Cần thêm giải pháp mạnh hơn để 'giấc mơ mua nhà xã hội' bớt khó

Cảnh xếp hàng mua nhà ở xã hội tại Uy Nỗ (Đông Anh, Hà Nội). Ảnh: Thanh Vũ

Giấc mơ an cư còn khó

Không ngẫu nhiên, những yêu cầu cấp bách về một chính sách mới cho nhà ở xã hội theo hướng thuận lợi, minh bạch, không để người dân phải “chen chúc, chạy vạy” mới mua được nhà ở xã hội, được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh tại cuộc họp về các giải pháp phát triển nhà ở xã hội (diễn ra vào ngày 24/10) tiếp tục nhận được sự quan tâm của các thành viên thị trường và trở thành vấn đề thời sự “nóng” vào thời điểm hiện tại.

Yêu cầu của người đứng đầu Chính phủ được đưa ra trong bối cảnh gần đây, tại nhiều địa phương, khi mở bán dự án nhà ở xã hội, hàng trăm người dân phải xếp hàng từ đêm để chờ nộp hồ sơ.

Đơn cử, tại dự án khu nhà ở xã hội ở xã Uy Nỗ, huyện Đông Anh (nay là xã Đông Anh, Hà Nội), 8h30 ngày 25/10, chủ đầu tư mới bắt đầu tiếp nhận hồ sơ, nhưng nhiều người đã chuẩn bị đồ ăn, nước uống, "cắm chốt" từ đêm hôm trước để… giữ chỗ.

Trước đó không lâu, tại Đà Nẵng, người dân cũng xếp hàng trắng đêm, chen lấn, thậm chí có cả xô xát, để nộp hồ sơ mua nhà ở xã hội tại khu dân cư An Trung 2 (Sơn Trà, Đà Nẵng). Số lượng người đến quá đông, trong khi lượng căn hộ mở bán quá ít, tỷ lệ "chọi" cao khiến địa điểm trên "vỡ trận", khi người nào cũng mong muốn được nộp sớm để nằm trong danh sách ưu tiên mua nhà đầu tiên.

Tiến bộ hơn, tại dự án nhà ở Rice City Long Châu (Him Lam Thượng Thanh), chủ đầu tư đã chuyển đổi sang hình thức nộp hồ sơ online. Nhưng thực tế, do số người có nhu cầu đăng ký quá đông, nên kể từ thời điểm mở hệ thống nhận hồ sơ từ đầu tháng 10/2025, nhiều người vẫn không thể hoàn tất việc nộp hồ sơ.

Theo hướng dẫn của Sở Xây dựng Hà Nội, sau khi nộp online thành công và hồ sơ hợp lệ, khách hàng sẽ được cấp mã QR để tiếp tục nộp bản cứng. Tuy nhiên, nhiều người cho hay, họ còn chưa thể làm được tới bước này. Khách hàng đã gửi phản ánh lên Sở Xây dựng Hà Nội. Trong đó, nêu ra bất cập khi chủ đầu tư yêu cầu đăng ký mã code, giới hạn chỉ tiếp nhận 70 hồ sơ/ngày và chỉ những ai được duyệt online mới có thể nộp bản cứng. Ngoài ra, việc chủ đầu tư yêu cầu các loại giấy tờ ngoài quy định như xác nhận cư trú và xác nhận bảo hiểm xã hội khiến người dân nản hơn với hành trình mua nhà ở Thủ đô.

Ông Nguyễn Hoàng Nam - Tổng giám đốc G-Homes cho hay, tình trạng người dân “nản” khi nộp hồ sơ mua nhà ở xã hội là dễ hiểu và không phải bây giờ mới diễn ra. Dù các thủ tục đã liên tục được tháo gỡ, nhưng vấn đề nằm ở tình trạng “cầu vượt quá cung” khiến khiến việc mua nhà ở xã hội trở thành hành trình khó khăn hơn bao giờ hết.

Thống kê cho thấy, đến tháng 9/2025, trong 151 dự án đã khởi công xây dựng, thì có tới 73 dự án mới khởi công trong năm 2025 với tổng số hơn 50.687 căn đã hoàn thành, dự kiến đến hết năm 2025 sẽ hoàn thành thêm 38.600 căn (tổng là 89.007/100.275 căn, đạt 89%).

Riêng Hà Nội, ghi nhận của phóng viên Thời báo Tài chính Việt Nam cho thấy, trong quý cuối cùng của năm, có khoảng 7 dự án với tổng nguồn cung trên 3.000 căn, nhưng so với tỷ lệ hàng trăm nghìn người có nhu cầu và đủ điều kiện để mua theo ước tính của Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS) thì tỷ lệ này quá nhỏ.

Đó là chưa kể đến tình trạng không phải dự án nhà ở xã hội nào cũng được người dân quan tâm do vị trí, chi phí đi lại và thủ tục phức tạp.

Đơn cử như trường hợp 480 căn hộ thuộc dự án nhà xã hội tại khu nhà ở đô thị Kim Hoa, xã Tiến Thắng (trước đây là xã Kim Hoa, huyện Mê Linh). Mặc dù số lượng tương đối lớn, nhưng ghi nhận thực tế, với vị trí tương đối xa trung tâm Hà Nội, không phù hợp với nhiều người với quãng đường di chuyển mỗi ngày từ 40 - 50 km và mất từ 2 - 3 tiếng đồng hồ đi lại, trở thành điểm “trừ” cho nhiều người. Đó là chưa kể với giá gần 20,2 triệu đồng một m2 (gồm thuế VAT và phí bảo trì), đây cũng là mức giá không hề thấp với một dự án xa trung tâm đến vậy.

Trong khi đó, do thuộc địa phận Hà Nội, dự án lại không phù hợp với người mua ở khu vực xung quanh thuộc tỉnh Phú Thọ.

Chính sách phải là hàng rào chặn người giàu trục lợi chứ không thể trở thành cánh cửa đóng kín cho người nghèo. Ảnh: Việt Dương

Cần giải pháp mạnh mẽ hơn

Nhà ở xã hội là chính sách nhân văn, cần ưu tiên thúc đẩy nhằm giải quyết nhu cầu chỗ ở cho người dân, đặc biệt các chủ thể yếu thế không có cơ hội sở hữu nhà ở thông qua cơ chế thị trường. Nhưng những vướng mắc thời gian qua cho thấy cần một hướng tiếp cận mới để triển khai chính sách này có hiệu quả.

Đây cũng là lý do, tại cuộc họp ngày 24/10, Thủ tướng giao Bộ Xây dựng hoàn thiện dự thảo Nghị quyết mới để trình Chính phủ ban hành chỉ trong 5 ngày tới, trong đó, mục tiêu cốt lõi là rút ngắn thời gian hoàn thành một dự án nhà ở xã hội xuống chỉ còn 2 - 3 năm, thay vì kéo dài như hiện nay. Đặc biệt, các dự án nhà ở xã hội sẽ được đưa vào diện "luồng xanh, ưu tiên" để các bộ ngành, địa phương tập trung giải quyết nhanh khâu pháp lý, tạo quỹ đất sạch, đồng thời đảm bảo nhà ở xã hội phải đầy đủ hạ tầng như nhà ở thương mại, chấm dứt tình trạng xây nhà ở các khu vực hẻo lánh, thiếu tiện ích.

Theo TS. Nguyễn Văn Đính – Phó Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam (VNREA), việc có Nghị quyết mới là điều cần thiết để tiếp tục gỡ những vướng mắc cho việc triển khai các dự án nhà ở xã hội. Vừa qua, Quốc hội và Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 201/2025/QH15 và Nghị định 261/2025/NĐ-CP, tuy nhiên, nhiều địa phương vẫn gặp vướng ở khâu quy hoạch và giải phóng mặt bằng, khiến nguồn cung nhà ở xã hội còn chậm. Nếu không giải quyết được bài toán quỹ đất sạch, thì dù chính sách có rộng mở đến đâu, người thu nhập thấp vẫn khó có cơ hội tiếp cận.

Thực tế, đã có những địa phương tính tới việc cho phép chuyển đổi một số quy hoạch nhà ở thương mại sang phát triển nhà ở xã hội để nâng cao chất lượng nhà ở, tuy nhiên, việc chuyển đổi cũng không dễ dàng. Bên cạnh đó, việc giải phóng mặt bằng để bàn giao quỹ đất sạch cũng là vấn đề lớn cho các địa phương theo các quy định hiện hành.

Ông Nguyễn Chí Thanh - Phó Chủ tịch VARS cho rằng, việc nâng chất lượng nhà ở xã hội là yếu tố then chốt, nếu có quy hoạch bài bản, hạ tầng đồng bộ, chi phí đầu tư sẽ giảm, chất lượng sống của người dân được nâng lên. Khi đó, quỹ đất sạch sẽ trở thành lợi thế quý giá để phát triển bền vững. Tuy nhiên, điều này sẽ phụ thuộc rất lớn vào sự quyết tâm và nỗ lực của chính quyền địa phương.

Do đó, theo các kiến nghị của các chuyên gia, thời gian tới, cần tính tới việc giao đơn vị độc lập khảo sát nhu cầu thực tế để tránh lệch pha cung - cầu, đồng thời yêu cầu chặt các địa phương rà soát dự án thương mại từ 2 ha trở lên để đảm bảo nghĩa vụ dành 20% quỹ đất cho nhà ở xã hội. Có như vậy, mới đảm bảo đẩy nhanh triển khai nhà ở xã hội./.

Việt Dương