảng viên trẻ, ngành mũi nhọn và vùng khó khăn.

Ngoài ra, việc hoàn thiện khung pháp lý về tự chủ, đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý và dạy học, cùng với xây dựng văn hóa trọng dụng nhân tài, minh bạch và liêm chính học thuật sẽ là nền tảng để phát triển đội ngũ giảng viên chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học hiện nay.

Trong khi đó, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Phạm Văn Đồng cho rằng thực trạng một số trường lợi dụng danh nghĩa, học hàm, học vị của các giảng viên lớn tuổi hoặc đã không còn làm việc thực tế tại trường để duy trì ngành đào tạo là vấn đề cần được siết chặt.

Do đó, cần có quy định rõ ràng, chi tiết và chặt chẽ hơn nữa về định nghĩa, tiêu chuẩn và trách nhiệm đối với từng loại hình giảng viên, đặc biệt là giảng viên đồng cơ hữu để tránh tình trạng “mượn danh” nhằm đối phó kiểm định chất lượng hoặc đảm bảo chỉ tiêu tuyển sinh, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo và uy tín của cơ sở giáo dục.

“Tôi kiến nghị cần sớm xây dựng khung pháp lý đầy đủ cho hình thức giảng viên đồng cơ hữu. Điều này không chỉ tạo điều kiện pháp lý thuận lợi mà còn góp phần thúc đẩy sự giao lưu, trao đổi nhân lực chất lượng cao giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp.

Cần có cơ chế linh hoạt để giảng viên được luân chuyển giữa các đơn vị, từ đó cập nhật kiến thức, công nghệ mới, tăng tính ứng dụng trong đào tạo. Đồng thời, cần khuyến khích giảng viên tham gia các chương trình trao đổi ngắn hạn tại doanh nghiệp hoặc viện nghiên cứu, đặc biệt đối với những ngành kỹ thuật, công nghệ hoặc ứng dụng thực tiễn cao.

Bên cạnh đó, nên áp dụng các chính sách phụ cấp đặc thù cho giảng viên ngành khoa học cơ bản, công nghệ cao, các ngành khó tuyển dụng hoặc giảng viên đạt giải thưởng, danh hiệu khoa học có uy tín trong nước và quốc tế.

Những chính sách này sẽ tạo động lực và nền tảng bền vững để phát triển đội ngũ giảng viên có chất lượng, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục đại học hiện nay”, Tiến sĩ Nguyễn Đức Hoàng nói.

Giảng viên và sinh viên Trường Đại học Phạm Văn Đồng. Ảnh: website nhà trường

Còn theo Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng, việc tính các giảng viên có học hàm giáo sư, phó giáo sư đang giảng dạy theo hình thức thỉnh giảng, đồng cơ hữu hoặc đã lớn tuổi vào đội ngũ giảng viên phục vụ xác định chỉ tiêu tuyển sinh, đặc biệt ở bậc sau đại học, là hoàn toàn phù hợp với các quy định hiện hành.

Đây là lực lượng có trình độ chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, có thể đóng vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học tại các cơ sở giáo dục đại học. Việc ghi nhận và phát huy đóng góp của họ sẽ giúp cơ sở giáo dục mở rộng nguồn lực học thuật, tăng tính linh hoạt trong tổ chức nhân sự và đáp ứng tốt hơn yêu cầu kiểm định, kiểm tra chất lượng.

“Dù vậy, để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và bền vững trong thực tiễn triển khai, các cơ sở đào tạo cần kiểm soát chặt chẽ tỷ lệ giảng viên thỉnh giảng, đảm bảo không vượt quá giới hạn quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đồng thời, các giảng viên này phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn về năng lực chuyên môn, trình độ học thuật và các yêu cầu pháp lý theo quy định hiện hành.

Cần thiết lập cơ chế quản lý rõ ràng, từ phân công nhiệm vụ, đánh giá hiệu quả công việc đến chính sách đãi ngộ phù hợp, nhằm phát huy vai trò thực chất của từng giảng viên, tránh tình trạng hình thức hoặc lợi dụng tên tuổi học hàm để hợp thức hóa hồ sơ phục vụ kiểm định hoặc tuyển sinh.

Việc thận trọng và bài bản trong sử dụng đội ngũ giảng viên có học hàm cao, đặc biệt là những người không còn công tác toàn thời gian, sẽ góp phần duy trì uy tín, chất lượng và sự phát triển bền vững của các chương trình đào tạo sau đại học trong toàn hệ thống giáo dục đại học Việt Nam”, thầy Quỳnh nêu ý kiến.

Đình Nam